گرامی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، عنوان کرد: حدود هفتاد درصد از تالیف این کتاب و فیش‌برداری‌های آن انجام شده است و عنوان اولیه «شیعه امامیه در نخستین سده‌های اسلامی؛ درآمدی بر تطور و شکل‌گیری اندیشه و هویت» را نیز برای آن انتخاب کرده‌ام.
وی افزود: موسسه تازه‌تاسیس «مطالعات امامیه» نیز که بر مطالعات تاریخ و فرهنگ شیعه امامیه تمرکز دارد این اثر را منتشر خواهد کرد.
گرامی درباره کتابش توضیح داد: این اثر، شیعه امامیه را به لحاظ شکل‌گیری اندیشه و هویت آن تا قرن پنجم هجری بررسی می‌کند و یک دیدگاه کلی را در پیش می‌گیرد. شاید بتوان این کتاب را یک درسنامه شیعه‌پژوهی به شکل آکادمیک و نوین دانست که تا اندازه زیادی با آثار مشابه تفاوت دارد.
وی افزود: در این اثر، ابتدا مباحث روش‌شناختی تاریخ اندیشه را به عنوان مقدمه مطرح کرده و سپس تکامل اجتماعی شیعه و متمایز شدن رهیافت‌های شیعی در جامعه را در سده نخست هجری مورد بررسی قرار داده‌ام. این فصل به پیشینه‌های هویتی شیعه و زمینه‌هایی که باعث شدند تشیع به عنوان هویت متمایز در سده نخست هجري مطرح شود، می‌پردازد. در اين دوره جریان شیعه نیاز به ابزارها و عواملی داشت تا هویتش را به جامعه معرفی و آن را متمايز كند كه بالطبع قيام كربلا نيز در زمينه شكل‌گيري اين هويت تاثير به‌سزايي داشت.
گرامی، سامان یافتن آموزه‌های بنیادین و شکل‌گیری جریان‌های شیعی را موضوع فصل دیگر کتابش معرفی کرد و گفت: این عصر از اوایل سده دوم هجری از زمان امام باقر و امام صادق علیهم‌السلام آغاز شد. پس از متمایز شدن هویت شیعی به ویژه پس از قیام کربلا در سده نخست، این دو امام تلاش کردند این دو جریان را بر اساس آموزه‌هایی که در زمان پیامبر اکرم(ص) مطرح شده بود سامان دهند و به گسترش آن بپردازند و در کنار این هویت اجتماعی، هویت اندیشه‌ای تشیع را نیز تقویت کنند.
این پژوهشگر ادامه داد: فصل سوم کتاب به بررسی بازه زمانی اواخر سده دوم هجری تا ابتدای غیبت صغری اختصاص دارد که حدودا سال‌های 190 تا 260 هجری را شامل می‌شود. در این دوره نهاد امامت در اندیشه شیعیان تثبیت می‌شود. امامت پیش از آن وجود داشت، اما در این دوره به عنوان یک نهاد اجتماعی شناخته‌شده و نهادینه‌شده در اندیشه تشیع تقویت شد و به اوج رسید. رقابت‌هایی نیز میان جریان‌های شیعی مانند جریان هشام بن حکم و شیعیان مکتب قم و بغداد در این دوره شکل گرفت که با توضیحات به آن پرداختم.
وی بررسي تكامل انديشه و هويت اماميه در دوره غیبت صغری را از ديگر فصل‌هاي كتابش عنوان كرد و افزود: در اين دوره گردآوری میراث امامان شیعی و جهش در تکامل رهیافت‌های شیعی رخداد اصلي است؛ در این دوره متکلمان و محدثان شیعه کمک کردند تا مکتوبات اولیه که در قالب اصول چهارصدگانه و کتاب‌ها باقی مانده بودند گردآوری شوند تا از این طریق ادبیات شیعی سامان پیدا کند و زمینه برای گسترش رهیافت‌های شیعی هموار شود. برخی معارفی که توسط امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) مطرح شده بودند در این دوره کامل شدند، به ویژه مباحث مربوط به غیبت امام دوزادهم که از قبل بيان شده بود.
گرامی ادامه داد: فصل پنجم و پایانی این اثر از آغاز غیبت کبری تا عصر شیخ طوسی یعنی تا اواسط سده پنجم هجری را بررسی می‌کند. نقش متکلمان و محدثان در نهادینه کردن رهیافت‌های شیعی موضوع محوری این فصل است. در این دوره شاهد متکلمان و محدثان امامیه برجسته و مکاتبی مانند مکتب قم و بغداد هستیم. حضور شیعیان در دستگاه‌های عباسی و برخی اختلافاتی که ميان مکتب قم و بغداد وجود داشت در این فصل بررسی شده است.
وی یادآوری کرد: اختلافات درونی مکاتب قم و بغداد در نهایت به یک هم‌گرایی منجر شد و این نقطه هم‌گرایی شیخ طوسی بود که آثار کلامی، حدیثی و فقهي او مبناي آثار شيعه اماميه در دوره‌هاي بعدي قرار گرفتند و شیخ طوسی توانست اختلافات را به اجماع برساند. در واقع وي قرائتی میانه از امامیه در آن دوره ارایه كرد که پس از او نیز مورد پیروی قرار گرفت.
متن اولیه این کتاب تا عید آماده و به موسسه «مطالعات امامیه» تحویل می‌شود.
شنبه ۲۸ بهمن ۱۳۹۱ - ۱۴:۴۱
نظر شما