یکشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۲ - ۱۵:۳۶
خیام شادی را برای مقابله با رنج زمان پیشنهاد می‌کند

علی تسلیمی، محقق و پژوهشگر ادبیات و نویسنده کتاب «رباعی‌های خیام و نظریه کیمیت زمان» اعتقاد دارد که درباره مساله ماهیت زمان در تفکر نظر خیام پژوهش چندانی صورت نگرفته است. زمان از نظر خیام سبب رنج و دلهره آدمی می‌شود و شادمانی مهم‌ترین راه برای مقابله با این موضوع است.-

تسلیمی درباره کیفیت تصحیحات مختلف از مجموعه رباعیات خیام به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: در عموم تصحیحات موجود از رباعی‌های خیام تفاوت چشمگیری به چشم نمی‌خورد. این نسخه‌ها تنها در اصل انتخاب اشعار از میان رباعی‌های منسوب، با هم تفاوت دارد. 

وی افزود: به عنوان مثال صادق هدایت در کتاب «ترانه‌های خیام» خود رباعی‌هایی را انتخاب کرده که بیشتر جنبه‌های پوچ گرایانه، گذر زمان و مرگ آمیز بودن زمان را اعلام می‌کنند. محمدعلی فروغی نیز رباعیاتی را انتخاب کرده که در تعدادی از آن‌ها به نظر هدایت نزدیک شده و در تعدای دیگر هم رباعی‌های عرفانی را مدنظر قرار می‌دهد. 

تسلیمی در ادامه با بیان این نکته که نمی‌توان به طور یقین تشخیص داد که کدام‌یک از رباعی‌ها سروده خیام است، گفت: نمی‌توان دیدگاه‌های مختلف درباره رباعی‌های خیام را صد‌درصد پذیرفت یا رد کرد، اما بحث مهم این است که برخی  رباعیات خیام جنبه عرفانی داشته و برخی دیگر ضدعرفان هستند. تبیین چرایی این مساله بحث جدی محققان ادبی معاصر است. 

تسلیمی گفت: نسخه‌های قدیمی که از دیگر شاعرانی چون فردوسی، حافظ، مولانا و دیگران به دست ما رسیده در صحت انتساب اشعار به شاعران شکی نیست و کاملا مشخص است؛ به عنوان مثال شاهنامه سروده فردوسی و یا مثنوی معنوی سروده مولاناست. فقط ابیات و یا اشعار اندکی است که در صحت انتساب آن‌ها به این شاعران، شک وجود دارد، اما رباعیات خیام بیش از نیمی از آن ها منسوب به خیام است و دقیقا مشخص نیست که سروده خود اوست یا خیر.

نویسنده کتاب «رباعی‌های خیام و نظریه کیمیّت زمان» در ادامه با اشاره به 14 رباعی اصلی متعلق به خیام گفت: صادق هدایت رباعیاتی که سروده خود خیام است و رباعیاتی را که به او منسوب است، از هم جدا کرده است. 14 رباعی خیام که در صحت انتساب آن‌ها به او شکی نیست در کتاب‌های «مرصاد العباد» اثر نجم‌الدین دایه (رازی) و «مونس الاحرار» نقل شده است. صادق هدایت با بررسی دیگر رباعی‌ها آن‌هایی را که از نظر مضمونی به این 14 رباعی نزدیک هستند، در زمره رباعی‌های خود خیام به حساب آورده و آن‌هایی را که از نظر مضمون با این 14 رباعی بیگانه هستند، متعلق به خیام ندانسته است. 

وی افزود: من به شخصه نظر هدایت را قبول دارم. از نظر من «ترانه‌های خیام» صادق هدایت معتبرترین نسخه خیام است و پس از آن نسخه‌ای که محمد علی فروغی تصحیح و منتشر کرده معتبر است، اما نسخه‌هایی که سعید نفیسی و جاوید مقدس صدقیانی ارایه کرده‌اند، اعتبار چندانی ندارند. 

تسلیمی در ادامه در پاسخ به این سوال که «کیفیت پژوهش‌های انجام شده درباره زندگی، آثار و تفکرات خیام را تا به حال چگونه می‌بیند؟» گفت: از پژوهش‌های مناسب و با کیفیت که درباره خیام کار شده «صهبای خرد؛ شرح احوال و آثار حکیم عمر خیام نیشابوری» نوشته مهدی امین رضوی است. این کتاب در اصل به زبان انگلیسی نوشته و در اروپا منتشر و توسط مجدالدین کیوانی نیز به فارسی برگردان و منتشر شد. این ترجمه در سال 1386 جایزه کتاب سال ایران را به خود اختصاص داد. 

وی افزود: کتاب «خیام نامه» اثر محمدرضا قنبری نیز کتاب مناسبی در این حوزه است. همچنین «مردی از نیشابور» نوشته محسن فرزانه هم کتاب تقریبا متوسطی درباره زندگی و تفکرات خیام است. درباره خیام مقالات بسیاری هم نوشته و در نشریات گوناگون منتشر شده است. 

این عضو هیات علمی دانشگاه گیلان در ادامه در پاسخ به سوالی مبنی بر این‌که «چه نکاتی درباره زندگی و آثار خیام، تاکنون مورد غفلت پژوهشگران بوده و کار چندانی روی آن صورت نگرفته است؟» گفت: به نظر من بررسی ماهیت مقوله «زمان» در آثار خیام، موضوعی است که مورد غفلت نویسندگان قرار گرفته و کار چندانی روی آن انجام نشده بود. من در کتاب «رباعی‌های خیام و نظریه کیمیّت زمان» به این مقوله پرداختم. منظور از کیمیت، تلفیق کیفیت و کمیت است. 

تسلیمی در پایان در توضیح بیشتر کتاب تالیفی خود درباره خیام، گفت: در این کتاب من به شرح و تفسیر مساله و دغدغه اصلی خیام در سرودن رباعی‌های خود پرداختم. از نظر خیام زمان زودگذر است و باعث رنج و دلهره آدمی می‌شود و انسان ناچار است برای برون‌رفت از این رنج و دلهره به شادمانی و شادخواری بپردازد. 

کتاب «رباعی‌های خیام و نظریه کیمیت زمان» در پاییز سال گذشته (1391) با شمارگان دو هزار نسخه، 250 صفحه و بهای 9 هزار و 800 تومان از سوی انتشارات کتاب آمه روانه کتابفروشی‌ها شد. 

علی تسلیمی فارغ التحصیل مقطع دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است و هم‌اکنون عضو هیات علمی و استادیار دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه گیلان است. 

از  تالیفات منتشر شده تسلیمی به جز «رباعی‌های خیام و نظریه کیمیت زمان» می‌توان به «نقدادبی، نظریه‌های ادبی و کاربرد آن‌ها در ادبیات فارسی»، «گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (شعر) پیشامدرن، مدرن، پسامدرن»، «گزاره‌هایی در ادبیات معاصر ایران (داستان) پیشامدرن، مدرن، پسامدرن»، «افسانه‌های مردم گیلان در دو جلد» و «گذر از جهان افسانه؛ نقد و تحلیل افسانه‌های گیلان» اشاره کرد.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها