به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، دفتر كنوني «شاهنامه پژوهي» با گفتار كوتاهي از دكتر محمدجعفر ياحقي، مدير فرهنگسراي فردوسي و دبير همايش هزاره دوم شاهنامه، آغاز مي‌شود. او در يادداشت خود درباره اهميت شاهنامه و آموزه‌هاي آن سخن مي‌گويد و توضيح مي‌دهد كه دفتر سوم «شاهنامه پژوهي» تنها شامل شماري از مقالات ارائه شده به همايش است. پس از اين يادداشت، مقالات «شاهنامه پژوهي» در پنج بخش اخلاق و آداب، نماد شناسي، اسطوره و حماسه، جلوه نمايي و تصوير آفريني آورده شده است.

اخلاق و آداب در شاهنامه فردوسي
در اين بخش، چهار مقاله گردآوري شده است. دكتر ابراهيم قيصري، «وصاياي پادشاهان در شاهنامه» را مورد بحث قرار داده است. نگارنده در نوشتار خود كوشيده است تا با تحليل گونه‌هاي مختلف خطابه‌ها و وصيت‌هاي شاهان شاهنامه، شيوه فرمانروايي آنها را توضيح دهد. بر پايه آنچه كه در شاهنامه آمده است، هر كدام از شاهان ايران در آغاز پادشاهي خود مجلسي را مي‌آراستند و در حضور بزرگان و مردم برنامه‌هاي كار خود را در خطابه‌هايي كوتاه يا بلند، ايراد مي‌كردند.

فردين حسين پناهي موضوع «بررسي نقش‌ها و كاركردهاي دايه و پري در ساختار داستان‌هاي شاهنامه» را مورد تحقيق قرار داده است. دايه‌گان و پريان از شخصيت‌هاي گمنام، اما كليدي، در ساختار شاهنامه به شمار مي‌روند. پناهي در مقاله خود به روش سند كاوي، نقش‌ها و كاركردهاي دايه‌گان و پريان را در ساختار اسطوره‌اي داستان‌هاي شاهنامه بررسي و تحليل كرده است. پيداست كه نتايج پژوهش او منجر به شناخت بهتر خواننده از نقش دايه و پري در ساختار شاهنامه خواهد شد.

«بررسي عناصر و مولفه‌هاي شاهنامه در آثار چرنيشفسكي» موضوع جستار دكتر شهرام همت‌زاده است. چرنيشفسكي، اديب روس كه تحت تاثير شاهنامه قرار گرفته بود، در تحقيق خود به اين نتيجه مي‌رسد كه مهمترين ويژگي فردوسي، تكيه اثرش بر داستان‌هاي مردمي و پيوند با ايده‌هاي زيباشناسي است. بر اين اساس، همت‌زاده تلاش كرده است كه با بررسي آثار اين نويسنده روس، تاثير شاهنامه را بر چرنيشفسكي نشان دهد.

عنوان آخرين مقاله اين بخش «نمود هويت ايراني در تاريخ جهانگشاي جويني؛ بر مبناي شاهنامه فردوسي» است. فرزانه علوي‌زاده و دكتر عبدالله رادمرد، نويسندگان مقاله، نخست به اين نكته توجه مي‌دهند كه در «تاريخ جهانگشاي جويني» بارها ابيات شاهنامه آورده شده است.

اين امر نشان دهنده آن است كه شاهنامه در جهت‌گيري فكري جويني تاثير به سزايي داشته است. آنگاه به بررسي اين موضوع مي‌پردازند كه بنيادهاي استوار فكري جويني نسبت به فرهنگ ايراني، در جايگاه يك راوي تاريخ، و خوانش وي از شاهنامه، در چه بخش‌هايي از «تاريخ جهانگشا» نمود يافته است.

نماد شناسي شاهنامه فردوسي
اين بخش شامل چهار مقاله است. «تحقيقي درباره ارزش توتمي نمادهاي جانوري و ارتباط آنها با بيرق‌هاي پهلوانان شاهنامه» نوشته‌اي محققانه از دكتر فرزاد قائمي است. در مقاله او نمادپردازي‌هاي جهاني جانوران و تفسير انسان‌شناسان از آن و مفهوم توتم و جلوه‌هاي آن در اساطير ايران و شاهنامه فردوسي و ارتباط آنها با درفش پهلوانان ايران، با رويكردي تطبيقي ـ تحليلي بررسي شده است.

دكتر رحيم كوشش، از دانشگاه اروميه، «نمادپردازي در شاهنامه» را مورد كندوكاو قرار داده است. او در جستار خود در پي آن است تا پس از بحثي مقدماتي در باب مفهوم علمي و اصطلاحي نماد و تبيين ويژگي‌هاي آن، جايگاه نماد را در شاهنامه و برخي از مهمترين عناصر نمادين موجود در آن را به بحث بگذارد و تاثير آن را بر كيفيت تصويرپردازي فردوسي در شاهنامه را نشان دهد.

دكتر محمدجواد مهدوي و ربابه يزدان‌نژاد، مقاله «بررسي چهره آنيما در هفت خان اسفنديار» را ارائه كرده‌اند. آنها نخست اشاره مي‌كنند كه كهن الگوي آنيما، تجسم تمامي گرايش‌هاي رواني زنانه در روح مرد است. عفريت مرگ يا زن جادو نيز يكي از نمودهاي منفي آنيماست كه در اساطير ايران به صورت زن جادوگر، افسانه‌اي و اسرارآميز نشان داده شده است. نويسندگان مقاله بازتاب منفي آنيما را در چهره زن جادوگر هفت خان اسفنديار، بر اساس نظريه يونگ، بررسي كرده‌اند.

