به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، عليرغم فراگير شدن مجازي، كتابخانه‌هاي سنتي همچنان بيشترين استقبال را دارند. شايد به اين دليل كه مخاطبان با مراجعه به كتابخانه‌هاي سنتي، مي‌توانند كتاب مورد نظر خود را در دست بگيرند و با ورق زدن صفحات آن لذت بيشتري از خواندن كتاب ببرند. اما کتابخانه‌هاي ديجيتال نسبت به کتابخانه‌هاي سنتي مزيت بيشتري دارند؛ زيرا نياز به مراجعه حضوري استفاده کننده نيست و در واقع کتابخانه نزد کاربر مي‌آيد. همچنين در اين كتابخانه‌ها استفاده از رايانه براي جست‌وجوي اطلاعات امكان‌پذير است.

اشتراک اطلاعات، امکان روز آمدسازي اطلاعات، قابل دسترس بودن اطلاعات در هر زمان، کم بودن هزينه آن و ارزان بودن ذخيره سازي اطلاعات، از جمله برتري كتابخانه‌هاي ديجيتال نسبت به كتابخانه‌هاي سنتي به حساب مي‌آيد. به همين دليل درهاي كتابخانه ديجيتال هميشه به روي مخاطبان باز است.

کتابخانه ديجيتالي سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوي نيز يكي از كتابخانه‌هايي است كه براي نخستين‌بار طرح ايجاد آن در سال 1380 توسط مشاور علمي سازمان مطرح شد و با انجام مطالعات و نگارش طرح مطالعاتي (فاز اول) به‌ طور رسمي از فروردين ماه 1383 با بهره‌گيري از 35 منبع خارجي و شش منبع داخلي آغاز به كار كرد.
 
اين طرح آزمايشي دي‌ماه 1383 به اتمام رسيد و پس از آن طرح آزمايشي، فاز دوم كتابخانه ديجيتالي با استانداردهايي در امر ديجيتال‌سازي هر كدام از منابع و همراه با سياهه‌اي از منابع ديجيتالي تهيه شد. اين سياهه از بخش‌ها و ادارات مختلف سازمان استخراج شد و در دسترس قرار گرفت.

مرحله اجرايي (فاز سوم) اين پروژه در آذرماه 1386 آغاز شد. در اين مرحله منابع موجود در سازمان که مقرر شده بود ديجيتالي شوند، بر اساس اولويت‌بندي مصوب و در کميته کتابخانه ديجيتال سازمان درج شد و سپس نسخه ديجيتالي از منابع انتخابي تهيه و پس از تبديل به فرمت مورد نظر، به پايگاه اطلاعات کتاب‌شناسي مولتي مدياي سيمرغ وارد شد.

در كتابخانه الكترونيكي آستان قدس رضوي، پايگاه مولتي مدياي نسخه‌هاي خطي و پايگاه كتاب‌هاي فارسي در منابع اين كتابخانه موجود است و محققان و پژوهشگران مي‌توانند از طريق مراجعه به قسمت جست‌‌وجو در منابع کتابخانه درصفحه اول وب سايت سازمان به منابع مورد نظر دست پيدا كنند.

نمايندگان مراكز، موسسات علمي، آموزشي و كتابخانه‌هاي بزرگ كشور مانند مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، موسسه تحقيقات و نشر معارف اهل البيت عليهم السلام، مرکز دايره المعارف بزرگ اسلامي، پژوهشکده حوزه و دانشگاه، سازمان فعاليت‌هاي قرآني دانشجويان کشور، موسسه فرهنگي و اطلاع‌رساني تبيان و شرکت پارس آذرخش، اعضاي نشست‌هاي تخصصي كتابخانه‌ها، موزه‌‌ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي را تشكيل مي‌دهند.

