خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- حسن بن علی(ع) دومین پيشواى شیعیان و نخستين ميوه پيوند فرخنده على (ع) با دختر گرامى پيامبر اسلام (ص)، در نيمه ماه رمضان سال سوم هجرت در شهر مدينه ديده به جهان گشود. این امام همام تنها چند سال از دوران جد بزرگوارش را درک كرد، زيرا تقريباً هفت سال بيشتر نداشت كه پيامبر اسلام (ص) بدرود زندگى گفت.
 
پس از درگذشت پيامبر (ص) حدود 30 سال در كنار پدر بزرگوارش حضور داشت و پس از شهادت حضرت علی (ع) در سال 40 هجرى به مدت 10 سال امامت امت را به عهده داشت و در سال 50 هجرى با توطئه معاويه بر اثر مسموميت در سن 48 سالگى به شهادت رسيد.
 
امام حسن مجتبی (ع) نه تنها از نظر علم، تقوى، زهد و عبادت، مقامى برگزيده و ممتاز داشت، بلكه از لحاظ بذل و بخشش و دستگيرى از بيچارگان و درماندگان نيز در عصر خود زبانزد خاص و عام بود. وجود گرامى آن حضرت آرام‌بخش دل‌هاى دردمند، پناهگاه مستمندان، تهيدستان و نقطه اميد درماندگان بود. هيچ فقيرى از در خانه آن حضرت دست خالى برنمى‌گشت. هيچ آزرده‌دلى شرح پريشانى خود را نزد آن بزرگوار بازگو نمی‌كرد، جز آنكه مرهمى بر دل آزرده او نهاده می‌‏شد. گاه پيش از آنكه مستمندى اظهار احتياج كند و عرق شرم بريزد، احتياج او را برطرف می‏‌ساخت و اجازه نمی‌داد رنج و مذلت سؤال را بر خود هموار سازد!
 
«سيوطى» در کتاب «تاريخ خلفاء» می‌نويسد: «حسن بن على داراى امتيازات اخلاقى و فضائل انسانى فراوان بود، او شخصيتى بزرگوار، بردبار، باوقار، متين، سخى و بخشنده و مورد ستايش مردم بود.» (تاريخ الخلفا، ط 3، بغداد، مكتبه المثنى، 1383 ه.ق، ص 189/)


 
ابعاد وجودی ائمه (ع) هدایتگر برای همه جهان است

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر احمد زمانی، نویسنده کتاب «حقایق پنهان؛ پژوهشی در زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی (ع)» به مناسبت سالروز فرخنده میلاد امام حسن مجتبی (ع) درباره تالیف این کتاب و وجوه مختلف شخصیتی و اقدامات ارزشمند این امام در دوران زندگانی و امامت، سخن گفت.
 
وی افزود: خدای سبحان را شاکرم که توانستم به‌عنوان خادم اهل بیت (ع) درباره سلاله‌ای از خاندان عترت، حضرت امام حسن مجتبی (ع) کتابی بنویسم. لطف الهی شامل حامل من شد که درباره امام حسن مجتبی (ع) و جنبه‌هایی از زندگی ایشان که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده قلم بزنم. به این دلیل این کتاب را نوشتم که احساس کردم معیارهای وجودی که آن حضرت در زمان پیامبر(ص) و امیرالمومنین (ع) داشتند، امروز هم برای جامعه ما حیاتی و کارساز است.
 
حجت‌الاسلام زمانی ادامه داد: «رهبری در اسلام»، «نگاهی گذرا به دوران کودکی امام مجتبی (ع)»، «ویژگی‌های امام مجتبی (ع)»، «حسن بن علی (ع) پس از رحلت پیامبر (ص)»، «مسؤولیت‌های امام مجتبی (ع) در دوران حکومت امیرالمؤمنین (ع)»، «امامت و رهبری؛ انگیزه‌های صلح (مصالح امت اسلامی)»، «بازگشت به مدینه منوره»،‌ «مسمومیت امام مجتبی (ع)»، «شهادت مظلومانه امام مجتبی (ع)»، «اوج استبداد و ستم امویان»، «تهاجم فرهنگی امویان و عباسیان»، «فرزندان امام حسن علیه‌السلام» و «چهل حدیث برگزیده از مجموعه سخنان درباره امام مجتبی (ع)» از جمله سرفصل‌های مهم کتاب هستند.
 
