به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) صبح دوازدهم تیرماه 1367 ساعت 10 و 22 دقیقه آسمان خلیج فارس شاهد فاجعه‌ای بود که ناو وینسنس آمریکا رقم زد. 27 سال پیش، هنگامی که ایران هنوز درگیر جنگ تحمیلی بود، ناوگان آمریکایی کوشید تا با هدف قرار دادن پرواز شماره 655 ایران ایر به دبی که 290 مسافر غیرنظامی داشت، کشورمان را تحت فشار قرار دهد.

در میان سرنشینان هواپیما، 66 کودک زیر 13 سال، 53 زن و 46 تن تبعه کشورهای خارجی (اماراتی، یوگسلاوی، پاکستانی، هندی و ایتالیایی) نیز حضور داشتند که همگی قربانی شدند. پس از این اقدام مقام‌های آمریکایی، در حالی سعی در اشتباه جلوه دادن عملکرد ناو وینسنس داشتند که این کشتی جنگی مجهز به پیشرفته‌ترین سیستم‌های راداری و رایانه‌ای بود. افزون بر این، نوع هواپیمای در حال پرواز هم مشخص بود. اقدام تحقیرآمیز دیگر آمریکا پس از این ماجرای تلخ، آویختن نشان شجاعت بر گردن ویلیام راجرز فرمانده ناو وینسنس بود!

ایران، چهاردهم تیرماه در نامه‌ای به رئیس شورای امنیت خواستار تشکیل جلسه فوری شورا برای رسیدگی به موضوع شد. 25 تیرماه این شورا تشکیل و قطعنامه 616 شورای امنیت (1988) صادر شد. این قطعنامه با ابراز تأسف عمیق از ساقط ساختن هواپیمای غیرنظامی ایران به وسیله موشکی که از یک ناو جنگی آمریکا شلیک شده و از دست رفتن غم‌انگیز جان انسان‌های بی‌گناه، بر لزوم اجرای فوری و کامل قطعنامه 598 (1987)، شورا را به عنوان تنها مبنای حل جامع، عادلانه، شرافتمندانه و پایدار، منازعه میان ایران و عراق ابراز و پشتیبانی خود را از دبیرکل برای اجرای این قطعنامه تاکید کرد.

در این 27 سال آثاری را که به سقوط هواپیمای ایراباس ایران توسط ناوگان آمریکایی پرداخته‌اند  می‌توان به دو گروه تقسیم کرد. نخست، آثاری که در خلال آن‌ها به این ماجرا پرداخته‌اند و دیگر، کتاب‌هایی که به طور مستقیم این مساله را مورد توجه قرار داده‌اند. ایبنا به همین ترتیب، نگاهی دارد به آثار منتشر شده در این زمینه. اطلاعات برخی از آثار پیش رو، در نتیجه جستجو در سایت موسسه خانه کتاب به دست آمده است.
 
• هاشمی رفسنجانی: کارنامه و خاطرات سال ۱۳۶۷ : پایان دفاع آغاز بازسازی

به اهتمام علیرضا هاشمی، تهران: دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر م‍ع‍ارف‌ انقلاب‏‏، ‏1389، 800ص، 150000 ریال.
 
اين كتاب هشتمین اثر از مجموعه «روزنوشت‌های آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» است كه در آن از رخدادهایی چون شرایط پذیرش آتش‌بس در جنگ، عملیات مرصاد، مسایل مربوط به قائم مقام رهبری و آیت‌الله منتظری، مذاکرات ژنو، اصلاح قانون اساسی و شورای بازنگری این قانون، مسایل بازسازی اقتصادی کشور پس از جنگ و استعفای نخست‌وزیر و ده‌ها رخداد مهم دیگر یاد شده است.
 
در آن زمان هاشمی، جانشین فرماندهی کل قوا و فرماندهی عالی جنگ را از طرف حضرت امام (ره) عهده دار بود و از طرفی ریاست مجلس را بر عهده داشت و از افراد حاضر و تاثیرگذار در مهم‌ترین تصمیم‌گیری‌های نظام به شمار می‌رفت، روایت او از رخدادها، حاوی مسايل و ناگفته‌هایی است که همانند سایر روزنوشت‌های وي، اطلاعات دست اولی را در اختیار علاقه‌مندان به تاریخ انقلاب و جنگ قرار می‌دهد و بسیاری از ابهامات و پرسش‌های مطرح شده درباره‌ مقطع پایان جنگ را روشن می‌كند.
 
