با برگزیده بخش ادبیات فارسی (متون کهن) یازدهمین دوره جشنواره نقدكتاب
مشتاق مهر: وضعیت نقد کتاب در کشور اصلا خوب نیست/ در تصحیح آثار کهن عقب ماندهایم
رحمان مشتاق مهر، منتقد و پژوهشگر حوزه ادبیات کهن گفت: متاسفانه امروزه وضعیت نقد کتاب در کشور اصلا خوب نیست؛ با نگاهی اجمالی به جامعه میبینیم تعداد نویسندگان نسبت به مخاطبان بیشتر شده است و به رغم چاپ تعداد زیاد کتاب و مقاله، خواننده و مخاطب زیادی نداریم و خیلی از نوشتهها شانس خواندن پیدا نمیکنند.
وی افزود: معمولا به صورت تخصصی کتاب مورد نظرم را نقد میکنم و بارها و بارها بادقت آن کتاب را میخوانم تا ببینم نسبت به کتابهای دیگر چه حرف تازهای برای گفتن دارد. همچنین در ضمن خواندن، نکات لازم و اشتباهات احتمالی را یادداشت میکنم و پس از گردآوری آن یادداشتها آغاز به نوشتن نقد می کنم. نقد می نویسم تا مخاطبان و افرادی که کتابی را میخوانند، اشتباهات و نقاط قوت و ضعف آن را در نظر داشته باشند.
مشتاق مهر درباره کتاب کریم زمانی گفت: متن همان متن فروزانفر است و نویسنده آن را تصحیح نکرده است. تنها بعضی نقاط تغییراتی کرده که نباید چنین میشد.
وی تصریح کرد: متاسفانه امروزه وضعیت نقد کتاب در کشور اصلا خوب نیست. با نگاهی اجمالی به جامعه میبینیم تعداد نویسندگان نسبت به مخاطبان بیشتر شده است و به رغم چاپ تعداد زیاد کتاب و مقاله خواننده و مخاطب زیادی نداریم و خیلی از نوشتهها شانس خواندن پیدا نمیکنند. همین عامل هم سبب شده که تیراژ برخی کتابها حتی تا 100 نسخه نیز افت کند. مضاف بر این تعداد خوانندگان کتابها کم است و تعداد خوانندگان حرفهای و مخاطبانی که آنها را با دقت و صبر و حوصله بخوانند بسیار کمتر.
مشتاق مهر همچنین به تعداد کم و بسیار محدود مجلاتی اشاره کرد که در حوزه نقد کتاب موجودند و گفت: باید دانشجویان و قشر فرهیخته جامعه به این کار تشویق و ترغیب شوند و شرایط پذیرش نقد در جامعه مهیا شود. در حال حاضر متاسفانه جامعه ما ظرفیت پذیرش نقد و شنیدن صداهای مخالف را ندارد و همه انتظار دارند در نقد کتابشان تنها تعریف و به به و چه چه بشنوند؛ اما ارزش صداهای مخالف بیشتر است و سبب رشد و بهبود کتاب و افزایش نرخ مطالعه در کشور میشود.
او همچنین اشاره کرد: امروزه در حوزه نقد کتابهای زیادی به چاپ میرسد که اکثر آنها ترجمه کتابهای خارجی است. باید توجه داشت که برای ترجمه این کتابها باید از افرادی استفاده شود که علاوه بر اینکه تسلط کاملی نسبت به زبانهای خارجی و متن کتاب مورد نظر دارند، اطلاعاتی هم درباره نقد کتاب داشته باشند.
مشتاق مهر گفت: بسیاری از منتقدان بر اساس اطلاعات و اصولی که در آن کتابها بیان شده است به نقد کتابهای تالیفی یا متون کهن میپردازند. این امر سبب لغزش بزرگی میشود؛ چراکه یک منتقد در ابتدا باید نظریهها را بفهمد و سپس با آگاهی کافی از اصول و قواعد نقد به انطباق نظریه ها بر فرهنگ و وضعیت ادبی کشور و نقد کتاب بپردازد؛ زیرا اصول و قواعد مندرج در کتابهای خارجی برای آثار متعلق به همان فرهنگ است و نه آثار فارسی و متون کهن ایرانی. تا آن نظریهها با دیدی انتقادی نسبت به نظریههای غربی و مطابق با فرهنگ ما بررسی نشوند نمی توان به نقد سالم و موثری دست یافت.
مشتاق مهر در ادامه به کم توجهی نسبت به آثار منظوم در ادبیات کهن اشاره و تصریح کرد: واقعیت این است که آثار منظوم و شعری ما در دورههای مختلف خوانندگان بسیاری در بین گروه های مختلف مردم داشته است اما در مقایسه با دیوان حافظ یا شاهنامه فردوسی, آثار نثر ما مانند «سفرنامه ناصرخسرو» آن طور که باید و شاید شناخته شده نیست.
مشتاق مهر همچنین معتقد است که نویسندگان ما آنطور که در تصحیح آثار منظوم تلاش کرده و پرکار بودهاند کمتر به تصحیح آثار نثر ادبیات کهن پرداختهاند و ناگفته پیداست که میزان شناخت سایر کشورها نسبت به آثار منظوم و منثور ما شاید حتی از داخل کشور نیز بیشتر است.
مشتاق مهر گفت: برخی از آثار ما 200 سال پیش به زبانهای مختلف ترجمه و تصحیح شدهاند. حال آن که ما از 30 یا 40 سال پیش به تصحیح آنها پرداختیم. همچنان که کتاب «کلیله و دمنه» را هم پس از آن که به بسیاری از زبانهای زنده دنیا ترجمه شد تصحیح کردیم و بیشتر متنهای دیگرمان ابتدا در هندوستان چاپ و منتشر شدند و سپس ما انها را تجدید چاپ و منتشر کردیم . اصولاً ما از غرب آموختیم که آثارمان را تصحیح کنیم.
مشتاق مهر در پایان «دیوان حافظ»، «مثنوی معنوی» و «شاهنامه» را از مهمترین کتابهای منظومی معرفی کرد که بیشترین تاثیر را در ادبیات کهن ایران داشته اند و «گلستان»سعدی، «کلیله و دمنه» و «تاریخ بیهقی» را مهمترین آثار نثری تاثیرگذار در ادبیات کهن ایران دانست.
نظر شما