به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره زندگی و آثار کمال‌الملک کتاب‌ها و مقالات بسیاری به رشته تحریر درآمده است و همین‌طور در بسیاری از کتاب‌های تاریخ و مکاتب هنری ایران نیز فصل‌های مفصلی درباره این هنرمند وجود دارد. همچنین به تمام این منابع باید فیلم «کمال الملک» مرحوم علی حاتمی را هم افزود.

تاثیر کمال‌الملک بر نقاشی ایرانی غیر قابل انکار است، بنابراین پژوهش‌های بسیار درباره زندگی و هنر او جای تعجب ندارد، اما باید این نکته را هم پذیرفت که عموم این کتاب‌ها و مقالات توام با یک شیفتگی نسبت به این هنرمند بوده و همین مساله باعث شده تا همه حقیقت‌های زندگی و هنر کمال‌الملک بیان نشود و جای خالی بررسی انتقادی آثار او بسیار به چشم بیاید.

به نظر تمام تلاش یعقوب آژند در این کتاب بر این بوده تا با دیدی واقع‌گرایانه و به دور از هرگونه شیفتگی به زندگی هنری کمال‌الملک، پرداخته شود و این کتاب از این منظر منحصر به فرد است. لازم به ذکر است که اکثر کتاب‌های تالیفی آژند، به دلیل سال‌های بسیار حضور و تدریس او در نظام دانشگاهی هنر ایران، از همین خصلت برخوردار‌ند.

کتاب 6 فصل دارد که به ترتیب عبارتند از «شرح احوال»، «سفر فرنگستان»، «بازگشت به ایران»، «تاسیس مدرسه صنایع مستظرفه»، «کمال‌الملک در حسین آباد نیشابور» و «کمال‌الملک در بوته نقد و نظر».

در فصل نخست نویسنده با مطالبی کاملا مستند به نقل زندگی کمال‌الملک از بدو تولد و بیان اسامی پدر و نیاکان او می‌پردازد. در فصل سفر فرنگستان آژند به بیان برخی از اتفاقات این سفر می‌پردازد که در کتاب‌های دیگر، اشاره به آن نشده است. به عنوان مثال یکی از این اتفاقات ازدواج کمال‌الملک با «آنا» دختر نریمان خان قوام السلطنه ارمنی، وزیر مختار ایران در دربار اتریش، است. کمال‌الملک در این سفر بسیار پرکار بود و اوقاتش را مدام در موزه‌های مختلف به مطالعه و کپی‌برداری از آثار بزرگان نقاشی اروپا چون رامبراند و تیسین گذراند.

در فصل سوم نویسنده اتفاقات زندگی و سیر هنری کمال‌الملک را پس از بازگشت از سفر اروپا بیان می‌کند. در این سال‌های زندگی کمال‌الملک حشر و نشر او با سیاست‌مداران و عضویتش در لژ بیداری ایرانیان، شايان توجه است.

اما فصل آخر مهمترین بخش این کتاب است. در این بخش وجه هنری کمال‌الملک بررسی می‌شود. کمال‌الملک شیفته هنر غربی، از جمله سبک ناتورالیسم بود و این شاید یکی از دلایلی است که آثار او نتوانست راهی در مجامع هنری اروپا پیدا کند. همچنین مستشرقانی هم که به هنر ایرانی پرداخته‌اند، به دلیل فاصله داشتن نقاشی‌های کمال‌الملک از هنر ایرانی، توجهی به او نداشتند، اما به هر حال کمال‌الملک هم در آثار بی‌بدیلش و هم در تربیت شاگردان تاثیر بسیاری بر هنر امروز ایران گذاشته است. 

کتاب «کمال‌الملک» تالیف یعقوب آژند توسط شركت سهامی كتاب‌های جيبی وابسته به موسسه انتشارات اميركبير در 121 صفحه، همراه با تصاویر رنگی از آثار این هنرمند، با قیمت هزار و 450 تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفته است.

کتاب دیگری که اختصاصا به زندگی و آثار کمال‌الملک می‌پردازد «کمال ملک هنر» نوشته عباس اسلامی نژاد آرانی است. در این کتاب همان‌گونه که بیان شد مطالب با یک شیفتگی خاصی نسبت به این هنرمند به رشته تحریر درآمده است که البته وجود این دست نوشته‌ها نیز به نسبت لازم است و اشکالی بر آن نمی‌توان گرفت.