به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «حلقه‌های گمشده؛ برگ‌هایی از تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران عصر صفوی» (مجموعه مقالات) نوشته رودی متی با ترجمه سمیه خانی‌پور از سوی نشر تاریخ ایران منتشر شد.

کتاب در 9 فصل بخش‌بندی شده است. دیدگاه‌های صفویه نسبت به غرب: علاقه یا بی‌میلی، بازرگان عصر صفوی: بررسی شرکای تجاری آنان و تحلیل برداشت حاکمیت از آنها، قهوه در دوران صفویه: تجارت و مصرف، سیاست‌های ضدعثمانی و حقوق ترانزیتی تجارت ابریشم در قرن هفدهم بین ایران صفوی و مسکو، ضیافت شیرینی برای شاه: رقابت انگلستان و هلند در دربار شاه سلطان حسین (سلطنت 1694 ـ 2833 م/ 1005 ـ 1135 ق)، کمپانی هند شرقی هلند و ابریشم خام آسیایی: از ایران تا بنگال از طریق چین و ویتنام، تجارت طلا بین ونیز و سورات در اواخر دوران صفویه، شکوفایی و افول بندر بصره در قرون شانزدهم و هفدهم میلادی/ دهم و یازدهم قمری و روایت یک شاهد عینی از سقوط سلسله صفویه بخش‌های کتاب را شامل می‌شود.

این کتاب شامل مجموعه مقالات رودی متی شرق‌شناس و ایران‌شناس به نام هلندی است که خدمات شایان توجهی به فرهنگ و تاریخ ایران ارائه کرده است. موضوع آن تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران عصر صفوی است که شوربختانه محققان ایرانی آنچنان‌که بایسته و شایسته است نتوانسته‌اند در این حوزه از تاریخ تولید محتوایی ارزنده داشته باشند که بخش اعظم آن مربوط به نداشتن تخصص لازم و نیز نبود داده و عدم دسترسی به اسناد است. متی در این مجموعه اوضاع اقتصادی ایران به‌ویژه بحث تعامل و تبادلات بازرگانی ایران با کمپانی‌های هند شرقی انگلیس، هلند و فرانسه و میزان واردات و صادرات ایران در عصر صفوی را با تأکید بر اقتصاد تک‌محصولی مبتنی بر ابریشم، به‌خوبی توصیف و تبیین کرده است.

همچنین در این کتاب سیاست‌های اقتصادی ایران و عملکرد اقتصادی شاهان صفوی مورد بررسی قرار گرفته و نقش آنها در رونق و شکوفایی و رکود اقتصادی کشور در این دوره به‌خوبی نشان داده است. متی همچنین توانسته است وضعیت اجتماعی، از جمله آداب و رسوم ایرانیان و دیدگاه آنها درباره غربیان را به‌خوبی برای خواننده و مخاطب شرح دهد. این امر در شناسایی نگاه ایرانیان به غرب و غربیان بسیار کمک‌کننده و مفید است.

نخستین نوشتار کتاب آگاهی جمعی صفویه را نسبت به اروپا و اروپاییان بررسی کرده و از تمرکز صرف بر دوگانگی میان باور و ناباوری فراتر می‌رود. هدف از این نوشتار نشان‌دادن پیچیدگی ادراک‌ها و توجه به این حقیقت است که مذهب به‌هیچ‌وجه تنها دریچه نگاه ایرانیان عصر صفوی به جهان خارج و غیرمسلمانان نیست. این مقاله تمثیل و کلیشه‌های غربی درباره نخبگان فکری و سیاسی را در عصر صفوی بررسی می‌کند و آنها را با یک دیدگاه وسیع‌تر سیاسی و نظم جهانی می‌نگرد و به میزان تطابق یا عدم تطابق ساختار صفوی از یک دیدگاه جهانی با مرکزیت ایران می‌پردازد.

دومین نوشتار این کتاب از سه بخش تشکیل شده است؛ بخش اول به بررسی انواع مختلف فعالیت‌های اقتصادی بازرگانان در دوره صفویه می‌پردازد. در بخش دوم جایگاه بازرگانان در جامعه و به‌ویژه رابطه آنان با دولت بررسی شده است. آیا بازرگانان بخشی یکپارچه از دولت بودند یا به عنوان یک طبقه مستقل عمل می‌کردند که منافع‌شان با منافع سیاسی متفاوت بود؟ در بخش سوم با بررسی دیدگاه دولت در برابر بازرگانان و شناخت گروهی خود بازرگانان از خود این موضوع مورد موشکافی قرار می‌گیرد.

معرفی و شهرت جهانی موادی نظیر تنباکو، قهوه و شکلات ارتباط تنگاتنگی با انقلاب تجاری دارد. هدف نوشتار سوم کتاب گسترش دانش درباره قهوه در ایران عصر صفوی از طریق بررسی شبکه حمل‌ونقل دریایی که قهوه را در بنادر خلیج فارس عرضه می‌کرد و بررسی منابع مربوط به مصرف قهوه در بستر توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.