محمدهادي زاهدي، رئيس سازمان كتابخانه‌ها، موزه‌‌ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي، گفت: برطرف كردن خلاءهاي قانوني در حوزه مجازي باعث به ثمر نشستن ظرفيت‌هاي بالاي كتابخانه‌هاي ديجيتالي كشور مي‌شود. همچنين اهميت و ضرورت تدوين و اصلاح قوانين حق مالكيت معنوي در عرصه كتابخانه‌هاي ديجيتالي است اما متاسفانه به دليل نبودن قوانين حق مالكيت معنوي ناشران، ظرفيت‌هاي بزرگي در اين حوزه خالي مانده است.

وي با مقايسه كتابخانه‌هاي سنتي و ديجيتالي افزود: كتابخانه‌هاي سنتي و ديجيتالي به عنوان دو نهاد اجتماعي، فرهنگي مكمل يكديگرند و هيچ يك نمي‌توانند به عنوان جايگزين، جاي يكديگر را بگيرند. ويژگي كتابخانه ديجيتال دسترسي آسان، روزآمدسازي، گستره وسيع و فراگير، امكان چند‌رسانه‌اي شدن و استفاده چند نفر از يك منبع است.

رئيس سازمان كتابخانه‌ها، موزه‌‌ها و مركز اسناد آستان قدس رضوي ايجاد هم‌افزايي، تبادل تجربيات و دستاوردهاي موفق در عرصه كتابخانه‌هاي ديجيتالي را ضروري دانست و خاطرنشان كرد: كتابخانه‌هاي ديجيتال كاستي‌هايي را به دنبال دارد، قطع ارتباط عاطفي كتابخوان با كتابخانه، يكي از مهم‌ترين مشكلات كتابخانه‌هاي ديجيتالي است ولي مي‌تواند در جلوگيري از اتلاف وقت مراجعه‌كنندگان تأثير به‌سزايي داشته باشد.

زاهدي يادآور شد: ارتباط كتابخوان با كتاب و كتابخانه در كتابخانه‌هاي سنتي باعث بركات متعددي نظير ايجاد انرژي مضاعف و هم‌افزايي مي‌شود ولي مشكلات خاص خود را نيز داراست.

رئيس اداره فناوري اطلاعات، درباره كتابخانه ديجيتالي آستان قدس رضوي گفت: در كتابخانه ديجيتالي آستان قدس رضوي تاكنون هزاران نسخه كتاب خطي، چاپ سنگي، چاپي، سند، عكس و نواركاست ديجيتال‌سازي شده‌اند.

محمد نعيم‌آبادي افزود: مراحل اجراي اين پروژه شامل مراحل مطالعاتي، نظري، اجراي آزمايشي و مرحله عملي پروژه كتابخانه ديجيتال است و تاكنون هيچ‌يك از نرم‌افزارهاي كتابخانه ديجيتالي موجود در كشور براي كتابخانه ديجيتالي سازمان مناسب تشخيص داده نشده‌اند.

تاريخچه كتابخانه آستان قدس رضوي
تاريخ كتابخانه آستان قدس رضوي با فراز و فرودهاي گوناگون تاريخي در خراسان و مشهد مقدس پيوند خورده است. نخستين بارقه پيدايش اين جلوه قدسي، شش قرن پيش در اثر خيرخواهي و ايمان راستين واقفان و اهدا كنندگان با اخلاص و بي نام و نشان پديد آمد. سپس عواملي نظير روي آوردن طلاب علوم ديني مقيم شهر مشهد مقدس، زائران فاضل و دورانديش و بذل عنايت خادمان و شيفتگان بارگاه امام رضا(ع) موجبات رونق آن را فراهم آورد.

كتابخانه مركزي و تخصصي آستان قدس رضوي با هدف نگهداري از نسخه‌هاي خطي و چاپي تاريخي، نفايس، روزنامه‌ها، پايان‌نامه‌ها، كتاب‌هاي قديمي و لاتين در سال 1330 خورشيدي بنا شد.