به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) از چهارمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس، جلسه نقد و بررسی کتاب «روند جنگ ایران و عراق» با حضور سرداران، حسین اعلایی، نویسنده کتاب، یعقوب زهدی، فرمانده توپخانه دفاع مقدس، امیرسرتیپ دوم مسعود بختیاری، از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی ایران و فرهاد درویشی، از راویان دوران دفاع مقدس و دانشیار دانشگاه امام حسین(ع) عصر امروز، هفتم آبان‌ماه در طبقه دوم شبستان امام خمینی(ره)، محل برگزاری چهارمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس برگزار شد.

سردار حسین اعلایی در ابتدای این برنامه در معرفی کتاب «روند جنگ ایران و عراق» با بیان این‌که وقتی قصد مرور جنگ تحمیلی را از ابتدا تا انتها به صورت مختصر و جامع داشتم، اثری را نمی‌یافتم، گفت: ارتش و سپاه کتاب‌های زیادی نوشتند اما کتابی جامع و مختصر در این زمینه نبود. من در این کتاب از زمان پایان اختلاف عراق با ایران در سال 1975 با امضای معاهده الجزایر تا هنگامی که صدام حسین و حزب بعث در عراق از میان رفتند مورد مطالعه قرار دادم.

وی ادامه داد: کتاب را در 10 فصل تدوین کردم. ابتدا مسایل میان عراق و ایران و در ادامه، ظهور انقلاب اسلامی و تغییر قدرت در ایران و خاورمیانه و دلایل آغاز جنگ بررسی شد. اهداف عراق در آغاز کردن جنگ و روند کلی جنگ تحمیلی و نگاهی به مهم‌ترین عملیات‌های اجرا شده که اثرگذار بودند، در این کتاب مطرح شده است.

سردار اعلایی با بیان این‌که فصل آخر کتاب که به دستاورد‌های جنگ تحمیلی می‌پردازد، مهم‌ترین فصل کتاب است، اظهار کرد: کتاب «روند جنگ ایران و عراق» با آن‌که اثری پژوهشی است، به گونه‌ای تالیف شده است که برای مخاطب عادی هم قابل درک باشد و با این حال برای استادان دانشگاه و دانشجویان هم قابل استفاده است. این کتاب می‌تواند مورد استفاده تمامی دانشجویان علاقه‌مند به مطالعات مفصل در درس «دفاع مقدس» در دانشگاه‌ها قرار بگیرد.

وی ادامه داد: اطلاعات در زمینه جنگ تحمیلی زیاد است و من کوشیدم از منابعی که از استناد بیشتری برخوردار است، بهره بگیرم. انتخاب اطلاعات درست نیاز به شناخت دارد. خوشبختانه خودم در متن جنگ بودم و در جایی حضور داشتم که اطلاعات درست جنگ به آن‌ مکان می‌رسید و تحلیل می‌شد.

سردار اعلایی که 10 سال برای نگارش کتاب «روند جنگ ایران و عراق» زمان گذاشته است، تصریح کرد: در این مدت در تمام جلسه‌های مربوط به فرماندهان جنگ تحمیلی حضور داشته‌ام و نکات مورد نیاز را یادداشت کرده‌ام. حس خودم را نسبت به دفاع، ارتش، سپاه و.... به گونه‌ای علمی تبدیل کردم؛ به این مفهوم که تصورات قبلی خودم را مسلم ندانستم و بر اساس داده‌ها و اطلاعات به ارزیابی پرداختم. کوشیدم که بی‌طرفانه به موضوع‌های جاری در دفاع مقدس نگاه کنم. مثلا اگر در عملیاتی شکست خوردیم، آن را بیان کردم. در این کتاب به سیاست خارجی کشورمان، نحوه اداره کشور و اقتصاد کشور هم در سال‌های دفاع مقدس هم پرداخته‌‌ام.

سپس امیر سرتیپ مسعود بختیاری، نخستین منتقد کتاب با تایید این موضوع که «روند جنگ ایران و عراق» با آن‌که کتابی تخصصی محسوب می‌شود، زبان تخصصی ندارد، گفت: حضور نویسنده در متن جنگ تحمیلی و منابع متقن نشان می‌دهد که با اثری پژوهشی روبه‌روییم اما تعدادی از منابع کتاب که از روزنامه‌ها فراهم آمده‌اند، به نظر محکم نمی‌آیند.

وی از کوشش مولف برای بی‌طرف ماندن در طول کتاب قدردانی کرد و ادامه داد: به اعتقاد من او در 80 درصد موارد بی‌طرفی‌ خود را حفظ کرده است و در 20 درصد باقی مانده، به دلیل ذهنیتش نتوانسته این امر را رعایت کند. ولی باید دانست که نویسنده ناگزیر از تعلق خاطرش به نهاد و سازمانی است که در آن پرورش یافته یا مدت‌ها در آن خدمت کرده است.

امیر بختیاری زحمت‌های نیروی زمینی ارتش در ماه‌ها ابتدایی جنگ تحمیلی و نقش هوانیروز و نیروی هوایی کشورمان را موضوع‌هایی معرفی کرد که در کتاب «روند جنگ ایران و عراق» آن طور که باید به آن پرداخته نشده است و گفت: عملیات مرصاد، فرمانده به‌خصوصی نداشته است اما فردی در کتاب خود را فرمانده عملیات مرصاد معرفی کرده است! در حالی که نقش اساسی را در این عملیات، نیروی هوایی و هوانیروز ایفا کردند.