در بخش نخست این نوشتار به سؤالاتی درباره تعیین زمان و مسائل مربوط به ورود قهوه به ایران در قرن شانزدهم و هفدهم دولت صفوی مطرح می‌شود. در بخش دوم این مقاله به بررسی ماهیت مصرف قهوه در ایران از دوران شاه عباس اول تا سقوط دولت صفوی پرداخته شده و با استفاده از مطالعه رالف هاتوکس روی قهوه در امپراتوری عثمانی به عنوان یک چارچوب مرجع، بر مسائل اجتماعی و سیاسی داخلی متمرکز می‌شود.

در چهارمین نوشتار به بررسی منافع مشترکی پرداخته شده که سرآغاز مطالعه تعامل بین ایران و دولت مسکو از اواخر قرن شانزدهم تا اواخر قرن هفدهم میلادی است. دوره‌ای که به ترتیب با فعالیت‌های زیاد شاه عباس اول در ایران و پتر اول تزار روسیه مشخص می‌شود. نویسنده در این نوشتار روابط دیپلماتیک متقابل آنها را با توجه به هدف اصلی مطالعه یعنی بررسی بعد تجاری روابط، به‌ویژه تجارت ابریشم بیشتر مورد توجه قرار می‌دهد.

در قرن یازدهم قمری تبادل‌های دیپلماتیک و تجاری میان اروپا و ایران به میزان قابل توجهی گسترش یافت. دو شرکت تجارت دریایی که در آغاز این قرن تأسیس شده بودند، کمپانی هند شرقی انگلستان و کمپانی هند شرقی هلند از معدود شرکت‌کنندگان اروپایی در این تبادلات بودند. از سال 1026 قمری به بعد، انگلستان و هلند و بعدها فرانسه به پرتغالی‌ها که از اوایل قرن دهم قمری در خلیج فارس حضور داشتند، پیوستند. فصل پنجم کتاب اختصاص به بررسی رقابت انگلستان و هلند در دربار شاه سلطان حسین دارد.

در ششمین نوشتار تعامل نیروهای سیاسی و اقتصادی در قرن یازدهم قمری که توجه کمپانی‌های هند شرقی هلندی و انگلیسی را به ایران معطوف کرده و ناخودآگاه چین را به یک عرضه‌کننده محلی تبدیل کرده بود، بررسی شده است. این امر سرانجام ابریشم بنگال را به گزینه‌ای محبوب‌تر برای هر دو کمپانی واک و ایک تبدیل کرده و ابریشم ایران را به یک مرحلۀ عبوری یا میان‌پرده صرف در واردات ابریشم اروپاییان تبدیل نمود.

در نوشتار هفتم کتاب مبادله شمش میان شرق و غرب از طریق ایران در طول قرن یازدهم و اوایل قرن دوازدهم قمری، یعنی نیمه دوم دوران صفویه بررسی شده است. در این مطالعه به نقش طلا در این جابجایی‌ها هم از نظر نقش این فلز در تمام مبادلات بین‌المللی کالاها در مقابل شمش و سکه و هم نقش آن در تجارت داخلی ایران و معاملات رایج آن توجه شده است.

نوشتار هشتم کتاب به ماهیت و اسناد مربوط به جایگاه بصره به عنوان یک شهر بندری از قرن دهم قمری تا حدود سال 1133 قمری می‌پردازد؛ یعنی از زمان آغاز ثبت اسنادی که بتوان بر مبنای آنها اظهارنظر معناداری کرد تا زمانی که کمپانی‌های تجاری اروپایی پس از یک دوره طولانی حضور متناوب و پرنوسان، این بندر را به کانون اصلی فعالیت‌های خود تبدیل کردند.

در قرن‌های یازدهم و دوازدهم قمری در مجموع حدود سی یسوعی هلندی در ایران شناسایی شده‌اند. به‌ویژه یسوعیان متأخر مانند میکال ویچورکوفسکی، پاول ورچینسکی و... که در شرایطی سخت، انزوا، بی‌پولی و ناکامی در جذب مسلمانان به مسیحیت کار و فعالیت می‌کردند. به‌یقین برجسته‌ترین آنها و کسی که آثار عمده‌اش منتشر شد، پدر یوداش تادئوش کروسینسکی است. نوشتار پایانی کتاب اختصاص به بررسی گزارش‌های کروسینسکی از سقوط سلسله صفویه دارد.

نشر تاریخ ایران کتاب «حلقه‌های گمشد؛ برگ‌هایی از تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران عصر صفوی» (مجموعه مقالات) نوشته رودی متی با ترجمه سمیه خانی‌پور را در 399 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و قیمت 260 صفحه منتشر کرد.