به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مساله سرقت ادبی که این روزها جنبه‌هايي از آن با انتشار آثار برخی نویسندگان بر سایت‌های مجازی و گله‌مندی ایشان همراه شده است، کم کم به موضوعی جدی در جامعه ادبی تبدیل می‌شود. ضمن آن که مساله مهم‌تر دیگر که همان سرقت ادبی در بخش محتواست نیز به کدورت‌ها و دل‌نگرانی‌هایی  میان نویسندگان منجر شده که لازم است برای یافتن ریشه‌های آن و باز شدن درد دل  اهالی فرهنگ جزییات آن را با تاملی بیشتر با کارشناسان این عرصه و این بار با نویسندگان حوزه کودک و نوجوان در میان بگذاریم. سلسله گفت‌و‌گوهای «ایبنا» بر آن است تا بر این مساله در فرآیند تولید اثر هنری و راهکارهای مقابله با آن مروری داشته باشد.

محسن هجری، دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، در گفت‌و‌گو با «ایبنا» سرقت ادبی را مساله‌ای مربوط به همه حوزه‌ها دانست که عرصه ادبیات کودک و نوجوان هم از آن منفک نیست. وی در سخنانش به پاره‌ای نواقص حقوقی در این‌باره  اشاره کرد و گفت: اعضای انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، هر ساله تعدادی شکایت‌نامه مبنی بر دزیده‌ شدن آثارشان توسط ناشران و یا نویسندگان دیگر  به کمیته حقوقی انجمن ارایه می‌دهند. استفاده شدن کل یک اثر یا بخشی از آن بدون اجازه مولفان، موضوع اصلی این شکایت‌ها را تشکیل می‌دهند.

وی افزود: چندین مساله در این حوزه وجود دارد که سبب می‌شود سرقت ادبی پدید آید که نخستین آن‌ها نبود سیستم فراگیر و کارآمد ثبت است. هم اکنون فرم‌هایی ایجاد شده که هر نویسنده و صاحب اثر می‌تواند با ثبت اثر خود از امنیت حقوقی برخوردار شود تا بتواند مسایل حقوقی خود را در آینده پی‌گیری کند. به اتکای این ثبت اگر بتوانیم سرقت را ثابت کنیم، می‌توانیم از لحاظ قانونی پیگیری مساله را پی‌گیری کنیم، ولی مشکل بزرگ این رویکرد آن است که دایره‌ حقوقی برای مجازات کسانی که سرقت می‌کنند، وجود ندارد و فقط شورای حل اختلافی که در وزارت ارشاد وجود دارد که آن هم بسیار ضعیف عمل می‌کند.

دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، اظهار کرد: این شورا از ابزارهای خود در این زمینه به خوبی استفاده نمی‌کند و پی‌گیری آن را در دایره صلاحیت وزارت ارشاد نمی‌داند و رسیدگی به آن را وظیفه دادگستری قلمداد می‌کند، در صورتی که وقتي به نهاد‌های قضایی براي حل اين مساله مراجعه می‌کنیم، آن‌ها تایید یک کارشناس در این حوزه را مبنی بر سرقت اثر می‌خواهند که در اين مرحله باز باید به وزارت ارشاد مراجعه کنیم که به نوعی یک دور باطل به وجود می‌آید.

نویسنده کتاب «آت‍ش‍ی‌ ب‍ه‌ ل‍طاف‍ت‌ بنفشه‌ها‍» افزود: به نظر من باید وزارت ارشاد در این زمینه به طور جدی وارد عمل شود. از آن‌جایی که  این وزارتخانه تنها نهاد رسمی تایید محتوای کتاب‌ها در کشور است، در این زمینه نیز باید وارد عمل شود؛ به این دلیل که سرقت ادبی، از جنس سرقت محتواست و باید به صورت سیستماتیک ضمانت اجرایی برای مقابله با آن ایجاد شود تا مولفان در امنیت بیشتری به تالیف بپردازند. تصور می‌کنم وزارت ارشاد تا به امروز در این‌باره ضعیف عمل کرده است.

هجری با اشاره به وجوه دیگر مساله سرقت ادبی،‌ چون نبود قانونی مشخص در این‌باره توضیح داد: بحث دیگری که در این زمینه مطرح است، نبود قانون مشخص در مساله سرقت ادبی است. مجلس باید به این بحث به طور کارشناسانه بنگرد و برای مقابله با آن قانونی تصویب کند. قانون حمایت از حقوق مولفان از دهه چهل در ایران به تصویب رسیده است، ولی نقص‌هایی دارد. این قانون هم اکنون در حال بازنگری است و در سال‌های اخیر گروهی در حال رفع ضعف‌های این قانون هستند. به نظر من باید با کسانی که سرقت انجام می‌دهند، همچون سایر سارقان برخورد و مجازات در نظر گرفته شود. باید منتظر شویم و ببینیم قانون اصلاح شده می‌تواند به این مساله کمک کند یا خیر. اگر این قانون اصلاح شود و قوه مجریه هم مسوولیت خود را به خوبی ایفا کند، قوه قضاییه می‌تواند به اعتبار این قوانین، با سارقان ادبی برخورد کند.

این نویسنده در پاسخ به این سوال که «آیا دزدیدن ایده هم جز سرقت‌های ادبی محسوب می‌شود یا خیر؟» گفت: از آن‌جایی که یک ایده می‌تواند به طور همزمان در ذهن چند نفر شکل بگیرد، منع منطفی ندارد. در بخش ایده‌ها نمی‌توان اثبات کرد که سرقت ادبی صورت گرفته یا خیر. تنها در صورتی که ایده به طرح مکتوب تبدیل شده باشد، در مراحل قانونی قابل پی‌گیری است.

دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، اظهار کرد: بخش دیگری از این ماجرا مربوط به نویسندگان است. نویسندگان باید آگاهانه با این مساله برخورد کنند. در بسیاری از مواقع هوشیار نبودن خود نویسنده سبب دزدیده شدن اثر او می‌شود. به این دست از نویسندگان توصیه می‌کنم که اگر اثر خود را به ناشری می‌سپارند، حتما رسید بگیرند و یا اگر در مراسمی، طرح داستان خود را می‌خوانند، همه طرح را لو ندهند، چرا که احتمال دارد افرادی در این مجمع‌‌ها اثر را به نفع خودشان مصادره کنند. توصیه دیگری که به این نویسندگان می‌توان کرد این است که موضوع ثبت آثارشان را جدی بگیرند.

محسن هجری، نویسنده و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان متولد بروجرد تالیفات فراوانی برای کودکان دارد و هم اکنون نیز دبیر انجمن نویسندگان کودک و نوجوان است. هجری تاکنون جوایزی چون جایزه کتاب برگزيده‌ هشتمین جشنواره‌ کتاب‌کانون پرورش فکری كودكان و نوجوانان را از آن خود کرده است. از آثار او می‌توان به «آخرین موج»، «پدر خاک» و «او آواز مرا ازآسمان شنید» اشاره کرد.