-
گفتوگو با خداداد رضاخانی درباره حسن پیرنیا (مشیرالدوله)؛
تاریخنگار زمان خود
خداداد رضاخانی گفت: به نظر من، مشیرالدوله پیرنیا کاملاً تاریخنگار زمان خودش است؛ از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کاملاً فرزند همان دوران است و نمونه روشنی از نسل تاریخنگارانی است که پیش از نسلهایی چون عباس زریاب و عباس اقبال آشتیانی میزیستند. او نماینده موج اول تاریخنگاری ایرانیِ متأثر از اروپا است؛ چیزی که میتوان آن را «اروپای مدرن ایرانی» نامید. او با جدیت تاریخنگاری اروپامحور را در ایران جا انداخت و از طریق تأثیرگذاری بر کتابهای درسی، نفوذ زیادی پیدا کرد.
-
میزگرد بررسی و نقد کتاب «جبهه ایرانی - انقلاب جهانی»/۱
سایه و روشن کارنامه میرزا کوچک خان
حبیبالله فاضلی گفت:یکی از دستاوردهای مهم این اسناد این است که نشان میدهد میرزا کوچکخان را نمیتوان در دستهبندیهای رایج قرار داد. روایتهایی که تلاش میکنند او را ذیل تجزیهطلبی، قومگرایی، محلیگرایی یا حتی تعلق به بلشویسم جهانی قرار دهند، قابل اتکا نیستند و اسناد موجود چنین قرائتی را تأیید نمیکنند.
-
«ادلب تا دمشق» در گفتوگو با یاسر قزوینی حائری؛
آینده سوریه در ابهام
یاسر قزوینی حائری گفت:احمد الشرع امروزه به دنبال چیزی است که از آن تحت عنوان «نیشن برندینگ» نام میبرند. او تلاش میکند وضعیت جامعه سوریه را نسبت به دوره سابق بهبود ببخشد و برای این کار با بسیاری از رهبران و سیاستمداران جهان دیدار کرده است. شاید دیدارهای جولانی با بازرگانان سوری و غیر سوری از نظر فراوانی بیشترین دیدارهای او پس از استقرار را تشکیل بدهند. اما در هر صورت مشخص نیست که او خواهد توانست سوریه با تمام مشکلاتش را به نقطه خوبی برساند یا خیر.
-
«انقلاب بدون انقلابیها» در گفتوگو با علی مرشدیزاد؛
انقلابیون پارادوکسیکال
علی مرشدیزاد، مترجم کتاب «انقلاب بدون انقلابیها» گفت: هدف اصلی این کتاب تبیین و تحلیل ماهیت ویژه و تناقضآمیز انقلابهای بهار عربی است. بیات میخواهد نشان دهد که این انقلابها نه بر اساس الگوهای شناختهشده پیشین، که بر اساس منطق جدیدی عمل کردند.
-
گفتوگو با کامیار عبدی به مناسبت روز جهانی کورش؛
کورش تاریخی، بینیاز از گزافهگویی
کامیار عبدی گفت: متأسفانه زندگی کورش به دست عدهای شوونیست به پارهای افسانهها و تخیلات آغشته شده که به دانش علمی ما در مورد کورش و دستاوردهایش آسیب میزند، اما خوشبختانه در مورد کورش اطلاعات کافی تاریخی و باستانشناختی در دست هست که بر اساس آنها بتوان تصویری متقن و مستند در مورد این شخصیت بزرگ تاریخی و دستاوردهای چشمگیرش ترسیم کرد که نیازی به گزافهگویی و خیالپردازی نیست.
-
گفتوگو با احمد بنیجمالی بیست سال پس از انتشار آشوب؛
مصدق پوپولیست نبود، نابهنگام بود
احمد بنیجمالی گفت: پوپولیسم در مصدق نمینشیند. یعنی آن چیزی که بیشتر در مصدق میبینیم، ایدههای سیاسی ناکارآمد یا نابهنگام اوست که انگار زمانه آن سپری شده است و سکهای که او در دست دارد، از رونق افتاده است و ارزش مبادلاتی ندارد و فقط برای نگه داشتن آدمهای اطراف میتوان این سکه را صله داد. شاید هم به همین دلیل بود که در واقع مصدق کار خیلی سختی داشت و تا آخرین لحظه هم دلش نمیخواست دولت و نخستوزیری را بپذیرد.
