ادبیات مدرن؛ متعهد یا معاصر
(گفتگو پیرامون ادبیات معاصر آلمان و نگاه فلسفه محور)
مصاحبه‌گر: عباس محبعلی
• آقای ناقد، پرسش اول من این است که در حال حاضر سرشناسان ادبیات معاصر آلمان چه کسانی هستند و چه طیفی هستند و چه طیفی از خوانندگان را در بر می‌گیرند؟
اول بگذارید ببینم این «ادبیات معاصر آلمان» که می‌گویید چه مقوله‌ای است و کی و از کجا و چطور و با چه نویسندگانی آغاز شد. در ضمن به تمایز آن با ادبیات مدرن و ادبیات جدید هم اشاره‌ای کنیم؛ چون می‌دانید که تفاوت بزرگی است میان «ادبیات مدرن» و «ادبیات معاصر». مفهوم «ادبیات مدرن» به تحولاتی در عرصه ادبیات اطلاق می‌شود که حدوداً صد سال به درازا کشید و در عرصه ادبیات داستانی، شاید رمان دن‌کیشوت را بتوان سرآغاز آن دانست. در دهه هشتاد قرن نوزدهم میلادی بود که ناتورالیست‌ها به طور گسترده از این اصطلاح استفاده کردند و در عرصه گفتمان ادبیات داستانی رایج شد. البته ما در این‌جا درباره دوره‌های متفاوت ادبیات مدرن وارد بحث نمی‌شویم. فقط به این اشاره بسنده می‌کنیم که ناتورالیسم در واقع زمینه‌ساز و خاستگاه اصلی ادبیات مدرن بود.
• یکی از مشهورترین نویسندگان ناتورالیسم آلمان، گرهارد هاوپتمان است که نوبل ادبیات سال 1912 را هم گرفت.
بله، هاوپتمان یکی از رهبران مکتب ادبی ناتورالیسم انقلابی بود و یکی از مهم‌ترین نمایشنامه‌نویسان این مکتب در قرن نوزدهم میلادی. گرایش او به ناتورالیسم را از همان آغاز کار و با نوول تیل سوزن‌بان می‌توان دید. این نوول را هاوپتمان در سال 1887 نوشت و در آن یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی قرن نوزدهم را که معضل «انسان- ماشین» بود، مطرح کرد. او راه‌آهن را به عنوان نماد این دوره که با گسترش صنعت و قدرت‌یابی ماشین همراه بود، به کار گرفت تا اختلال در چرخه طبیعی زندگی انسان و غلبه ماشین بر گستره حیات بشر را به نمایش گذارد. انسان در آثار هاوپتمان نه به عنوان موجودی فعال و عامل اراده و حامل اندیشه، بلکه در واقع قربانی غیرفعال حوادث و رویدادهاست. او دست به عمل نمی‌زند بلکه چیزی بر او حادث می‌شود؛ چیزی که او قابلیت درک و دریافت آن‌را ندارد.
صفحه 162/ از دانش تا فرزانگی/ خسرو ناقد/ نشر ققنوس/ سال 1390/ 215 صفحه/ 5200 تومان
جمعه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۱ - ۰۸:۰۰
نظر شما