شاهعلیزادگان به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: جلد دوم کتاب «امکانات فنی در تئاتر ایران» درباره تالار نمایش مدرسه دارالفنون ناصری است که از سال 1303 تا 1308 قمری دایر بوده و در آن نخستین گونههای تئاتر غربی در ایران با امکانات صحنهای موجود، اجرا شده است.
وی افزود: تالار نمایش مدرسه دارالفنون در دوره قبل از مزینالدوله نقاش ساخته شده است، اما ناصرالدین شاه پس از آخرین سفرش به اروپا، به مزینالدوله نقاشباشی دستور داد که این تالار نمایش دوباره احیا شود و او این کار را با دستیاری اعتمادالسلطنه که در آن زمان وزیر انطباعات یا وزیر مثلا انتشارات یا فرهنگ و هنر بوده، انجام میدهد. پس از آمادهسازی در این تالار نمایشنامههایی از مولیر اجرا میشود و همانطور که گفتم از نخستین اجراهای تئاتر به شیوه غربی در ایران بوده است.
شاهعلیزادگان درباره ویژگیهای فنی تالار نمایش دارالفنون گفت: این تالار شامل یک سن بوده با امکانات نور و دکور و گنجایش 300 نفر مخاطب داشته است. دکور این تئاترها را خود مزینالدوله نقاشی میکرد. حسن مقدم، نمایشنامهنویس در جایی مینویسد که خود او این سالن را دیده که گنجایشی در حدود 300 صندلی داشته است. جالب است که در این سالن از نور چراغ گاز استفاده میشد. همچنین استاد سعید نفیسی از نظر امکانات آکوستیک این سالن میگوید که این سالن سقف گنبد مانند سبز رنگی داشت که برای صدا بسیار مناسب بوده است. سعید نفیسی در دارالفنون دانشجو بوده، اما بعدها معلم این مدرسه شده و در همین سالن سخنرانی کرده است.
شاهعلیزادگان گفت: ساختمان این سالن لژ داشته و خود ناصرالدین شاه و زنهای حرمسرا به طور مخفی به دیدن این نمایشها میرفتند. همچنین اولین زن هنرپیشه در ایران در این سالن روی صحنه رفته است. این هنرپیشه یک خانم آلمانی بوده که در منابع به عنوان همسر یک مهندس ساعتساز آلمانی معرفی شده است و من هرچه جستوجو کردم اسم این هنرپیشه را پیدا نکردم، اما نکته جالب در این است که در سالهای بعد وقتی تئاتر به شیوه غربیاش در لالهزار یا در برخی از منازل روی صحنه میرفت، زنها نمیتوانستند در این نمایشها بازی کنند.
شاهعلیزادگان در ادامه با اشاره به یک نکته مهم و سنتشکن این سالن از منظر بسیاری از محققان گفت: مایل بکتاش، محقق نمایش ایرانی درباره حسن بزرگ این سالن تئاتر در جایی بیان کرده که تا قبل از افتتاح این سالن ناصرالدین شاه هر زمان اراده میکرد، عمله طرب شامل کریم شیرهای، اسماعیل بزاز و شیخ شیپور و دیگرانی از این دست، به خدمت شاه میآمدند، اما در این سالن شاه مجبور میشد به دیدن تئاتر و بازیگرها بیاید. این مساله ابهت و اهمیت این سالن را نشان میدهد.
این محقق و مدرس تئاتر در ادامه درباره منابع مورد استناد خود برای نگارش این کتاب گفت: برای این پروژه یکسری منابع تاریخی چون «امیرکبیر و دارالفنون» یا متون مرحوم رضاقلیخان هدایت، به عنوان پایه تحقیقات استفاده شدند، اما طرح موضوع و مساله اصلی ایده خود من است. همچنین من در تحقیقاتم به یکسری از منابع تصویری چون عکسها، نقشهها و پلانهای تهیه شده از تهران در سال 1309 برخوردم که قرار شد با یک متخصص بر اساس این منابع، انیمیشن این سالن را طراحی کنیم. من خودم ماکت کل مدرسه دارالفنون را طراحی کردم، اما ادامه این طراحیها هزینه بسیار بالایی دارد و شاید به اتمام نرسد و کتاب بدون این قسمتها منتشر شود. این کتاب به گونهای به روانشناسی شخص ناصرالدین شاه هم پرداخته میشود که چرا در دوره او اجرای این نمایشها اتفاق میافتد و در دورههای قبل و پادشاهان قبلی این مساله رخ نمیدهد.
شاهعلیزادگان در انتها با اشاره به کمبود منابع فارسی در حوزههای تخصصی دکور و نورپردازی در تئاتر گفت: من در طول دوران تدریسم در دانشکدههای مختلف تئاتری، به این نتیجه رسیدم که کتاب درسی کاملی که به طور تخصصی و عملی «نور در تئاتر» را آموزش بدهد، منتشر نشده است. بنابراین شروع به ترجمه کتاب «stage lighting» کردم که فصل اول آن در مجله نمایش منتشر شد، اما متاسفانه با تغییر و تحول در مدیریت انتشارات نمایش، دیگر ادامه این ترجمه در مجله نمایش منتشر نشد و چاپ آن به صورت کتاب هم به تعویق افتاد. اگر این کتاب منتشر شود، یک مرجعی تخصصی در زمینه نورپردازی در تئاتر در اختیار دانشجویان قرار میگیرد. ما در این زمینه احتیاج شدیدی به کتاب تخصصی داریم، چرا که متاسفانه تنها دو کتاب در این موضوع منتشر شدهاند که مطالب آن قدیمی است و بر اساس سالنها و سنهای موجود در ایران نوشته نشده است.
جلد نخست «امکانات فنی در تئاتر ایران» که درباره ساختمان تکیه دولت است، در سال 1388 به همت انتشارات خانه تئاتر منتشر شد.
بابک شاهعلیزادگان کارشناسی تئاتر از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و همچنین مدرک درجه 2 نورپردازی تئاتر، معادل کارشناسیارشد از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد و هماکنون مدرس دروس تخصصی «نور در تئاتر» در دانشکدههای سینما و تئاتر، سوره و دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی است.
دوشنبه ۱۳ شهریور ۱۳۹۱ - ۱۴:۳۰
نظر شما