• ت‍اری‍خ‌ س‍ی‍اس‍ی‌ ج‍ن‍گ‌ ت‍ح‍م‍ی‍ل‍ی‌ ع‍راق‌ ع‍ل‍ی‍ه‌ ج‍م‍ه‍وری‌ اس‍لام‍ی‌ ای‍ران‌
 
علي‌اكبر ولايتي - دفتر نشر فرهنگ اسلامي - 528 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 1 سال 1376 - 3000 نسخه - 18000 ريال

ولايتي در 11 فصل كتاب، چگونگي شكل‌گيري جنگ ايران و عراق و تصويب قطع‌نامه 598 و جريان عادي‌سازي روابط دو كشور را بررسي مي‌كند. فصل نخست به ريشه‌ها و زمينه‌ها و دلايل آغاز جنگ اختصاص دارد. نويسنده در همين فصل از نبرد چالدران و قرارداد صلح زهاب و ادعاهاي ارضي سخن مي‌گويد و در فصل دوم، چگونگي اشغال و باز پس‌گيري خرمشهر بررسي مي‌شود. فصل سوم و چهارم به تاثيرات منطقه‌اي و بين‌المللي فتح خرمشهر و واكنش سازمان ملل متحد و جنبش عدم تعهد و كنفرانس اسلامي و اجلاس سران عرب و كاربرد سلاح شيميايي توسط عراق تخصيص يافته است. در سه فصل بعدي از سياست‌هاي آمريكا، شوروي، فرانسه و انگلستان، زمينه‌هاي صدور قطع‌نامه 598 و تحريم تسليحاتي و اقدام نهايي براي آتش بس سخن به ميان مي‌آيد. نويسنده در فصل هشتم درباره مذاكرات ژنو و ملاقات با دبيركل سازمان ملل متحد در ژنو، در فصل نهم درباره تحريك ديپلماتيك دبيركل، در فصل دهم در باب تبادل‌نامه بين روساي جمهوري دو كشور ايران و عراق و بالاخره در فصل يازدهم درباره اجراي قطع‌نامه 598 گفت و گو مي‌كند.
 
• مرکز طوفان: روایت شخصی از تروریسم و تراژدی

ویلیام راجرز
Rogers, Will C. III; Rogers, Sharon; Gregston, Gene (June 1992). Storm Center: A Personal Account of Tragedy & Terrorism'. Naval Institute Press.
 
ویلیام راجرز در کتاب «مرکز طوفان» خاطرات دوران خدمتش در ارتش آمریکا را بازگو می‌کند از جمله این خاطرات، ‌حادثه سقوط هواپیمای ایرباس ایران توسط آمریکا است وی در این کتاب روایت شخصی از تروریسم و تراژدی را بیان می‌کند. راجرز كه در سال 1991 از ارتش آمريكا بازنشسته شد در سال 1992، به همراه همسرش كتابي در اين زمينه نوشت و به توجيه اين اقدام پرداخت.
 
• حقوق بین‌الملل هوایی

منصور جباري - خوروش - 280 صفحه - وزيري (شوميز) - چاپ 1 سال 1381 - 2000 نسخه - 16000 ريال
 
عنوان‌های اين كتاب شامل کلیات، اصول و قواعد حاکم بر هوانوردی بین‌المللی، سازمان‌های حقوق هوایی، مسئولیت متصدیان حمل و نقل هوایی در برابر مسافر و کالا، خاطرات هواپیمایی، تاثیر قاچاق و استعمال مواد مخدر در امنیت هوانوردی و «ممنوعیت استفاده از سلاح علیه هواپیمایی غیرنظامی در حال پرواز» است.
 