-
خاطرات تاجالسلطنه بانوی خاطرهنویس در گفتوگو با حورا یاوری؛
جدال قدیم و جدید در آینه زندگی دختری از دربار ناصری
حورا یاوری گفت: دوران قاجار سرآغاز آشنایی ایران با غرب و اندیشههای تازهای بود که بافت جامعه کهن ایران را از بنیان متحول میکرد. رفته رفته انسان ایرانی از سرنوشت، که در آسمان رقم میخورد، فاصله میگرفت و با مفهوم تازه ای از زندگی، نگرش انتقادی به خود، فاصله گرفتن از خود و نگاه کردن به خود به عنوان موضوع شناخت، آشنا میشد. زندگی تاجالسلطنه را میتوان آینهای در نظر گرفت که تحولات و دگرگونگیهای زمانه و روزگار تاجالسلطنه نیز در آن منعکس است.
-
«معمار بنای آموزش نوین ایران» در گفتوگو با عزیزه(سارا)سجودی ؛
قهرمانی که سلاحش گچ و تخته سیاه بود
عزیزه(سارا) سجودی گفت: رشدیه یک شمشیرزن نبود، یک «مداراساز» بود. شاید در ناخودآگاه جمعی ما، مبارزه مسلحانه هیجانانگیزتر از مبارزه فرهنگیِ توأم با صبر و تحمل به نظر برسد.
-
گفتوگو با دکتر همایون کاتوزیان درباره کتاب تازهاش:
ایران، جامعه همیشه کوتاه مدت
همایون کاتوزیان: ایران همیشه جامعه کوتاه مدت بوده و هنوز هم هست. جامعه کوتاه مدت به پهلویها و غیر پهلویها مربوط نیست از بدو تاریخ تا روزگار کنونی ایران همواره جامعه کوتاه مدت بوده است و پاسخی غیر از این نمیتوان ارائه داد. تاریخ ایران در طول قرنها دچار چرخهای از استبداد، فروپاشی و هرجومرج بوده است، زیرا در ایران هیچگاه نهادها و قواعد پایدار میان دولت و مردم شکل نگرفته است.
-
گفتوگو با محمد افشینوفایی به مناسبت یکصدمین زادروز ایرج افشار؛
نگاهبان زبان فارسی و میهندوستِ پرشور
محمد افشینوفایی: به قول زندهیاد احسان یارشاطر اگر بخواهیم در قرن اخیر یک نفر را نام ببریم که مجموعاً بیشترین خدمات را به عالم ایرانشناسی کرده او ایرج افشار است. هرچند به نظر من خود یارشاطر را هم میشود در کنار افشار نام برد. شوق خدمت به ایران در تار و پودش تنیده شده بود. میهندوستیِ پرشور اما دور از تعصب سراسر وجود ایرج افشار را گرفته بود.
-
«چند رساله از بقراط» در گفتوگو با محمداسماعیل فلزی؛
کمک کن و آسیب نرسان
محمداسماعیل فلزی گفت: اخلاق پزشکی در طب بقراط جایگاه ویژهای دارد چنانکه اصل نخست طب بقراطی نه تشخیص و درمان بیماری، بلکه اجتناب از صدمه زدن به بیمار است: «کمک کن و آسیب نرسان.» راه درمان در مکتب بقراط اصلاح سبک زندگی است.
-
گفتوگو با زاگرس زند درباره «از روزگار خُسروان»؛
شاهنامه نماد و نمونه برتر تاریخنویسی ایرانی
بیگمان شاهنامه متنی تاریخی است و تاریخنگاری پیش از شاهنامه را میتوان در اسطورهها و روایات حماسیِ هندوایرانیان دید. ساختار و الگوی تاریخنگاری شاهنامه برگرفته از خداینامه است و در سنجش و تفاوت میان تاریخنویسی شاهنامه و تاریخنویسی پیش از آن باید شاهنامه را نماد و نمونهی برتر تاریخنویسی ایرانی دانست.
-
مجید عبدامین از خاطرات ناصرالدین شاه گفت؛
قبله عالم بدون سانسور
مجید عبدامین گفت: قلمِ ناصرالدین شاه پاک است. یعنی مثلا من خودم بارها با خاطراتی از اشخاص دیگر مواجه شدهام که حجم کلمات قبیح و خارج از عرف آنقدر در این متن زیاد بود و با اینکه آن کتابچه از اهمیت زیادی برخوردار بود، اما نتوانستیم آن را به چاپ برسانیم. اما در خاطرات ناصرالدین شاه به جز برخی قسمتها که الفاظی را به کار برده است که خارج از عرف و ادب است، جایی برای سانسور ندارد.