این نویسنده افزود: دومین امام شیعیان چهره‌ای است که محدثان شیعه و سنی فراوان نقل کرده‌اند که پیامبر (ص) درباره ایشان می‌فرمود: «پروردگارا شاهد باش  که من حسن بن علی را دوست دارم، پس تو هم او را دوست بدار. من دوست می‌دارم کسی را که حسن بن علی را دوست بدارد.» تعبیرات بسیار زیبا و بزرگوارانه‌ای که پیامبر (ص) درباره امام حسن مجتبی (ع) دارد، حکایت از آن است که ایشان توان هدایت درست کشتی اسلام و امت اسلامی را داراست. به بیان پیامبر (ص): «امام مجتبی (ع) گل پرورش یافته و ثمره وجودی من است. این ریشه وجودی من به‌زودی صلحی را در میان امت اسلامی ایجاد و مسلمانان را از دودستگی و تفرقه نجات خواهد داد.» این احادیث نشان می‌دهد که آینده اسلام به امام حسن مجتبی (ع) نیاز داشت.
 
وی عنوان کرد: بعد از شهادت امیرالمومنین (ع) در سال 40 هجری، خلأ سنگینی در امت اسلامی به وجود آمد. از طرفی معاویه روز به روز حکومت خود را تثبیت می‌کرد و از سوی دیگر در طول جنگ‌های طولانی که بر امیرالمومنین (ع) تحمیل شد، تعداد فراوانی از نزدیکان و یاران آن حضرت به شهادت رسیدند. یارانی هم که باقی مانده بودند ویژگی‌هایی را که پیامبر (ص) برای امام حسن مجتبی (ع) بیان می‌کردند به خاطر داشتند. ازدحام جمعیت از قبایل مختلف در مسجد کوفه با امام حسن مجتبی (ع) بیعت کردند.
 
حجت‌الاسلام زمانی در ادامه گفت: ایشان بزرگترین چهره سیاسی عصر خود بود. حتی معاویه، ابوبکر، عمر و عثمان نیز این مساله را قبول داشتند و اگر اتهاماتی نیز به ایشان وارد می‌شد، در راستای توانمندی‌های بالای ایشان بود. وقتی حضرت به حکومت رسید، ایشان را متصدی موقوفات و صدقات اهل بیت (ع) قرار دادند. امام حسن مجتبی (ع) زیباترین مدیریت را در زمینه درآمدها و تثبیت موقوفات انجام داده‌اند. در جنگ‌هایی مانند جمل و صفین نیز مدیریت کارآمد ایشان بسیار نمود داشت.
 
نویسنده کتاب «حقایق پنهان؛ پژوهشی در زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی (ع)» درباره اختصاص دادن فصلی مجزا در کتاب به «کارنامه 10 ساله امام حسن مجتبی (ع) در مدینه» افزود: آیت‌الله جعفر سبحانی، در مقدمه کتاب نوشته‌اند کسی تاکنون توجهی به کارنامه 10 ساله امام حسن مجتبی (ع) بعد از صلح نداشته، در حالی‌که ایشان در این مدت کارها و خدمات بسیار خوب و برخوردهای زیبایی در مقابله با معاویه داشته است. منابع مختلفی از بزرگان اهل سنت نقل کرده‌اند که معاویه و حکومتش بارها برای مسمومیت امام برنامه‌ریزی کردند. اگر برنامه‌ریزی‌های درست و حساب‌شده این امام بزرگوار نبود مشارکت پنج یا 6 فرزند ایشان در واقعه کربلا مفهوم و معنا نداشت. بسیاری از نهضت‌های آزادی‌بخشی که بعد از واقعه کربلا به وجود آمدند با رهبری فرزندان امام حسن مجتبی (ع) بود.
 
این پژوهشگر حوزه دین ادامه داد: برنامه‌ریزی‌های ایشان در مدت عمر پربرکت و 10 سال امامت، باعث شد ضربه‌های دشمنان به اهل بیت (ع) و امت اسلامی به فضل الهی بی‌تاثیر و اثرات خیر این درایت تا امروز دیده شود. حتی امروزه در کشورهای دیگر اسلامی مانند یمن و سوریه نیز اثرات آن را می‌بینیم.
 
حجت‌الاسلام زمانی اظهار کرد: قدم‌های بسیار حساب شده‌ای که اهل بیت (ع) برداشتند، امروز در دل همه دانشمندان و فرهیختگان ریشه دوانده است. سعی کردم در این کتاب که در سال 1383 به‌عنوان کتاب برگزیده سال ولایت انتخاب شد، حدود 170 منبعی را که به نحوی به امام حسن مجتبی (ع) پرداخته‌اند معرفی کنم.
 
