محمدكاظم رحمتي، پژوهشگر حوزه دين در نشست نقد و بررسي كتاب «اعلام الوري بأعلام الهدي» نوشته شيخ طبرسي به نگارش اين سيره با الهام از «الارشاد» شيخ مفيد اشاره كرد و گفت: اگر در مقام مقايسه اين دو اثر برآييم، متوجه برتريهاي كتاب طبرسي خواهيم شد كه يكي از آنها بيشتر بودن صبغه عقلانيت آن است./
در ابتداي اين نشست، ساكت، مترجم اين اثر به عنوان مقدمه گفت: ترجمه اين كتاب به سفارش مدير نشر اساطير به من پيشنهاد شد، زيرا به اعتقاد وي ترجمه اين اثر براي كامل كردن كتابهاي تاريخي اين انتشارات ضروري به نظر ميرسيد. با بررسي اين كتاب دريافتم كه با اثري منقح با ويرايشي درخور مواجهم.
وي افزود: بخشي از انتقاداتي كه در اين جلسه مطرح خواهند شد، متوجه مترجم نخواهد بود و مربوط به نويسنده است. طبرسي اين اثر را با الهام از كتاب «الارشاد» شيخ مفيد نوشته است، روش به كار برده شده در اين سيره، در آن زمان چندان مرسوم نبود و به نظر ميرسد كه طبرسي كتابش را به دليل احساس تعلق و احترام به خاندان اهل بيت(ع) نوشته است.
در ادامه كيانفر اين كتاب را در سه محور مطالب كتاب، اهميت نويسنده و ترجمه، قابل بررسي دانست و گفت: شيوه ترجمه آقاي ساكت، اندكي متفاوت با شيوه ساير مترجمان است، به اين دليل كه وي بيش از حد مجاز به پاكنويسي ميپردازد.
وي به ذكر مثالي در اين باره پرداخت و گفت: در طول تاريخ واژههايي نظير باج، خراج، جزيه و سرانه وجود دارند كه نميتوان تمامي آنها را به ماليات ترجمه كرد، زيرا هر يك از اين كلمات در محيط تاريخي خاص خودشان معني ميشوند.
كيانفر به ذكر مثال ديگري پرداخت و گفت: مترجم اين اثر در مقدمه از واژه «كارشناس» مرتبط با موضوع كتاب استفاده كرده كه به نظر من صحيح نيست، زيرا «كارشناس» واژهاي قديمي و متناسب با فضاي كتاب نيست.
وي افزود: موضوع ديگري كه درباره نحوه چاپ كتاب مطرح است و متوجه ناشر ميشود، صفحات سفيد آن است. در ابتداي هر باب دو ورق سفيد تنها به دو تيتر اختصاص يافته كه اين امر سبب حجيم شدن كتاب و به اصطلاح كتابسازي شده و با صرفهجوييهاي اقتصادي همسو نيست.
كيانفر به رفع افتادگيهاي اين كتاب كه در ترجمه پيشيناش مشهود بود اشاره كرد و گفت: آقاي ساكت در مقدمه، از ترجمه فارسي عنوان اصلي اين اثر به «ستيغهاي هدايت» سخن گفته كه البته ناشر از قيد كردن آن روي جلد كتاب خودداري كرده است. لازم به ذكر است كه عنوان چنين آثاري نظير اسمهاي خاصاند كه ترجمهپذير نيستند، زيرا بسياري از افراد آنها را با عنوان اصلي ميشناسند.
در ادامه، رحمتي درباره اهميت اين كتاب به ارايه توضيحاتي پرداخت و گفت: اين اثر از نظر ساختار و تنظيم مطالب، اهميت ويژهاي دارد. طبرسي در نگارش اين اثر تا اندازه زيادي تحت تأثير كتاب «الارشاد» شيخ مفيد بود. به نظر ميرسد شيوه طبرسي، تلفيقي از سبكهاي مختلف سيرهنگاري است. او براي مخاطبشناسي اهميت ويژهاي قايل بوده و كتابش را براي دو سطح مخاطبان عام و خاص به نگارش درآورده است.
وي به برخي از منابع اين اثر اشاره كرد و گفت: به نظر ميرسد در بخش دلايل امام، سيره كليني منبع نوسنده قرار گرفته است.
رحمتي انديشههايي كه در پس اين كتاب وجود داشت را انديشمندانه برشمرد و گفت: طبرسي در لابهلاي فصلهاي اين كتاب در پي رد اعتقادات اسماعيليان نيز بوده است.
وي افزود: اگر در مقام مقايسه اين اثر با كتاب «الارشاد» شيخ مفيد برآييم، متوجه برخي برتريهاي آن خواهيم شد كه استفاده از منابع شيعي در كنار كتابهاي اهل سنت يكي از موارد برتري آن است. همچنين اين كتاب از صبغه عقلاني بيشتري برخوردار است. اما ذكر يك نكته ضروري است و آن سيطره منابع اهل سنت بر اين اثر با وجود استفاده از منابع شيعي است.
در ادامه بهراميان توضيحاتي درباره سيرهنويسي ارايه كرد و سپس با اشاره به تصحيح اين نسخه گفت: تصحيح اين كتاب زير نظر علامه طباطبايي انجام شده و به همين خاطر كاملا قابل اطمينان است. نكته قابل توجه درباره چنين آثاري ترجمه آنهاست، چرا كه ترجمههاي نادرست ممكن است خواننده را به گونهاي گمراه كنند كه امكان جبران آنها نباشد.
وي به شيوه ترجمه ساكت اشاره كرد و گفت: گرايش و علاقه اين مترجم به استفاده از زبان فارسي در مكتوبات، سبب مشكلاتي شده، زيرا برخي از اصطلاحات در ترجمه، معنايي متفاوت مييابند.
ساكت در پاسخ به اين انتقاد گفت: در ترجمه اين كتاب تا اندازه زيادي سبك ترجمهام را كنار گذاشته ام. لازم به ذكر است كه بسياري از واژههايي كه در ترجمه به كار گرفته شدهاند، پيش از اين توسط مترجمان ديگر نيز استفاده ميشدند. همچنين در مواردي كه ممكن بود برداشتي دوگانه از واژهها وجود داشته باشد، واژههاي عربي را در پرانتز قرار دادم.
وي افزود: بديهي است كه در جريان استفاده از واژههاي فارسي در آثار مكتوب، برخي از مرزها شكسته ميشود و عاداتي كه در استفاده واژهها داشتيم تغيير مييابند.
در ادامه بهراميان پاورقيهاي اين كتاب را روشنگر و مفيد خواند و گفت: مترجم در بخشهايي كه نويسنده به برخي نقل قولهاي مداحان درباره اهل بيت(ع) اشاره كرده بود، به توضيح آنها در پاورقي ميپردازد تا به اين طريق از اشاعه بيشتر اين مطالب نادرست جلوگيري كند.
سپس كيانفر در بخش پاياني سخنانش گفت: رفع كاستيهاي اين كتاب ضروري است، چرا كه به عنوان منبع به آن مراجعه ميشود.
در پايان اين نشست، ساكت به در نظر گرفتن انتقادات مطرح شده در اين نشست اشاره كرد و گفت: اين نظرات بسيار سازنده بودند و در چاپهاي بعدي در نظر گرفته خواهند شد.
بيست و سومين دوره نمايشگاه بينالمللي كتاب تهران تا بيست و پنجم ارديبهشت در مصلاي امام خميني(ره) برپاست.
نظر شما