-
گفتوگو با فرهاد سلیماننژاد به مناسبت زادروز سید حسن تقیزاده؛
انگ فرصتطلبیِ سیاسی به تقیزاده نمیچسبد
فرهاد سلیماننژاد گفت: به تقیزاده، هر انگی بچسبد، فرصتطلبیِ سیاسی نمیچسبد. فرصتطلبیِ سیاسی برای چه؟ برای منافع شخصی؟ برای کسب قدرت؟ تقیزاده در زمان مرگ، با اینکه سالها در طراز اول سیاست ایران حضور داشت، هیچ ماترکی از خود باقی نگذاشت و هیچ مال و اموالی نداشت. در دورهی رضاشاه پیشنهاد نخستوزیری هم به او شد که نپذیرفت. هیچ منفعتطلبیِ شخصی در کارنامهاش ثبت نشده است.
-
خواندنیهای تاریخ در گفتوگو با رضا مختاری اصفهانی؛
مشروطه؛ لحظه تولد تاریخنگاری مدرن ایرانی
رضا مختاری اصفهانی گفت: کتابسازی مهمترین آفتی است که علاوه بر تاریخنگاری سفارشی، پژوهشهای تاریخی داخل کشور را تهدید میکند.
-
گفتوگو با علی فردوسی درباره حاج سیاح؛
راپورتنویسی با یک جفت گیوه
علی فردوسی گفت: نوشتههای حاج سیّاح بسیار خواندنی هستند، چون او آدم کنجکاو و تیزبینی است، و در جستجوگری سر نترسی دارد. کم چیزی نیست که آدمی با دست خالی و یک جفت گیوه در نیمهٔ سده نوزدهم بزند به قدّ دنیا و هژده سال آن را بگردد! اگر ماجراهای چنین آدمی خواندنی و ماندگار نباشد پس چه چیزی هست؟
-
گفتوگو با خسرو معتضد به بهانه انتشار «رازهای ناگفته یک کودتا»؛
چون روزنامهنگار هستم، سلیقه مردم را میدانم
خسرو معتضد گفت: مردم کتابهایم را بسیار دوست دارند. من در کتابهایم به موضوعهای تاپ پرداختهام و هر چه را مردم نمیدانند درآوردهام و قسمتهای مختلف از تاریخ ایران را بیان کردهام.
-
تاریخ صنعت سیمان در گفتوگو با سارا کریمی؛
توسعه ایران به روایت سیمان
سارا کریمی گفت: تلاش کردم علاوه بر اینکه تاریخ صنعت سیمان را برای ایرانیان توصیف میکنم، به لحاظ روشمند هم توضیح بدهم که چگونه باید به تاریخ خودمان نگاه کنیم و نقاط ضعف و قوتمان را پیدا کنیم و از اشتباه الگوواره و تکرارشونده در سرنوشتمان جلوگیری کنیم.
-
گفتوگو با فاطمه شاداب مترجم کتاب «آناهیتا»؛
ایزدبانوی ایرانی آبها
فاطمه شاداب گفت: آناهیتا در واقع تجلی ایرانی ایزدبانوی باستانی هندواروپایی آب است که در طول تاریخ و در زمانها و مکانهای مختلف جنبهها و کارکردهای گوناگونی به او منسوب شده است. او ویژگیهای اصلیاش را از خدایان جوامع هندواروپایی گرفته و بسیاری از خصوصیتهای خدایان عیلامی و میانرودانی مانند ایشتر و اینانا را پذیرفته است.
-
خواندنیهای تاریخ در گفتوگو با نسیم خلیلی؛
در جستجوی همزاد در تاریخ
نسیم خلیلی درباره اقبال به آثار ماندگار تاریخی گفت: مخاطبان این آثار با خواندن این کتابها خود را به کلی برکنار از متن روایت نمیدیدند و گاهی چه بسا صدای خودشان را هم میشنیدند و این موضوع آفریننده نوعی همزادپنداری بود که باعث میشد یک اثر تاریخی نه فقط وصف رویدادهای قدرتنمایی یک پادشاه و سلطان که بازنمایی بستری از فرهنگ و کنشها و روانشناسی جمعی هم باشد.
-
گفتوگو با بازرگانی درباره کتاب «تاریخ پیدایش غرب مسیحی»؛
اروپا چگونه مسیحی شد؟
بهاءالدین بازرگانی گیلانی: آنچه این دوران را برای مورخان مهم و پراهمیت میکند کیفیت متنوع و انواع منابع مکتوب در دسترس است، منابعی که نشان میدهند مسیحیت چگونه توانسته است موجودیت خود را در مناطق و نواحی مختلف حفظ و تامین کند. این موضوع به منابع نسبتاً موثقی برمیگردد که از آباء کلیسایی به زبانهای یونانی و لاتینی برجا ماندهاند.
