خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) صبح دوشنبه (23 خردادماه) علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشستی با دست‌اندرکاران برپایی بیست و هشتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، پیشنهادهایی برای چگونگی برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ارائه کرد و گفت: در طول سال گذشته جلسات متعددی را درباره چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران با مجریان این طرح داشته‌ایم؛ نظر من در ابتدا این بود که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را به چهار نمایشگاه تخصصی کتاب تقسیم کنیم که در بازه‌های زمانی مختلف در طول سال برگزار شوند.
 
جنتی در ادامه سخنانش در این نشست اظهار کرده بود: این کار طبیعتاً مزایایی را در برخواهد داشت اما با مشاهده شور و اشتیاق حاصله از سوی لایه‌های مختلف مردمی و شرکت اقشار مختلف در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به این جمع‌بندی رسیدیم که همچون سال‌های گذشته این نمایشگاه به صورت جامع برگزار شود اما در صدد این هستیم که نمایشگاه‌های تخصصی همانند نمایشگاه کتب دانشگاهی، کتب کودک و نوجوان و ... را در مقاطع مختلفی از سال برپا کنیم.
 
به دلیل اهمیت برپایی نمایشگاه‌‌های کتاب به‌ویژه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاه‌های تخصصی کتاب در ترویج فرهنگ کتابخوانی و افزایش سرانه مطالعه کشور، خبرگزاری کتاب می‌کوشد در سلسله گفت‌وگو با صاحبنظران و کارشناسان حوزه کتاب و نمایشگاهی، به بررسی چگونگی برپایی نمایشگاه‌های تخصصی کتاب در فواصل مختلف سال، فواید و معایب این پیشنهاد بپردازد.
 
سیدعباس حسینی‌نیک، بازرس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران اظهار کرد: : اصولاً دو نوع نمایشگاه کتاب وجود دارد؛ نخست، نمایشگاهی که جنبه فروش کتاب دارد و در آنها کتاب یا به‌صورت کلی و یا به‌صورت جزئی به فروش می‌رسد. این نمایشگاه‌ها مخاطبان ویژه دارند و بیشتر، شرکت‌های پخش کتاب و کتابفروشی‌ها به آنها مراجعه می‌کنند؛ بسیاری از نمایشگاه‌های کتاب دنیا به این شیوه (پُررنگ بودن جنبه فروش کتاب) برگزار می‌شوند.
 
وی با اشاره به نوع دوم نمایشگاه‌های کتاب، گفت: در مقابل، نمایشگاه‌های کتابی وجود دارند که به معنای واقعی کلمه، نمایشگاه هستند و در آنها کپی‌رایت کتاب‌ها به فروش‌ می‌رسند؛ در این نمایشگاه‌ها فقط ملاقات و meeting صورت می‌گیرد.
 
حسینی‌نیک عنوان کرد: معتقدم مقایسه نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با نمایشگاه‌هایی مانند نمایشگاه کتاب فرانکفورت مقایسه کاملاً اشتباهی است. چرا که افراد برای ورود به نمایشگاه کتاب فرانکفورت باید روزانه 35 یورو هزینه کنند. بدون تردید مخاطبان این نمایشگاه، افراد ویژه‌ای هستند و این افراد نمی‌توانند کسانی جز فعالان اقتصادی در حوزه کتاب باشند. با این اوصاف، آیا واقعاً نمایشگاه کتاب تهران این‌گونه است؟ یعنی آیا نمایشگاه کتاب تهران مکانی فقط برای نمایش کتاب‌هاست؟ آیا اصلاً کشور ما عضو قانون کپی‌رایت است که این امکان وجود داشته باشد که فقط کتاب نمایش دهد؟ بنابراین، نمایشگاه کتاب تهران ناگزیر از برپایی به همین شیوه فعلی است. البته ناگفته نماند که در بسیاری از کشورهای دیگر حتی کشورهای اروپایی نیز شاهد برگزاری نمایشگاه کتاب به شیوه نمایشگاه کتاب تهران (یعنی نمایشگاهی که جنبه فروش کتاب دارد) هستیم.
 
