به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست «بررسي ويرايش متون براي مخاطب كودك و نوجوان» ساعت يكشنبه 14 ارديبهشت 93 با حضور علي‌اصغر سيدآبادي، پژوهشگر و منتقد ادبيات كودك و آتوسا صالحي، نويسنده، مترجم و ويراستار كتاب‌هاي كودك و نوجوان در سراي اهل قلم کودک بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.
ضرورت ویراستاری در همه آثار
سيدآبادي در ابتداي نشست با اشاره به اين‌كه معمولا توقع اصحاب نشر این است که دولت باید از ما حمایت کند، گفت: دولت اگر نمی‌تواند کمکی کند حداقل سعي كند مشكلي بر سر راه نشر ايجاد نكند، در این صورت اگر نويسندگان تلاش كنند كتاب‌هاي مطلوب را در اختيار مردم قرار دهند و آن‌ها را جذب كنند، مي‌توانيم صنعت نشر موفقي داشته باشيم.
وی ادامه داد: بی‌توجهی به ويراستاري سبب مي‌شود كتاب‌هاي ما خوانده نشود. متاسفانه در ايران نويسنده زمان نوشتن كتاب، خودش بار همه چيز را به دوش مي‌كشد و فکر می‌کند دیگر نیازی به ویراستاری ندارد در حالی که ویراستاری برای هر متنی لازم و ضروری است و می‌تواند متون معمولی را به متنی عالی و اعجاب‌انگیز تبدیل کند. حتی كتاب‌هاي خارجي كه ترجمه مي‌شوند با این‌که ويراستاري شده‌اند اما به معناي آن نيست كه دیگر نیازی به ویراستاری متن ترجمه شده وجود ندارد.
ویراستار مدیر کتاب است
وی با اشاره به انواع ویرایش شامل ويرايش سوري و ويرايش فني گفت: ويراستاري بيشتر از ویرایش است. ويراستار در يك نشر صنعتي فقط متن كتاب را درست نمي‌كند بلكه مدير كتاب است و مسوول رد يا قبول كتاب محسوب می‌شود و كار كنترل كيفيت كتاب را نیز بر عهده دارد.
سیدآبادی ادامه داد: در ايران روند چاپ کتاب به این شکل است که اگر كتابي توسط نويسنده نوشته يا توسط ناشر سفارش داده شود، وقتي متن آماده شد به ناشر تحويل داده مي‌شود و او متن را براي بررسي به هيات كارشناسي مي‌دهد و در صورت قبول به مرحله ويراستاري مي‌رسد. همزمان نیز یک نسخه از کتاب به مدیر هنری مجموعه داده می‌شود تا سفارش تصاویر لازم را به تصویرگران بدهد و بعد کتاب منتشر می‌شود. این کار سبب می‌شود كتاب‌هاي منتشر شده از نظر متن و تصوير با هم همخواني نداشته باشند يا در بعضي صفحات تعداد زيادي تصوير مي‌بينيم در حالي كه تعدادي از صفحات اصلاً تصوير ندارد درصورتی‌که در ساير كشورها از زمان توليد متن تا چاپ نهايي كتاب، ويراستار از همه نظر آن‌را بررسي مي‌كند تا تناقض و مشكلي در آن وجود نداشته باشد. ويراستار تراكنش تصويري را در كتاب‌ها براساس استوري بُردي كه انجام مي‌دهد، بررسي مي‌كند و تصويرها براساس متن و متن‌ها براساس تصاوير مطابقت داده مي‌شوند اما متاسفانه اين روند در ايران وجود ندارد.
جای خالی نهاد ویراستاری در ایران
این منتقد ادبیات کودک با تاکید بر این‌که ويراستاري بايد نهادی باشد در دل نهاد بزرگتري به نام نشر گفت: متاسفانه جاي نهاد ويراستاري در ايران خالي است. نويسندگان نبايد زمان نوشتن يك مطلب فكر كنند متن مقدسي نوشته‌اند و لازم نیست كسي آن‌را ويراستاري كند. اين تفكر درست نيست. وجود ویراستاری در یک کتاب به این معنی نیست که نگاه و قلم نويسنده عوض شده باشد بلكه ويراستار فقط این نگاه را مهندسي كرده است.