-
گفتوگو با فیاض زاهد درباره کتاب «فلسفه تاریخ»؛
ماتریالیسم تاریخی روح زمانه بود
فیاض زاهد گفت: ما برای رسالتی برانگیخته شده بودیم. دنیای من با فیلسوفان گره خورده بود، بحثهای خیابانی و نیاز به فراگرفتن ماتریالیسم تاریخی و دیالکتیک هگلی برای جوانی که حالا سودای دینداری هم داشت ضرورتهای جدیدی پیش پایم نهاده بود. ماتریالیسم تاریخی روح زمانه بود. گویا جهان بازتابی از آن سخن هگل بود که هرچیزی در درون خود ضد خود را پرورش میدهد
-
«چرا تاریخ» در گفتوگو با امیر میرحاج؛
گریز از تاریخ ناممکن است
امیر میرحاج: فکر نمیکنم هیچ مورخی بتواند ادعا کند در روایت رویدادها بی طرف بوده است؛ و گاهی سرنوشت یک ملت با همین حب و بغضها عوض میشود. در نهایت باید بگویم تاریخ بخوانید زیرا همانطور که آبراهام لینکلن گفت ما نمیتوانیم از تاریخ فرار کنیم.
-
۲۸ مرداد و روایت آن در گفتوگو با داریوش رحمانیان؛
مصدق مردمگرای ملتباور
داریوش رحمانیان گفت:من مصدقپرست نیستم و به او نقد هم دارم. اما این نکته را دریافتم که اتفاقاً اگر کسی در طرز و سبک سیاستورزی مصدق دقت کند، در مییابد او نماینده مکتبی در ناسیونالیزم ایرانی است که میتوان آن را ملیگرایی مردممحور یا مردمگرای ملتباور خواند.
-
تاریخخوانی در گفتوگو با غلامرضا ظریفیان؛
تاریخ کمک میکند آینده را بسازیم
غلامرضا ظریفیان گفت: تاریخ دانشی است برای شناخت روشمند گذشته برای فهم اکنون و پیشبینی آینده و اساسا انسانها و کشورهایی که تاریخشان را خوب نمیشناسند، تاریخ را تکرار میکنند.
-
آریا فانی در گفتوگو با ایبنا؛
پیشگامان تجدد در ایران در گفتوگو با همتایان خود در کشورهای همسایه بودند
نویسنده کتاب «خواندن فراسوی مرزها؛ افغانها، ایرانیها و ملیگرایی ادبی» گفت: پیشگامان تجدد در ایران، مانند محمد علی فروغی و جلال همایی، در فضایی فکری میاندیشیدند که بهشدت در گفتوگو با همتایان خود در هند، پاکستان، تاجیکستان، ترکیه، افغانستان و جهان عرب بود
-
چرا و چگونه تاریخ بخوانیم در گفتوگو با میثم غلامپور؛
تاریخ در جایگاه قاضی
میثم غلامپور گفت: تاریخ کمک میکند در امور مختلف قضاوتهای منصفانهتری داشته باشیم و این نکته کاربردی و مهمی است.
-
قزوین در بستر تاریخ در گفتوگو با مهرزاد پرهیزکاری؛
از اجاق عصر نوسنگی تا چالکرسی
مهرزاد پرهیزکاری گفت: فناوری ساخت و استفاده از خشت و چینه که تا چند دهه قبل در تمام روستاها و شهرهای ایران متداول بود و هنوز نمونههای آن در جایجای ایران دیده میشود، یک فناوری چند هزار ساله است. همچنین است سقفهای تیرچوبی. چال کرسی که در خانههای دوره قاجار و پهلوی دیده میشود، نمونه تکاملیافته اجاقهای عصر نوسنگی است
-
از کتیبه بیستون تا به امروز در گفتوگو با روحالله اسلامی؛
ایران تمدن کتبی
ما تمدن کتبی بودیم. یعنی آثار کتبی از ما به جا مانده است. یعنی ایران از جمله تمدنهایی است که از گذشتههای دور تا امروز آثار مکتوب بسیاری از خود بهجا گذاشته است.
-
چرا و چگونه تاریخ بخوانیم در گفتوگو با معصومعلی پنجه؛
طنز و قلم سحرانگیز باستانی پاریزی
طی سیواندی سال، بیش از چهل کتاب از استاد باستانی پاریزی را خواندهام. جدای از دادهها و یافتههای تاریخی ایشان که برای من دانشجوی تاریخ بسیار خواندنی و آموزنده بود، طنز و ظرافت قلم سحرانگیز استاد بود که مرا بهسوی خود میکشید.