نویسنده حوزه دین و معارف اهل‌بیت(ع) در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، با تاکید بر این که تمام ادعیه و نیایش‌های ماه مبارک رمضان، مقدمه خودسازی در شب‌های قدر هستند، گفت: تمام این دعاها که در کتاب‌های گوناگون جای دارند، بر این نکته تاکید می‌کنند که «شب قدر نزدیک است!»

محقق حوزه ادیان با تاکید بر این که «دعا و نیایش» از جمله مواردی‌اند که در دین اسلام به آن‌ها اهمیت زیادی داده شده است، از گفت‌وگوی انسان با خداوند به عنوان نیاز فطری همه انسان‌ها تعبیر کرد و گفت: احساس دلتنگی که برای همه انسان‌های جهان ایجاد می‌شود، احساس نیازی است که از طریق راز و نیاز با خداوند پاسخ گفته خواهد شد. همچنان که خداوند در قرآن کریم بارها بر آن تاکید کرده است، راه گفت‌وگو با وی راهی همواره باز است. در این باره در آیه 186 سوره بقره آمده است: «دعای دعاکننده را زمانی که از من سوال کند و از من طلب اجابت کند و به من ایمان داشته باشد، اجابت می‌کنم تا به رشد و کمال برسد.»

کارشناس حوزه فقه و اصول توضیح داد: در این آیه خداوند هفت مرتبه به این موضوع اشاره دارد و بر پاسخ دعا تاکید می‌کند. این مساله نشان‌دهنده اهمیت نیایش به درگاه خداوند است. در این زمینه شیعه بیشترین نیایش‌ها را در مکتب اهل‌بیت(ع) دارد؛ به‌گونه‌ای که برای کمک خواستن از خداوند در تمام مکان‌ها و برای همه امور دعایی ویژه وجود دارد، حتی برای هنگام سوار شدن به کشتی نیز دعایی خاص داریم.

وی با اشاره به دعاهای کوتاه و بلندی که در کتاب‌های ادعیه و متون دینی متعدد جای دارند، اظهار کرد: در ماه مبارک رمضان که انسان به واسطه برخی از اعمال فاصله بیشتری از مادیات و زندگی دنیوی می‌گیرد، فراغ بال بیشتری برای دعا و راز و نیاز با خداوند می‌یابد. برای این ماه در کتاب‌های گوناگونی به‌ویژه «مفاتیح الجنان» اعمال خاص و دعاهایی برای هریک از شب‌ها و روزهای این ماه پرفضیلت عنوان شده است. جالب‌ترین نکته این دعاها در این موضوع است که علاوه بر دعاهای فردی، دعاهای اجتماعی و دعاهای مکتبی نیز داریم که انسان را علاوه بر نیازهای او به خواسته‌های دیگران و اهمیت توجه به هم‌نوع متذکر می‌شوند و وظایف ما را در بندگی خداوند یادآوری می‌کنند.

نویسنده کتاب «راه‌های ارتباط با معصومین(ع)» با اشاره به این که خواندن «دعای جوشن کبیر» از جمله اعمال شب‌های قدر است و انسان را با صفات خداوند آشنا می‌سازد، گفت: تمام دعاهایی که از ابتدای این ماه توصیه شده‌اند، می‌خواهند متذکر شوند که «شب قدر در پیش» است، خدایا درک فضیلت‌های شب قدر را نصیب‌مان کن.

این محقق دین‌پژوه در پاسخ به این سوال که «آیا علاوه بر خواندن دعا و مناجات بر مطالعه نیز سفارش شده است؟» عنوان کرد: بزرگان دینی ما اعمال را در سه درجه برای تقرب به خداوند در شب‌های قدر توصیف و توصیه کرده‌اند، اعمالی که با سه حوزه خودسازی در ارتباط است. در این شب اعمال متفاوتی نظیر غسل ‌کردن، نماز خواندن، طلب استغفار،‌ دعا خواندن و قرآن به سر گرفتن وجود دارد که همگی بر پاک‌سازی قلب انسان تاکید دارند. مرحوم میرزا جواد آقا ملکی‌تبریزی در کتاب «المراقبان» بر این بعد فکری اعمال و پاکسازی معنوی تاکید دارد. همچنین «سیدبن طاووس» در کتاب «اقبال الاعمال» و امام راحل در «آداب الصلوة» بر اعمال فکری و عبادی این شب تأکید دارند. دومین مرحله در حوزه تقرب فکری و اندیشه‌ای بر بعدی معرفتی تاکید دارد و معتقد است که چنانچه اعمال و عبادات بدون معرفت باشند، هیچ کاری صورت نگرفته و این اعمال در خودسازی فرد تاثیری ندارند.

حجت‌الاسلام باقرشیخانی با استناد به مکتوبات، بهترین اعمال در شب‌های قدر را مذاکره علم دانست و گفت: مذاکره علمی یعنی انجام مطالعات و مباحثاتی که از طریق آن‌ها دانش خود را بالا ببریم و به کار علمی و فکری بپردازیم. علاوه بر نماز خواندن و دعا، ارتقای علم بخشی از اعمال این شب است؛ چرا که اهمیت دارد انسان در این شب‌ها بر معرفت خود بیفزاید. این معارف، انسان را از بلایا و لغزش‌ها دور نگه‌ می‌دارند.

نویسنده کتاب «امام سجاد(ع) از دیدگاه اهل سنت» سومین بخش اعمال این شب‌ها را به فکر نیازمندان بودن دانست و گفت: در کتاب‌های «اقبال الاعمال» و «آداب الصلوة» نیز بر این بعد رفتاری و عبادی ماه مبارک توصیه شده است.

وی در پاسخ به آن که «چنانچه افرادی توفیق درک اهمیت و فضایل این شب‌ها را نداشته باشند، آیا دچار خسران شده‌اند؟» اظهار کرد: خداوند متعال در قرآن کریم بارها درباره اهمیت این شب سخن گفته است؛ به‌گونه‌ای که فضایل عبادت و درک ارزش‌های آن را برابر با عبادت و نیایش‌های هزار ماه یعنی عمر 80 ساله خوانده است. با آگاهی از چنین ارزشی آیا منطقی است که بدانیم با عبادت و اعمال خیر تنها در یک شب مهم به اندازه 80 سال عبادت پاداش خواهیم گرفت و از آن غفلت کنیم؟ کدام انسان عاقلی از چنین پاداشی خود را بی‌بهره می‌گذارد؟ ما تمام سال را به خود اختصاص می‌دهیم، بیایید یک شب را امتحان کنیم و برای خدا قرار دهیم.

نویسنده کتاب «دوستی با خدا» افزود: همه ما نیازمند دعا و نیایش درگاه خداوندیم، هیچ یک از ما بی‌تقصیر نیست. برای بازنگری اعمالمان و بررسی خوبی‌ها و بدی‌هایی که در طول سال انجام داده‌ایم، شب قدر فرصت بسیار خوبی است. این شب، شب ارتباط با خداوند و آشتی با اوست، در این راه کسی ضرر نمی‌کند. باید این شب را قدر بدانیم و سعی کنیم یک گام جلوتر برویم و به خداوند نزدیک شویم.