بازرس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران افزود: در واقع، نمایشگاه کتاب تهران نوعی نمایشگاه کتاب است که شیوه برگزاری‌اش مخصوص خودش است و مشابه این نمایشگاه در دنیا از نظر وسعت، کتاب‌های عرضه شده و تعداد بازدیدکنندگان بسیار اندک است؛ به عبارت دیگر این نمایشگاه در کشور ما جا افتاده است و بیست و هشت سال به همین شکل و رویه برگزار شده است. بنابراین، نباید حذف شود و یا به طرق دیگر برگزار شود بلکه باید به همین شیوه که از ابتدا تاکنون بوده، برپا شود.
 
مدیر انتشارات مجد در ادامه سخنانش، اظهار کرد: البته ناگفته نماند که نمایشگاه کتاب تهران با اشکالاتی مواجه است؛ به طور مثال، از زمانی که مکان نمایشگاه کتاب تهران از محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران به مصلای امام خمینی (ره) انتقال یافت، با نوعی بی‌برنامگی و ندانم‌کاری مسئولان مواجه شد و همین امر باعث اُفت نمایشگاه کتاب تهران شد. بنابراین، نتیجه می‌گیریم که مکان نمایشگاه کتاب نیز در ترغیب و جذب مخاطبان برای حضور در نمایشگاه مؤثر است؛ بر این اساس نتیجه‌گیری می‌شود که در تعیین مکان نمایشگاه کتاب تهران، در نظر گرفتن فقط میزان دسترسی مردم به نمایشگاه، وجود وسایل حمل و نقل شهری برای بازدید از نمایشگاه و .... کافی نیست بلکه باید سایر عوامل نیز مد نظر قرار بگیرند. به طور مثال، وقتی بازدیدکنندگان در نمایشگاه کتاب تهران برای بازدید از کتاب‌های مورد علاقه‌شان در چادرهای متعدد با دمای بسیار بالا مواجه می‌شوند، دیگر تمایلی به حضور در این رویداد فرهنگی ندارند.
 
ناشر برگزیده جشنواره کتاب سال 1393 افزود: تبلیغات، از دیگر عوامل ترغیب مردم برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران به شمار می‌آید؛ متأسفانه امسال در نمایشگاه کتاب تهران شاهد هیچ‌گونه تبلیغات از سوی صدا و سیما و شهرداری نبودیم. به نظرم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در این زمینه به‌صورت جدی ورود پیدا کند.
 
حسینی‌نیک با اشاره به مسائل ساختاری نمایشگاه کتاب تهران، عنوان کرد: معتقدم باید برگزاری نمایشگاه کتاب تهران ـ همچنان که امسال آغاز شد ـ به تشکل‌‌های نشر با محوریت اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران واگذار شود. چرا که این امر باعث صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود؛ اگر آمار بودجه‌های کمیته‌های مختلف بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب تهران که زیر نظر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران بودند را مشاهده کنید، متوجه می‌شوید که این کمیته‌ها چه مبلغ اندکی را هزینه کرده‌اند.
 
بازرس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با اشاره به معضل شیوه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، گفت: با توجه به نامگذاری نمایشگاه کتاب تهران به عنوان بین‌المللی، متأسفانه هر ساله در این نمایشگاه شاهدیم که به جای حضور ناشران بزرگ و معتبر خارجی، تعدادی از واسطه‌ها و توزیع‌کنندگان کتاب به نام ناشر خارجی در این رویداد فرهنگی حضور می‌یایند. جالب این‌جاست که این افراد هیچ‌گونه نمایندگی از ناشران خارجی ندارند؛ همین معضل باعث می‌شود که یک عنوان کتاب خارجی در بخش بین‌الملل نمایشگاه کتاب تهران در چندین غرفه وجود داشته باشد.
 
