به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، پنل دوم همایش یک‌روزه «قرآن کریم و هنر» عصر دیروز با سخنرانی محمدمهدی هراتی، با موضوع «سیر آیه نگاری در مصاحف قرآنی»، مهناز شایسته‌فر با موضوع «قرآن‌های خطی قرون یازدهم-دوازدهم/پنجم و ششم آستان قدس رضوی»، ولی الله کاووسی با موضوع «روزبهان محمد شیرازی، قرآن نویسی برخاسته از کارگاه‌های خانگی شیراز»، محمد خزایی با موضوع «شاخصه‌های هنری قرآن‌های معروف به قرامطی در سده ششم هجری» و سجاد باغبان با موضوع «تحلیل نگاره‌های معراج پیامبر» در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد.
هراتی سخنران نخست این نشست گفت: قرآن کریم به عنوان میثاق مکتوب همه مسلمانان در طول تاریخ چهارده سده‌ای اسلام، همواره عامل وحدت بخشی و یکدلی مسلمانان و همچنین ملموس‌ترین نشانه رحمت خداوند در هدایت انسان‌ها بوده است. از این جهت توجه به حفظ این نشانه الهی در برابر خدشه و دست‌اندازی، کوششی مستمر را از همان دهه‌های نخستین نزول این آیت آسمانی موجب شده است. بنابراین هنر خوشنویسی با وجود قرآن متولد شد و رواج یافت.
وی افزود: مصاحف قرآنی در ابتدا با خط کوفی بدون نقطه کتابت می‌شدند و با توجه به زبان و گویش کمابیش نزدیک طوایف ساکن در حجاز، مشکل چندانی در قرائت صحیح آن پدید نمی‌آید، اما با توجه به افزوده شدن شامات و ایران به جغرافیای اسلام، دشواری‌های قرائت کوفی اولیه، موجب بروز مشکلات و اختلاف آرا در کتابت و قرائت قرآن شد.
هراتی در ادامه به تکامل تدریجی خط کوفی اشاره کرد و گفت: با ابداع نقطه گذاری قلم کوفی اولیه به کوفی منقط تبدیل شد و در ادامه همین سیر، اِعراب گذاری نیز به رسم الخط کتابت قرآن افزوده شده و خوانش متن برای مخاطبان غیر عرب زبان ساده شد.
هراتی در ادامه به تغییرات عمده خط کوفی تا مراحل تکامل آن پرداخت و اسنادی تصویری برای مخاطبان نشان داد. در ادامه مهناز شایسته‌فر دیگر سخنران این نشست گفت: خط و کتابت به عنوان برجسته‌ترین و والاترین شکل هنر اسلامی همواره از جایگاه رفیعی برخوردار بوده و از این جهت جای تعجب نیست که این هنر دیرینه در خدمت کتابت قرآن مجید و مکتوب کردن کلام وحی به باشکوه‌ترین و زیباترین شکل ممکن قرار گرفته است.
شایسته‌فر در ادامه به بررسی نسخه‌های خطی قرآن موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی، بازمانده از سده‌های پنجم و ششم پرداخت پرداخت و شیوه کتابت و کتاب‌آرایی آن‌ها را همراه با اسلاید برای مخاطبان تحلیل کرد.
محمد خزایی عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس دیگر سخنران این نشست بود. او در سخنرانی خود به بیان شاخصه‌های هنری قرآن‌های قرامطی سده ششم هجری، پرداخت. خزایی گفت: در طول قرن ششم هجری در ایران فصل نوینی در هنرهای کتاب آرایی آغاز شد. بسیاری از نقوش تزیینی که در دوره‌های قبل ابداع شده بود به اوج کمال خود رسید.
وی افزود: در قرن ششم تعداد بسیاری قرآن با کیفیت عالی، کتابت و تذهیب شد که در نوع خود بی‌نظیر است. از بین این نسخ تعدادی معروف به قرآن‌های قرامطی باقیمانده است که از نظر نوع خط کوفی و تذهیب متمایز از قرآن‌های سده‌های پیشین و معاصر خود هستند. نسخ و اوراقی از این قرآن‌ها هم‌اکنون در آستان قدس رضوی، موزه ایران باستان، آستان حضرت عباس (ع) در کربلا، کتابخانه «چستربیتی» در دوبلین و موزه «متروپولیتن» نیویورک نگهداری می‌شوند.
سردبیر نشریه «کتاب ماه هنر» در ادامه با اشاره به ویژگی‌های شاخص قرآن‌های قرامطی، گفت: طراحی خاص حروف از جمله تاکید ویژه در طراحی «لام و الف» و حضور نقش اسلیمی و ترکیبات آن به عنوان زمینه‌ای برای خط کوفی از ویژگی‌های مهم این قرآن‌هاست. نقوش پیچشی اسلیمی به صورت حلزونی به عنوان زمینه، با رنگ قهوه‌ای روشن، بدون هیچگونه ترکیبی با خطوط کوفی تذهیب شده‌اند.
سجاد باغبان ماهر، دانشجوی دکترای تاریخ هنر اسلامی دیگر سخنران این نشست با موضوع تحلیل نگاره‌های معراج پیامبر، بود. باغبان در سخنرانی خود به بررسی تطبیقی برخی روایت‌های تطبیقی معراج در نگارگری ایرانی پرداخته و با بهره گیری از روش تحلیل هرمنوتیکی و مساله «افق انتظارات» به تبیین عناصر افزوده و کاسته این روایت‌های تصویری پرداخت.
ولی‌الله کاووسی، عضو هیات علمی بنیاد دایرة المعارف اسلامی دیگر سخنران این نشست بود که به بررسی و تحلیل زندگی شیخ روزبهان شیرازی خوشنویس و مذهب فعال در شیراز در نیمه نخست سده دهم هجری پرداخت.
همایش یک روزه قران کریم و هنر به همت خانه هنرمندان ایران و دانشگاه شاهد عصر دیروز سه‌شنبه 24 مرداد در تالار امیرخانی خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۹۱ - ۱۵:۱۷
نظر شما