به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست بررسی و نقد کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» با حضور مهدی کاموس، پژوهشگر و منتقد و حمیدرضا اسماعیلی، مولف کتاب یکشنبه 24 اردیبهشت در سرای جایزه ادبی جلال نمایشگاه کتاب 1402  برگزار شد.

حمیدرضا اسماعیلی گفت: پژوهش «سازمان سیاسی بهائیت» از سال 1392 آغاز شد و در سال 1400 به چاپ رسید. در تدوین و نگارش کتاب بیش از 10 هزار سند مختلف از اسناد امنیتی دوره پهلوی و تعدادی اسناد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی استفاده شد. البته اسناد غیر ایرانی مربوط به دولت‌های انگلیس و روسیه هم دیده شد. 

او ادامه داد: در پژوهش و تالیف کتاب تلاش کردم تمام منابع دست اول را ببینم حتی آثاری که به آنها در کتاب استناد نشده یا در فهرست نیامده است نیز مشاهده کردم اما جایی در کتاب نبوده که بخواهم به آنها استناد کنم. مجلات را هم از قلم نینداختم همچون یغما، ارمغان، وحید و نشریات مختلفی که در ادوار تاریخ معاصر به چاپ رسیده بود، جست‌وجوی گسترده‌ای کردم که مفید هم بود و حتی در بعضی مجلات مطالبی دیدم که در کتاب‌ها و اسناد نبود. از جمله نامه حسینعلی نوری به وزیرمختار اسبق فرانسه (گوبینو).

این پژوهشگر عنوان کرد: می‌توانم بگویم چند صد هزار صفحه سند، کتاب و مجله را طی 10 سال گذشته تورق کردم که یکی از خروجی‌های این پژوهش کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» و چندین مقاله بود و کتاب دیگری که در دست انتشار است. 

حمیدرضا اسماعیلی گفت: در پژوهش درباره بهائیت دو نکته را از هم تفکیک کردم نخست سازمان سیاسی بهائیت و دیگری فرقه بهائیت. تا زمان پیدایش سازمان سیاسی بهائیت ما فرقه بهائیت را داریم اما از زمانی که سازمان شکل می‌گیرد دیگر اصطلاح فرقه را به کار نمی‌برم. لذا با یک سازمان سیاسی و پدیده جدید مواجه هستیم که این پدیده جدید ابتدا در شیکاگو شکل می‌گیرد بعد در یکسری شهرهای ایالات متحده سپس از طریق یکسری کانون‌های قدرت آمریکایی به دیگر نقاط جهان منتقل می‌شود و در واقع شعبه‌های آن را در دنیا دایر می‌کنند. 

او بیان کرد: ما تا سال 1893 که بهایی‌ها در جامعه آمریکا معرفی می‌شوند با یک پدیده که سی یا چهل سال قدمت دارد، مواجه هستیم که یک جریان کوچک را در ایران یا عثمانی در حد دو یا سه هزار تشکیل می‌دهند. لذا زمانی که حسینعلی نوری جمعیت چندانی مرید و معتقد به او نبود. هر چند بهایی بودن خودشان را پنهان می‌کردند.  

چرا سازمان‌ها سیاسی پدید می‌آیند؟
مهدی کاموس در ادامه این بررسی و نقد کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» گفت: به نظرم این یک ایده هوشمندانه بود در نگاه به سازمان سیاسی بهائیت. اما من سه سوال را نسبت به کتاب دارم؛ نخستین سوال؛ اینکه اصولا چرا سازمان‌ها پدید می‌آیند و چرا تداوم پیدا می‌کنند؟ چگونه می‌تواند طرفدارانی پیدا کند؟

او ادامه داد: واقعیت این است که من تصور می‌کنم اگر در کتاب «سازمان سیاسی بهائیت» به ریشه‌های شکل‌گیری آن در جامعه می‌پرداخت نسبت به آنچه که هست بسیار عالی‌تر می‌شد. وقتی می‌گوییم سازمان عملا با قدرت روبه‌رو هستیم و وقتی سراغ سیاست می‌رویم ابژه ما قدرت است وقتی قدرت در میان باشد، سازمان سیاسی قدرتش را از کجا به دست می‌آورد؟ از اجتماع. 

این پژوهشگر و منتقد عنوان کرد: چرا در زمان قاجار مردم به سمت بابیت و بهائیت گرایش پیدا کردند؟ مگر شیعه چه کم داشت که به آن سمت رفتند؟ چرا یهودی‌ها جدیدالاسلام شدند و به سمت بهائیت رفتند؟ اگر توجه کنید متوجه خواهید شد که اتفاقاتی در عرصه اجتماع رخ داده است که شناخت این مسائل به علت پدید آمدن و تداوم این فرقه‌ها کمک می‌کند.

سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «آینده خواندنی است» ۲۰ تا ۳۰ اردیبهشت‌ماه در مصلای امام خمینی‌(ره) و همزمان به‌صورت مجازی  در ketab.ir در حال برگزاری است.