رضا مختاری‌اصفهانی درباره جدیدترین اثرش با عنوان «خاطرات و اسناد عبدالحسین نوایی» به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)‌ گفت: این کتاب افزون بر مصاحبه‌هایی که با وی انجام شده، شامل مقاله‌های استاد در مجله «یادگار» است که با ویراست شکلی و املایی جدید در این کتاب گنجانده شده است.

اختلاف نوایی، تقی‌زاده و تدوین خاطراتی که سهم افشار شد

وی افزود: درباره انتشار مقاله‌های مجله «یادگار» در این کتاب باید بگویم استاد دوست داشت این مقاله‌ها به صورت یک مجموعه مستقل منتشر شود. از طرفی بخشی از این کتاب به تحریر دکتر نوایی از خاطرات سیدحسن تقی‌زاده مربوط می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم پیش از اینکه خاطرات این سیاستمدار و سناتور به ایرج افشار واگذار شود، به وی داده شده بود، اما پس از اینکه میان آنها اختلاف به وجود آمد، خاطرات از استاد ستانده شد.

رضا مختاری‌اصفهانی ادامه داد: شرح این اختلاف در کتاب آمده است. با وجود این مسائلی که اتفاق افتاد، وی قسمتی از خاطرات تقی‌زاده را پس از کدورت پیش آمده نزد خودش نگه داشت که این یادداشت‌ها ضمیمه کتاب حاضر شده است.
 
این تاریخ‌نگار در پاسخ به پرسشی درباره اهمیت تحریر نوایی از خاطرت تقی‌زاده با وجود انتشار کتاب «زندگی طوفانی» عنوان کرد: این یادداشت‌ها تفاوت‌هایی با کتاب «زندگی طوفانی» افشار دارد زیرا یادداشت‌های استاد مربوط به بیان خاطرات تقی‌زاده در دهه 20 و 30 است، زمانی که وی هنوز محافظه‌کار نشده و درباره برخی افراد از جمله طالبوف اظهارات تندی بیان کرده است.
 
نامه پرمهر عباس اقبال به نوایی

مختاری‌اصفهانی درباره نحوه دستیابی به اسناد بیان کرد: برخی اسنادی که در این کتاب گنجانده شده از آرشیو خانوادگی زنده‌یاد نوایی و برخی دیگر از آرشیو اسناد ریاست جمهوری، سازمان اسناد و کتابخانه ملی گرفته شده است، از جمله اسنادی که از آرشیو ریاست جمهوری به دست آمد، نامه‌ وی به نخست‌وزیر وقت امیرعباس هویدا درباره اتهام اختلاسی است که به آن متهم شده بود. همچنین نامه‌ مفصل عباس اقبال به نوایی نیز از جمله این اسناد است. در این نامه می‌توان مهر و محبت استاد اقبال را به وی لمس کرد؛ نامه‌ای که پیش از جدایی این دو به نگارش درآمده و از خواندن آن می‌توان دریافت که جدایی تا چه اندازه برای اقبال دردناک بوده است.

وی در پاسخ به ویژگی‌های خاطرات زنده‌یاد نوایی عنوان کرد: می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های شاخص وی در بیان خاطرات آسیب‌شناسی فرهنگی و اجتماعی ایران است که در بیان موضوعات گوناگون ذکر کرده است. این ویژگی‌ را می‌توان به سبک مولانا در مثنوی معنوی تشبیه کرد، زیرا مولانا در پایان هر مثنوی یک پندنامه اخلاقی و حکمی به خواننده ارایه می‌دهد. استاد نیز این کار را کرده و در پایان هر خاطره‌ای که از فضای اجتماعی فرهنگی ایران در عصر پهلوی بیان کرده، به آسیب‌های فرهنگ ایرانی در این عصر نیز اشاره کرده است.

این پژوهشگر حوزه تاریخ معاصر درباره انعکاس کتاب در میان اهل تاریخ گفت: برخی استادان و مخاطبان کتاب پس از مطالعه آن گفته‌اند که یکی از ویژگی‌های کتاب این است که با اینکه مطالب آن به شکل مصاحبه منعکس شده، همان ویژگی‌های تالیفات زنده‌یاد نوایی را در بردارد. در بیان این ویژگی باید بگویم بنده در پیاده‌سازی مصاحبه‌های خودم با وی جز برخی نشانه‌گذاری‌ها در متن کار دیگری انجام ندادم، آنچه مخاطبان از متن‌ها دریافت کرده‌اند نشان‌دهنده این است که بیان استاد مانند نثر وی استوار است.

مختاری‌اصفهانی در پاسخ به علت تاخیر در انتشار خاطرات عبدالحسین نوایی اظهار کرد: نخست باید بگویم این خاطرات که به شکل مصاحبه با وی تنظیم شده، حاصل لطف و اعتمادش به بنده است. چنان‌که در یادداشتی که در پایان مقدمه کتاب به قلم استاد آمده گویای میزان لطفش به بنده است. با وجود این درباره تاخیر در انتشار کتاب باید بگویم زنده‌یاد نوایی دوست نداشت که خاطراتش در زمان حیاتش منتشر شود زیرا وی در این خاطرات جسورانه درباره خود و دوستانش اظهارنظر کرده و پرده‌پوشی نکرده است. در واقع با این نوع بیان خاطرات به نوعی فرهنگ مجامله‌گویی در ایران را به نقد کشیده است.