وی در ادامه سخنانش، گفت: معتقدم باید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران باید دنبال اتخاذ تدابیری باشند که ناشران معتبر و بزرگ خارجی در این نمایشگاه شرکت کنند. ضمن این‌که اصلاً هدف این است که نمایشگاه‌های بزرگ دنیا ـ حداقل در سطح کارمندانشان ـ در نمایشگاه کتاب تهران حضور یابند و امکانات ایران به لحاظ غنی بودن از منابع مکتوب و حجم عظیم بازدیدکنندگان این نمایشگاه را به کشورهای خود انتقال دهند؛ متأسفانه وجود واسطه‌گران و فروشندگان خارجی به جای ناشران بزرگ و معتبر خارجی، در نمایشگاه کتاب تهران، مانع بزرگی برای تحقق این هدف مهم محسوب می‌شوند.
 
حسینی‌نیک افزود: متأسفانه بیست و هشت دوره است که در نمایشگاه کتاب تهران به دلیل اطلاعات نداشتن برخی برگزارکنندگان نمایشگاه، کتاب‌های خارجی به قیمت آمریکا و اروپا به فروش می‌رسند در حالی که بر اساس پیوست کنوانسیون برن که مختص کشورهای در حال توسعه است، کتاب‌های ناشران بین‌المللی باید به قیمت عرفی داخل کشورها به فروش برسند.
 
ناشر برگزیده جایزه کتاب سال 1393 با اشاره به ضرورت برپایی نمایشگاه‌های تخصصی کتاب به موازات برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گفت: چه اشکالی دارد که نمایشگاه کتاب تهران با وضع موجود و با سابقه  بیست و هشت ساله خود، وجود داشته باشد؟ بر همگان واضح و مبرهن است که چشم امید بسیاری از ناشران بزرگ و کوچک داخلی به این نمایشگاه است. 30 درصد از نقدینگی این ناشران از نمایشگاه کتاب تهران تأمین می‌شود. بنابراین، اصلاً منطقی نیست که نمایشگاه کتاب تهران حذف شود.
 
وی ادامه داد: چه اشکالی دارد که جز نمایشگاه کتاب تهران، نمایشگاه‌های کتاب متعددی در کشور برگزار شوند؟ من حتی معتقدم علاوه بر این نمایشگاه‌ها، تعدادی نمایشگاه کتاب اینترنتی نیز برپا شوند و تمامی ناشران بتوانند در فضای مجازی سالی یکی دو دفعه یا به صورت فصلی، در نمایشگاه‌های مجازی حضور داشته باشند و مردم نیز بتوانند از طریق این نمایشگاه‌های مجازی، کتاب‌های مورد نیاز خود را خریداری کنند.
 
حسینی‌نیک تأکید کرد: البته ناگفته نماند که در این میان، باید مسأله پُست کتاب‌ها حل شود تا مردم بتوانند از طریق این نمایشگاه‌های مجازی، کتاب خود را تهیه و از طریق پُست دریافت کنند.
 
وی اظهار کرد: در این میان، مسئولان برپایی نمایشگاه‌های کتاب باید توجه داشته باشند که برپایی این نمایشگاه‌ها به‌گونه‌ای باشد که کارکرد کتابفروشی‌ها تضعیف نشود.

در این باره بخوانید:
1- شهرام‌نیا: از ظرفیت‌های استانی برای برپایی نمایشگاه‌های تخصصی کتاب استفاده کنیم/ نمایشگاه کتاب تهران قادر است خودگردان اداره شود (اینجا)
2- صفری: نمایشگاه‌های تخصصی کتاب پیش از نمایشگاه کتاب تهران برگزار شوند/ ایجاد مشکلات اجرایی در صورت همزمانی نمایشگاه‌ها (اینجا)
3- فروغی: هرگونه تغییر در شیوه برپایی نمایشگاه کتاب تهران نیازمند زمان بسیار است/ضرورت راه‌اندازی دبیرخانه ثابت (اینجا)
4- توکل‌صدیقی: ارزش نمایشگاه‌های تخصصی کتاب کمتر از نمایشگاه کتاب تهران نیست/ نیمه دوم سال؛ بهترین زمان برای نمایشگاه تخصصی (اینجا)