دکتر محمدعلی امیرمعزی در کتاب «تشیع: ریشهها و باورهای عرفانی» به کوششی مهم، کمسابقه و روشمند برای درک علمی جوانب معنوی شیعی و خوانشی وسیع و دقیق برای فهم متون و باورهای عمیق تشیع دست زده است.
در پشت جلد این کتاب میخوانیم: «مؤلف این اثر از معدود صاحبنظران اروپایی درباره مطالعات تشیع دوازدهامامی است. جنبههای امامشناسی شیعه اثنیعشری در این کتاب با مهارتی روششناسانه عرضه میشود. صراحت و وضوح کلام، همراه با دقت و موشکافی در ارائه خوانشی امامشناسانه از احادیث شیعه، از ویژگیهای این پژوهش علمی در تشیع باطنی است. محتوای کتاب، کوشش مهم و کمسابقهای برای درک علمی جوانب معنوی شیعی و زمینهای وسیع و دقیق برای متون و باورهای تشیع باطنی فراهم میآورد. تسلط نویسنده به مطالعات اسلامی غربی و آشنایی عمیقش با گنجینه متون شیعی از قرن دوم ه. ق تا عصر ملاصدرا و مشایخ معاصر سلسلههای عرفانی و نیز روششناسی تاریخی و انتقادی در این اثر بهخوبی مشهود است.»
مؤلف کتاب در پیشگفتار خود نوشته است: «پژوهشهایی که کتاب حاضر را تشکیل میدهند، به بررسی برخی از جنبههای عرفانی و تاریخی تشیع، که کمتر بررسی شدهاند، میپردازند و بین سالهای 1992 تا 2005 در مجلات تخصصی و نشریات علمی مختلف به چاپ رسیدهاند. این پژوهشها با هم یک رشته از «جنبههای امامشناسی دوازدهامامی» را تشکیل میدهند. این مقالات، خود، بهروز شده و در نظمی سامانیافته قرار گرفتهاند و در پی آناند تا انسجامی را به وجود آورند که پیشتر، بازسازی آن در مورد عقاید و رفتارهای مذهبی شیعه، دشوار بود.» (ص، 13)
«تشیع: ریشهها و باورهای عرفانی» در 14 فصل، کتابشناسی و فهرست اعلام را در بر میگیرد. فصل اول این کتاب «مروری بر اصطلاح «دین علی» و سیری در سرچشمههای ایمان شیعی» عنوان دارد. عنوان فصل دوم، «شهربانو، بانوی ایرانزمین و مادر امامان» است. فصلهای سوم تا هشتم کتاب نیز به جنبه دوگانه شخصیت امام ــ یعنی عناصر قدسی (لاهوتی) و بشری (ناسوتی) و واسطههای بین این دو عنصر ــ اختصاص دارند و به آن دسته از دیدگاههای کلامی میپردازند که به ماهیت و مرتبه وجودی امام به عنوان «ولی الله» مربوط میشوند. عناوین این فصلها عبارتند از: «پژوهشی درباره الوهیت امام»، «وجود پیشینی امام»، «امام در ملکوت: عروج و تعلیم راز»، «دانایی توانایی است: تعبیرها و نهفتههای معجزه در تشیع امامی قدیم»، «نکتههایی در باب ولایت امامی» و «فقط مرد خدا انسان است: خداشناسی و انسانشناسی عرفانی».
جنبههای گوناگون هرمنوتیک (تأویل) و روش اشاعه آنها از راه اعمال عرفانی شیعه، محتوای فصلهای نهم تا یازدهم را تشکیل میدهند که این عناوین را دارند: «مجاهد تأویل: شعری از ملاصدرا درباره علی (ع)»، «ملاقات با ائمه در عرفان معاصر دوازدهامامی» و «یادداشتهایی درباره دعا در شیعه امامی».
معادشناسی، شخص منجی آخرت، امام زمان غایب (عج)، امام دوران ما، پیامدهای غیبت او و سایر رفتارهای تأویلی مربوط به این موضوعها در سه فصل آخر مورد بررسی قرار گرفتهاند. رابطه طبیعی بین سه حوزه کیهانزادی، کیهانشناسی و معادشناسی، هم به معنای جنبه فردی و هم جمعی موضوع فصل دوازدهماند. عنوان این فصل «آخر زمان و بازگشت به مبدأ» است.
فصل سیزدهم ــ با عنوان «گونهشناسی دیدار امام غایب (ع)» ــ به گزارشهای ملاقات امام غایب بر اساس روایاتی اختصاص یافته است که برای بیش از هزار سال ایمان و امید مؤمنان را پایدار نگه داشته است.
سرانجام، فصل چهاردهم به بررسی تأویلهای معادشناسی مکتب کلامی و عرفانی شیخیه کرمان، بهویژه عقیده مرکزی آنها (رکن رابع) اختصاص یافته است؛ آنجا که برخی مؤمنان گاه، نفوذی به اهمیت نفوذ امامان و پیامبران دارند. «غیبتی سرشار از حضور: تأویل شیخیه از غیبت» عنوان این فصل است.
«تشیع: ریشهها و باورهای عرفانی» با ویراستاری دکتر محمدحسین ساکت، در 606 صفحه با شمارگان هزار و 500 نسخه از سوی نشر نامک منشر شده است. این کتاب با جلد نرم، به بهای 30 هزار تومان و با جلد سخت به بهای 35 هزار تومان به فروش میرسد.
دکتر محمدعلی امیرمعزی از استادان و پژوهشگران ایرانی مقیم فرانسه است که به تخصص در شیعهشناسی شهرت دارد و آثاری در قالب مقاله و کتاب از او در این زمینه منتشر شده است. علاقهمندانی که با زبان فرانسه آشنایی دارند، میتوانند برای آشنایی بیشتر با او و آثارش به اینجا مراجعه کنند.
نظر شما