«بازتاب روايات اساطيري شاهنامه در رمان‌هاي محمد محمدعلي» عنوان مقاله ديگري است كه توسط فاطمه شكيبا و دكتر اكبر شاميان نوشته شده است. آنها سعي كرده‌اند كه اسطوره نخستين بشر و نخستين شاه را در مقايسه بين دو رمان از محمدعلي را بررسي كنند. 

اسطوره و حماسه در شاهنامه
سه مقاله تحقيقي نيز در اين بخش از دفتر سوم «شاهنامه پژوهي» آمده است. «نمونه‌اي از داستان‌هاي مشترك در مهابهارات و شاهنامه فردوسي» عنوان مقاله‌اي از دكتر فرانك جهانگرد و طيبه گلستاني است. آنها در پژوهش خود با روش تطبيقي خطوط اصلي دو داستان در شاهنامه و مهابهارات، منظومه بزرگ هنديان، را بررسي كرده‌اند و شباهت‌ها و تفاوت‌هاي آن دو را برشمرده‌اند.

«شاهنامه‌سرايي در ميان كُردان» عنوان مقاله مشتركي از آرمان حسيني و دكتر نجم‌الدين جباري است. شاهنامه فردوسي در ميان كردان از جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. تا بدان حد كه بسياري از شاعران كرد در مقام نظيره‌گويي از اين اثر سترگ برآمده‌اند. نويسندگان مقاله در آغاز از شاهنامه دوستي كردان سخن گفته‌اند و آنگاه درباره ويژگي‌هاي شاهنامه‌هاي كردي آگاهي‌هايي را در اختيار خواننده قرار داده‌اند.

دكتر روح‌انگيز كراچي نيز مقاله خواندني «بانو گشسپ در شاهنامه، رها از بند پهلواني» را ارائه كرده است. او به نقش استثنايي بانو گشسپ در شاهنامه توجه مي‌كند و رفتار پهلوانانه او را در منظومه‌هاي حماسي پس از شاهنامه مورد مطالعه قرار مي‌دهد. تفاوت جنسيتي بانو گشسپ در شاهنامه و ديگر متون حماسي و چرايي اين تفاوت، موضوع مقاله كراچي است. او ديدگاه خود را در چارچوب نقد فمينيستي مورد بررسي قرار داده است.

جلوه‌نمايي در شاهنامه
خواننده «شاهنامه پژوهي» در اين بخش هفت مقاله را پيش رو خواهد داشت. فرهاد وداد «بررسي مكان شهر كجاران و ريشه‌هاي داستان كرم هفتواد در شاهنامه ي فردوسي» را موضوع مقاله جالب توجه خود قرار داده است. در داستان كرم هفتواد شاهنامه با شهري به نام «كجاران» رو به رو مي‌شويم. وداد كوشيده است كه مكان اين شهر تاريخي را بيابد.

مريم رضايي اول «كرگ/ كرگدن در منظومه‌هاي حماسي ايران» را موضوعي شايسته تحقيق ديده است و بُن مايه‌ها و رويدادهاي اساطيري ـ حماسي و آئيني اين جانور را استخراج كرده است. رجبعلي لباف خانيكي نيز مقاله «گناباد در شاهنامه» را عرضه كرده است تا وقايعي از شاهنامه را كه با گناباد ارتباط مي‌يابند مورد بررسي قرار دهد.

«همانندي درمانگري سيمرغ در شاهنامه با آييني از يونان باستان» نوشته‌اي از دكتر مصطفي صديقي است در اين مقاله، همانگونه كه از عنوان آن دانسته مي‌شود، داستان زال و درمانگري سيمرغ با آييني از يونان باستان مقايسه شده است. «نام دولت و عناوين شاهان» از ظفر ميزايان، شاهنامه‌شناس تاجيك، و «بن مايه‌ها، رويدادها و شخصيت‌هاي شاهنامه در سووشون» كار مشتركي از دكتر ابراهيم محمدي و پريسا طلاپور است. صفيه مرعشي، بهنام ميرلاشاري و آمنه تاك مقاله «ترويج اسطوره‌هاي ايراني در نروژ» را عرضه كرده‌اند.

تصوير آفريني در شاهنامه
چهار مقاله نيز در اين بخش از «شاهنامه پژوهي» ديده مي‌شود. عنوان مقالات اين بخش عبارت است از: «نقش عنصر رنگ در تصوير آفريني شاهنامه» از دكتر موسي پرنيان؛ «رنگ و نگار درفش و نقش آن در نبرد» از دكتر محمدحسين حسن‌زاده؛ «هنجار گريزي معنايي در شاهنامه فردوسي» از فاطمه سيد ابراهيمي‌نژاد و دكتر حسن شهابي و مهناز كربلايي صادق؛ «برابري انديشه‌هاي فردوسي با امپرسيونيست‌ها در استفاده از رنگ در نقاشي و تحليل آن» از زهرا محراب‌زاده.

همايش هزاره دوم شاهنامه فردوسي در روزهاي 26 و 27 ارديبهشت ماه 1390 در مشهد برگزار شد. دفتر سوم «شاهنامه پژوهي» را نيز نشر آهنگ قلم در اوايل تابستان 1390 در 432 صفحه منتشر كرده است. اين اثر با شمارگان هزار و 500 نسخه و به بهاي 12 هزار تومان در اختيار پژوهندگان و علاقه‌مندان شاهنامه فردوسي قرار گرفته است.