سیدآبادی ادامه داد: ما كتاب‌هاي خوب زيادي داريم كه ويراستاري شده و با اين‌كه ويراستار اشكالات را برطرف كرده و بعضي قسمت هاي متن را عوض كرده اما در نهايت قلم نويسنده حفظ شده است. اين كار سبب ارتقاء كار نويسنده و توليد كتاب مطلوب مي‌شود. گاهي كتاب‌هايي با متن خوب و خلاق مي‌بينيم که به‌دليل نبود ويراستاري لازم، اثری كه قابليت تبديل شدن به يك شاهكار را داشته فقط به‌صورت يك كتاب معمولي چاپ شده است.
لزوم هماهنگی مدیر هنری با ویراستار
وی عنوان كرد: وظیفه مدير فرهنگي در نشر، مديريت همه كارهای مربوط به کتاب است، اما اکثر مديران هنري فكر مي‌كنند در كارشان مستقل هستند و با ويراستار(مدير فرهنگی) هماهنگي ندارند. این مورد مخصوصاً در توليد كتاب‌هاي تصويري به دليل نبود كار تيمي و كليت يكپارچه زير نظر ويراستار، مشاهده می‌شود. معمولاً كتاب تصويري به كتاب‌هايی گفته مي‌شود كه متن و تصوير بدون هم معني ندارند اما در بسياري از كتاب‌هاي تصويري که توليدي مي‌شود مي‌بينم كه عكس و تصوير به هم ارتباطي ندارند و اگر تصوير كتاب را حذف كنيم در متن مشکلی ایجاد نمی‌شود. ويراستار لزوماً نويسنده و شاعر خوبي نيست؛ ممكن است ويراستار شعر را از شاعر و يا متن را از نويسنده بهتر بشناسد اما شعر گفتن و نوشتن ويژگي‌هاي خاص خود را دارد.
ویراستاری متن را به برند تبدیل می‌کند
آتوسا صالحي، ديگر مهمان اين نشست گفت: ويراستاري بخشي از نقشه است كه گاهي اوقات به شكل واقعي وجود ندارد و حالت سوري دارد اما در واقع بخشی است كه می‌تواند يك متن را به يك برند تبديل مي‌كند. اگر ويرايش لغات را كه بيشتر در نمونه‌خواني انجام مي‌شود در نظر نگيريم، به ويراستاري مطالب مي‌رسيم. در ويراستاری مطالب كودك بايد گروه سني كودك را مشخص كنیم كه ويراستار مي‌خواهد در كدام گروه سني كار كند. در هر كدام از گروه‌هاي 0 تا 3 ، 3 تا 6 و 6 تا 12 سال ويرايش فرق مي‌كند و ويراستاري مختلفي را مي‌طلبد؛ مثلاً در رده سني 3 سال ممكن است كتاب فاقد متن باشد در نتيجه به ويراستار تصويري يا ويراستاري مربوط به نام و پشت جلد نیاز دارد.
تفاوت بین ویراستار کودک با ویراستار نوجوان
صالحي توضیح داد: ناشرانی كه مي‌خواهند بزرگ و برند باشند و اعتماد مخاطب را به خود جلب كنند بايد به ويراستاري كتاب‌هايشان اهميت دهند. بعضي ناشران ويراستار بسيار خوبي در بخش نوجوان دارند كه همان ويراستار كارهاي كودك را هم ويراستاري مي‌كند اما به دليل اين‌كه اين ويراستار شناخت مناسب روي روانشناسي كودك ندارد كار ضعيفي ارایه مي‌شود.