وی گفت: ابعاد وجودی ائمه (ع) هدایتگر برای همه جهان است. از دوستانی که می‌خواهند در این حوزه قلم بزنند خواهش می‌کنم اثرشان فقط جمع‌آوری از منابع مختلف نباشد، بلکه با پرداختن به نکات ریز و مهم و یک جمع‌بندی زیبا اثری نو پدید آورند.
 


مظلومیت امام حسن مجتبی (ع) در بُعد تالیف

محمد انصاری، پژوهشگر و نویسنده کتاب «با مظلومی صبور» به مناسبت سالروز ولادت باسعادت امام حسن مجتبی (ع) درباره تالیف درباره سیره و زندگانی ایشان سخن گفت.
 
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه در عصر ارتباطات و نرم‌افزار مردم شاید چندان فرصت و تمایلی برای مطالعه کتاب‌های پرحجم نداشته باشند، زندگانی و وجوه مختلفی از سیره امام حسن مجتبی (ع) را به‌طور خلاصه‌ و داستان‌واره و در قالبی جذاب در کتاب «با مظلومی صبور» تدوین کردم.
 
این نویسنده ادامه داد: مطالب این کتاب در عین داشتن روایتی داستانی، مستند هستند. پس از بررسی مصادیر و مستندهای تاریخی و روایی، زندگانی ایشان را از تولد تا پایان عمر پربرکت ایشان، در قالبی داستانی روایت کردم.
 
انصاری درباره توجه به منابع در تولید تالیفاتی درباره سیره اهل بیت (ع) گفت: ما باید در سیره و تاریخ‌نگاری اهل بیت (ع)، به متون شیعی تکیه کنیم، چراکه متون اهل سنت همواره عاری از تحریف و تعصبات نبوده است. در برخی آثار اهل سنت این موارد دیده می‌شود. نکته دیگر اینکه محققان و مولفان بیشتر به ناشده‌ها و مواردی از زندگانی و سیره این بزرگواران که کمتر به آن‌ها پرداخته شده بپردازند نه موارد تکراری. بیشتر کتاب‌هایی که امروز در زمینه سیره اهل بیت (ع) در بازار نشر وجود دارند، تکرار مکررات است. در جهان غرب به این ملاحظات بیشتر توجه می‌شود.
 
وی افزود: در حال حاضر اگر کسی طالب مطالعه و آموختن باشد، کتاب‌های زیادی به فارسی و عربی و دیگر زبان‌ها وجود دارد اما این مساله به این دلیل نمی‌شود که بگوییم آنقدر در این زمینه اثر تولید شده که دیگر جا برای کار وجود ندارد. هنوز موضوعات و شاخه‌های ناشناخته زیادی برای پژوهش و تالیف باقی مانده است.
 
نویسنده کتاب «با مظلومی صبور» عنوان کرد: از مواردی که در زمینه سیره اهل بیت (ع) کمتر درباره آن کار صورت گرفته، امام حسن مجتبی (ع) است که محققان و نویسندگان باید با عنایت بیشتری به این مهم بپردازند. امام حسن مجتبی (ع) همانگونه که در بُعد تاریخ مظلوم بود، در بُعد تالیف نیز مظلوم است.
 
انصاری در ادامه گفت: ابعاد مختلف شخصیتی و زندگانی ایشان از جمله صبر، بردباری و صلح امام حسن (ع) کمتر از مساله کربلا نبوده است. بردباری و مدیریت کارساز این امام همام در برابر ابعاد تصمیمات معاویه، باعث بقای اصل اسلام شد. در این زمینه یا کتاب خیلی کم نوشته شده و یا اصلا تالیف نشده است که نویسندگان می‌توانند به این موضوع توجه کنند.
 
این پژوهشگر درباره اهمیت حمایت از پژوهشگران دین برای تولید آثار فاخر افزود: «حوزه» نخستین نهادی است که می‌تواند با حمایت از موسسات و محققان حوزه دین، زمینه را برای تولید آثار فاخر و ارزشمند هموار کند ولی اصل قضیه، دلسوزی متخصصان علوم دینی و روحانیت است. تا زمانی که احساس وظیفه و خدمت به دین وجود نداشته باشد، با تاسیس صدها موسسه هم کاری پیش نمی‌رود. نمونه بارز این همت عالی را در وجود علامه امینی مشاهده می‌کنیم که بدون در اختیار داشتن امکاناتی خاص، اثر جاودانی همچون «الغدیر» را خلق کرد. این دغدغه نسبت به دین و مبانی آن باید در ذهن تمام فعالان این حوزه اعم از مسئول و نویسنده وجود داشته باشد.