به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گروه تاريخ و همكاري‌هاي ميان‌رشته‌اي پژوهشکده تاریخ اسلام، نشست «تاريخ در رمان: بازنمایی دو رویداد تاریخی در رمان‌های سووشون (سیمین دانشود) و تنگسیر (صادق چوبک)» را چهارشنبه 10 اردیبهشت برگزار کرد.
حسین پاینده، منتقد ادبی در ابتدای این برنامه گفت: «والتر اسکات» نویسنده اسکاتلندی، نخستین رمان تاریخی را در سال 1814 میلادی نوشت. ما برخی دیگر از نویسندگان برجسته رمان تاریخی را در ایران به خوبی می‌شناسیم زیرا ورود رمان به ایران در زمان مشروطه شکل گرفت. «سه تفنگدار»، «گوژپشت نتردام» و «جنگ و صلح» نمونه‌های اعلای رمان تاریخی هستند که بین ما شناخته شده هستند.
وارد شدن رمان به ایران در دوره مشروطه
این منتقد در ادامه گفت: ما هنوز هم با دید ادبیات قرن نوزدهمی به رمان تاریخی نگاه می‌کنیم و جنبه مغفول‌مانده این گونه رمان، این است که تلاش می‌کند به معرفت روانشناسانه از تاریخ نائل شود. در دوره ما، کسانی که رمان تاریخی می‌نویسند، به جای این که گذشته را انتخاب کنند، بیشتر تمایل دارند به تاریخ معاصر بپردازند.
نویسنده مجموعه کتاب‌های «داستان کوتاه در ایران» گفت: رمان تاریخی در کشور ما، سرآغاز رمان‌نویسی است. رمان تاریخی تلاش می‌کند انگیزه‌های ناخودآگاه شخصیت‌های تاریخی و احساس‌های برملانشده آن‌ها را بکاود یعنی کاری که در کتاب‌های تاریخی اهمیت ندارد. نخستین نمونه‌های رمان در ایران را می‌توان در کارهای محمدباقر میرزای خسروی در سال 1287 دید. آثار شیخ موسی کبوتر آهنگی، حسین بدیع و صنعتی‌زاده کرمانی نمونه‌های دیگری برای این موضوع هستند.
چوبک در تنگسیر به سمت اسطوره رفته است
وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به رمان «تنگسیر» گفت: در تنگسیر هم با یک واقعه تاریخی روبه‌رو هستیم که نکته جالبش این است که این رمان تبدیل به اسطوره می‌شود. دانشور در رمانش سعی می‌کند به واقعیت نزدیک باشد اما چوبک، به سمت اسطوره رفته است. گره خوردن شخصیت‌های میر مُهَنّای بندر ریگی و زائر محمد، معانی رمان را غنی‌تر می‌کند. چوبک با این کار یک بینامتنیت بین داستان خودش و تاریخ ایجاد کرده است. میر مُهَنّا یک شخصیت تاریخی واقعی و عدالت‌خواه بوده است. او آزادیخواه و ضد استعمار بوده و بنابراین تمام بار معنایی این شخصیت، در رمان و روی شخصیت زائر محمد قرار می‌گیرد.
دانشور در سووشون به واقعیت تاریخی نزدیک است
پاینده به رمان «سووشون» اشاره کرد و افزود: «سووشون» بعد از «بوف کور» مهم‌ترین رمان ایرانی است. مقطع تاریخی این رمان، جنگ جهانی در ایران اشغال شده توسط بیگانگان است و مملکتی را در آن شاهدیم که در فقر و بحران است و قحطی همه‌جایش را گرفته است. واقعه حمله به پادگان سمیرم، یکی از وقایع مهمی است که در این رمان تصویر شده که در سه فصل رمان به آن اشاره شده است.
وی افزود: باید به این نکته توجه کنیم که یک پای ادبیات، همیشه در واقعیت و پای دیگرش در تخیل است. یعنی ادبیات مانند آونگی است که میان واقعیت و تخیل در رفت و آمد است. سیمین دانشور این واقعه را در رمانش جعل نگرفته است و این جنگ در تاریخ رخ داده است.
ادبیات نمی‌تواند آینه تاریخ باشد
مولف کتاب «رمان پسامدرن و فیلم» ادامه داد: در این‌جا، تاریخ حکم یک ظرف را دارد و دانشور با اطلاعاتی که تاریخ به آن‌ها داده، تاریخ را در آثارشان ثبت کردند. به همین دلیل است که می‌گوییم رشته ادبیات در دانشگاه‌ها وجود نداشت و در دپارتمان تاریخ تدریس می‌شد. در حال حاضر هم در کشورمان، ادبیات با رویکرد تاریخ تدریس می‌شود.
یعقوب آژند، حبیب یغمایی و سعید نفیسی معتقدند آن‌چه ادبیات خلق می‌کند، آینه تاریخ است. در مقابل این نظریه، نظرگاه جدیدی در دهه 1980 به نام تاریخ‌گرایی جدید به وجود آمد که در آن، جایگاه تاریخ و ادبیات تفاوت دارد. در این نظریه، متون ادبی در جایگاه خودش دارای اهمیت است نه این که بر متون تاریخی صحه بگذارند. چون تاریخ محض نداریم، ادبیات نمی‌تواند آینه تاریخ باشد.-
پنجشنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۰۸:۲۴
نظر شما