وي يادآوري‌كرد: نوع دیگری از ويرايش، ویرایش موضوعي است. بعضي ناشران به طور تخصصي به موضوع خاصي مي‌پردازند مثلاً فقط در حوزه علمي، شعر يا رمان كار مي‌كنند در نتيجه به ويراستار مخصوص در آن حوزه نياز دارند ولي زماني كه ناشري به صورت عمومي همه موضوعات را كار مي‌كند نياز به گروه‌هاي ويراستاري نياز دارد كه ويراستاران در هركدام از اين گروه ها بايد در گروه سني مشخص شده روي همه موضوعات مربوط به آن سن تسلط داشته باشند.
تفاوت ویراستاری در بخش تالیف با ترجمه
این مترجم کتاب‌های کودک ادامه داد: در نشر كودك با موضوعي به نام مجموعه‌سازي روبه‌رو هستيم. این مجموعه‌ها به گروه ويراستاري قوي نياز دارند و گروه مذكور است که سفارش مجموعه‌سازي را به نويسندگان مورد نظر در آن حوزه مي‌سپارد. همچنين بسياري از ناشران دو بخش تاليف و ترجمه دارند كه معمولا در ايران بيشتر ناشران بخش ترجمه قوي‌تري دارند. در اين زمينه هم ناشران بنابه موضوعي كه كار مي‌كنند بايد ويراستارشان در بخش ترجمه با ويراستار در بخش تاليف متفاوت باشد.
فقر در كتاب‌هاي 0 تا 3 سال
صالحي اظهار كرد: با توجه به كتاب‌هاي زيادي كه براي كودكان چاپ مي‌شود اما متاسفانه با وجود حساسيت بالاي گروه سني 0 تا 3 سال، كتاب‌هاي مناسبی در اين گروه سني نداریم و به طور كلي آثار منتشر شده در اين گروه محدود است. كاركردن در اين گروه نيازمند شناخت اساسی در مورد روانشناسي رشد كودك بوده و به ويراستاری حرفه‌اي نياز دارد.
وي گفت: انتخاب كتاب‌ها، نمونه كاري كه مترجم ارایه مي‌دهد و ترجمه كلي كتاب سه مرحله اصلي در كتاب هاي ترجمه شده است كه بعد از ترجمه بايد ويراستار كار را به دقت بررسي كرده و ويرايش‌هاي لازم را انجام دهد. همچنین در ويراستاري كتاب‌هاي داستاني، ويراستار بخش ديالوگ با ويراستار بخش داستان و ويراستار فصل‌بندي متفاوت است و بايد مورد توجه ناشران قرار گيرد.
اهمیت پشت جلدنويسي در کتاب کودک
وی افزود: باید توجه داشت پشت جلدنويسي يا به قول ناشران 5 دقيقه طلايي، از مهم‌ترين بخش‌هاي كار است كه سبب جذب مخاطب مي‌شود. بسياري از ناشران به پشت جلدنويسي كتاب‌ها اهميت زیادی نمي‌دهند درحالی که بسيار مهم است. اگر بسياري از كتاب‌هاي موفق را بررسی کنیم، می‌بینیم كه اغلب دارای پشت جلدنويسي خوبي هستند.
صالحی با اشاره به تولید کتاب‌های بازآفرینی گفت: ادیتورینگ در بازآفريني‌ها چه در بخش تاليف و چه در بخش ترجمه بسيار مهم است. مخصوصاً در بخش كودك كه توان زيادي براي تبديل پيشينه تاريخ ما به كارهاي كلاسيك وجود دارد. متاسفانه اديتورينگ لازم در اين بخش‌ها انجام نمي‌شود و بسياري از كتاب‌هايي كه توان برند شدن را داشته‌اند به دلیل نقص در ویراستاری به‌صورت معمولي چاپ شده‌اند.
نشست بررسی ویرایش متون برای مخاطب کودک و نوجوان یکشنبه 14 اردیبهشت 93 در سرای اهل قلم کودک نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.-
یکشنبه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۶:۴۸
نظر شما