وی جامعیت «روند جنگ ایران و عراق» را در فراگیری تمامی فرامین امام خمینی (ره) در طو‌ل نوشتار، از نقاط قوت کتاب دانست و تصریح کرد: در پایان کتاب به خوبی از مباحث نتیجه‌گیری شده است و هر فرد علاقه‌مندی با هر دیدگاهی می‌تواند بهره خوبی از مطالب کتاب ببرد.

یعقوب زهدی، دیگر منتقد حاضر در این نشست از همکاری‌ خود با سردار علایی برای تالیف کتاب یاد کرد و گفت: نگارنده در بخش توصیف می‌تواند بی‌طرفی اختیار کند اما در بخش تحلیل ناگزیر از بیان دیدگاه خود نسبت به وقایع است. مولف باید بر اساس اطلاعاتش به مخاطب بگوید که چرا پس از فتح خرمشهر جنگ پایان نیافت. در پایان هر فصل، بخش نتیجه‌گیری وجود دارد که تحلیل نویسنده از موضوع‌هاست.

وی تاکید کرد: نباید در بیان موضوع‌ها به‌گونه‌ای نوشت که تصور شود ما در این جنگ شکست‌ خورده‌ایم بلکه باید با ارایه اسناد نشان داد که عراق چه اهدافی را در جنگ تحمیلی دنبال می‌کرد. اهدافی مانند نابودی انقلاب اسلامی که در آن ناکام ماند. همین موضوع نشان‌دهنده شکست عراقی‌ها در جنگ تحمیلی است. در «روند جنگ ایران و عراق» نقش آمریکا در آغاز جنگ تحمیلی مغفول مانده است. همچنین در ماجرای آزادسازی خرمشهر نامی از شهید جهان‌آرا ندیدم.

سردار زهدی ادامه داد: همچنین روح امیدی که در بین نیرو‌های خط مقدم با اجرای 25 عملیات کوچکِ موفق دمیده شد، در کتاب مطرح نشده است. این عملیات‌ها در ابتدای جنگ انجام شدند و اسیرانی هم از عراقی‌ها گرفتیم. از روحیه خود‌باوری رزمندگان در ماه‌های ابتدایی جنگ ساده عبور شده است.

فرهاد درویشی، آخرین منتقد حاضر در این نشست، با پرسیدن این سوال که چگونه می‌توان کتابی را قلم زد که اسیر دو‌گانه‌های ایجاد شده‌ای مانند ارتش و سپاه یا نظامی‌ها و سیاسی‌ها که به اشتباه در کشور ما استاندارد شده‌اند نشد، گفت: دسترسی نداشتن به منابع جامع که به دلیل نداشتن تمایل نهاد‌ها و سازمان‌ها برای ارایه آن‌ها به پژوهشگر است، می‌تواند این مساله را توجیه کند. دشوار می‌توان نویسنده‌ای بود که  نه توجیه‌گر است و نه مُنکر. حرکت‌ کردن در این راستا دشوار است و راه آن بهره‌گیری از روش پنهان‌نگاری است.

درویشی با اشاره به عاری بودن هردو مجلد کتاب از اشتباه‌های تایپی تصریح کرد: نقاط ضعف شکلی این کتاب متوجه ناشر است. نداشتن عنوان فصل‌ها در جلد نخست، جا به جا نوشتن نام عملیات‌ها و اشخاص در بخش نمایه کتاب، ضعف مقدمه کتاب در مطرح کردن روش علمیِ مورد استفاده محقق، به‌کارگیری بیش از اندازه از میان‌تیتر در فصل‌های کتاب و نداشتن کتابنامه نیز از دیگر ایراد‌های «روند جنگ ایران و عراق» است.

در پایان، سردار اعلایی با اشاره به این‌که نام کتاب در ابتدا «تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق» بود و نام «روند جنگ ایران و عراق» از سوی مرکز اسناد و تحقیقات جنگ بر کتاب گذاشته شد، گفت: به کارگیری روزنامه‌ها به عنوان منبع، تنها به دلیل بیان نشانه‌ای ثبت آن واقعه تاریخی بوده است. حاضرم گلایه‌های ارتش درباره کم دیدن برخی کوشش‌های آنان در جنگ را در صورت ارایه منابع متقن از سوی آنان در این کتاب لحاظ کنم.

وی ادامه داد: درست است که مرصاد فرمانده مشخصی نداشت اما در هدایت صحنه نبرد، صاحب فرمانده بود. برای مصاحبه با فرماندهان هم تنها با فرماندهان در دسترس توانستم صحبت کنم.

چهارمین نمایشگاه ملی کتاب دفاع مقدس تا 13 آبان‌ماه از ساعت 10 تا 20 در طبقه دوم سالن شبستان مصلای امام خمینی(ره) تهران با حضور 120 ناشر فعال در حوزه دفاع مقدس، میزبان علاقه‌مندان است.