در بخشي از اين كتاب نويسنده درباره ادعاهای رسمی دولت آمریکا درباره اين رويداد نوشته است: «نماینده ‌ایالات متحده در سازمان بین‌المللی هواپیمايی در جلسه فوق‌العاده شورای ایکائو گفته بود که در روزهای دوم و سوم ژوئیه منطقه خلیج فارس بسیار ناامن بود و کشتی‌های مختلفی از جمله یک کشتی پاکستانی و یک کشتی لیبریایی مورد حمله قرار گرفته بودند. در همان روز یک هواپیمای اف-۱۴ ایران از فرودگاه بندرعباس پرواز کرده بود و قصد حمله به کشتی آمریکایی را داشت. با توجه به اخطارهای مکرری که بی پاسخ مانده بود، فرمانده مزبور برای دفاع از کشتی خود در برابر خطر احتمالی دست به حمله زده بود.»
 
• شلیک کن و فراموش کن (سرنگوني هواپيماي مسافربري ايران توسط ناو وينسنس آمريكا)

خديجه اميرخاني - مركز اسناد انقلاب اسلامي، موسسه فرهنگي هنري و انتشارات - 274 صفحه - پالتويي (شوميز) - چاپ 1 سال 1393 - 2500 نسخه - 65000 ريال

این کتاب بر اساس اسنادی که در اختیار مرکز اسناد انقلاب اسلامی بوده است، به تحلیل و چگونگی بروز این فاجعه می‌پردازد. نا امیدی از عملکرد صدام، آشنایی با ناو وینسنس، مختصری از زندگی‌نامه ویل راجرز، پس از شلیک موشک، طرح شکایت ایران از آمریکا در شورای امنیت و اعتراف ویل راجرز، عنوان برخی بخش‌های این کتاب را تشکیل می‌دهد. در بحش پایانی این کتاب به اظهار نظر‌های مجامع بین‌المللی درباره این رخداد نیز اشاره شده است.

• عقب‌نشینی

فائزه امیرخانی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 300 صفحه.
 
مضمون کتاب «عقب نشینی» به حمله ناو وینسنس آمریکایی در سال 1360 به هواپیمایی پرواز 655 ایرباس ایرانی اختصاص دارد.

 • چلچله‌های کاغذی

مجید پور‌ولی‌کلشتری، تهران: افراز، 1390، 88 صفحه.
 
اين كتاب درباره مهماندار پرواز ایرباس ایران است که از کودکی رویای پرواز را در سر می‌پروراند.
 
• بیست سال پس از فاجعه

حبیب احمدزاده؛ مترجمان فتحعلی‌آشتیانی ... و دیگران، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر‏، ۱۳۸۷.
 
اين اثر درباره نامه‌نگاری‌های «حبیب احمدزاده» با فرماندهان نظامی آمریکا در طول 10 سال نوشته شده است. بیست سال پس از فاجعه به دو زبان فارسی و انگلیسی در 290 صفحه چاپ و منتشر شده است.
 
• ايرباس - 300

به‌اهتمام: مناف يحيي‌پور؛ زيرنظر: شوراي‌نويسندگان‌وشوراي‌توليد - نشر تاريخ و فرهنگ - 96 صفحه - رقعي (شوميز) - چاپ 1 سال 1379 - 10500 نسخه - 9000 ريال.
 
حمله موشكي آمريكا به هواپيماي مسافربري ايران در فضاي هوايي خليج فارس يكي از مهم‌ترين محورهاي بحث اين كتاب است. از جمله حوادث ديگر سال 1367 كه در اين كتاب به آن‌ها اشاره شده عبارتند از پيام نوروزي امام خميني (ره)، پيروزي‌هاي رزمندگان اسلام در جنگ تحميلي، ادامه موشك باران شهرها، راه‌اندازي اولين هلي‌كوپتر ساخت كشور با نام «شباويز» انتخابات مجلس سوم، قبول قطعنامه 598 و پايان جنگ، عمليات مرصاد، المپيادهاي علمي، تدوين آثار امام (ره)، بازسازي مناطق جنگ‌زده، المپيك، رويدادهاي مهم ورزشي، ماجراي سلمان رشدي، سينماي ايران در سال 1367، كتاب سال 1367، تمبرهاي تاريخي منتشر شده در سال 1367 و روزشمار حوادث اين سال.