به گزارش خبرگزراي كتاب ايران(ايبنا)، نشست «جايگاه "كندي" در فلسفه اسلامي» عصر ديروز (سه‌شنبه) با سخنراني دكتر سيدمحمود يوسف‌ثاني، عضو هيأت علمي موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، و با حضور جمع از علاقه‌مندان به فلسفه اسلامي در شهر كتاب برگزار شد.

يوسف‌ثاني در ابتداي اين نشست «كندي» را تنها يك فيلسوف ندانست و گفت: وي در رشته‌هاي متعددي نظير رياضي، موسيقي، نجوم، جغرافيا و كائنات متخصص و داراي رساله است. او حدود 280 اثر نگاشت كه «ابن نديم» آنها را در شانزده دسته تقسيم‌بندي كرد. از او در حوزه موسيقي كتاب بزرگي با عنوان «الكتاب الكبير في التأليف» و پنج رساله بر جاي مانده است. فارابي در پژوهش‌هاي موسيقيايي خود از اين آثار سود جسته است.

وي افزود: متأسفانه بخش اعظم آثار كندي از ميان رفته و تاكنون تنها 46 رساله از رسالات وي شناسايي شده‌اند. يكي از دلايل اين امر، بدخواهي و بدگويي از او از سوي عده‌اي در نزد «متوكل عباسي» بود و اين امر به تصرف كتابخانه كندي انجاميد. كتاب‌هاي پرشمار او به بصره متنقل و پس از مدتي به او بازگردانده شدند، اما بسياري از نسخ از ميان رفته بودند.

مترجم كتاب «پرسش‌هاي بنيادين فلسفه» تقدم در كشف آثار كندي را با غربيان دانست و گفت: تاكنون آثار مستقل و مقالات متعددي درباره او از سوي محققان غربي به نگارش درآمده است. تا سال 1932 اطلاعي از آثار او در دست نبود و براي نخستين بار «ريتر» خاورشناس نامدار آلماني، در كتابخانه‌اي در اباصوفيه استانبول 29 رساله از او را كشف و بعدها «ابوريده» محقق مصري، اين آثار را تصحيح كرد كه در قالب دو مجموعه منتشر شدند. رسايلي كه از كندي به فارسي برگردانده‌ام نيز از مجموعه نخست همين آثار ترجمه شده‌اند.

وي افزود: كندي در زمان خلافت «هارون» در قبيله «كند» متولد شد و در طول حياتش حدود پنج خليفه عباسي به قدرت رسيدند. رشد فكري او بيشتر در دوران مأمون تا معتصم از خلفاي عباسي شكل گرفت. او با سعايت‌هاي عده‌اي در دوران «متوكل عباسي» از دربار كناره گرفت و به همين دليل رشد علمي‌اش نيز به كند شدن گراييد. قبيله «كند» خانداني اشرافي و داراي قدرت در دربار بودند.

يوسف‌ثاني ادامه داد: توانايي مالي كندي كه از موروثات خانوادگي‌اش به شمار مي‌آمد، وي را قادر به گردآوردن مترجمان و ترجمه آثار علمي از زبان سرياني و يوناني به عربي ساخت. كندي به بومي‌سازي فلسفه پرداخت و نخستين فردي به شمار مي‌آيد كه زبان فلسفي دنياي اسلام را سامان داد. او در تكوين اين زبان در ابتداي ورود به جهان اسلام نقش اساسي دارد و به همين دليل متن آثارش چندان از دشواري به دور نيست. بديهي است كه داشتن يك زبان مفهوم‌پرداز مي‌تواند به خلاقيت فكر فلسفي كمك كند.

وي افزود: به نظر مي‌رسد ابن‌سينا تا حدود زيادي از زبان و بيان كندي متأثر بود، زيرا متن آثار او نيز نظير كندي از زباني پرطمطراق برخوردار است. از مهم‌ترين خدمات اين انديشمند در فلسفه، ترجمه كتاب «اصولوجيا»ي فلوطين به عربي است. آشنايي با انديشه‌هاي ارسطو و افلاطون از طريق ترجمه‌هاي كندي ميسر شد. اين ترجمه‌ها تنها برگرداني از آن زبان نبودند، بلكه تنقيح و ويرايش و همچنين اصطلاح‌سازي‌ها در زبان عربي را نيز به همراه داشتند.

يوسف‌ثاني، كندي را نخستين انديشمندي دانست كه به نگارش رساله فلسفي همت گماشت و گفت: رساله‌هاي او در راستاي قرار دادن سنگ بناي آفرينش آثار فلسفي نوشته شده‌اند. او رساله‌اي با عنوان «في العقل» دارد كه در دوران قرون وسطي و پس از آن بسيار مورد توجه فيلسوفان غربي قرار گرفت. او در اين اثر به بيان تقسيم‌بندي‌هاي عقل پرداخت و به اين ترتيب راه شناسايي عقل را بر محققان عرب و غير عرب هموار ساخت.

وي افزود: قاموس‌نگاري يا نگارش فرهنگ اصطلاحات در حوزه فلسفه براي نخستين بار نيز يكي ديگر از خدمات كندي به شمار مي‌آيد كه پس از او توسط ابن‌سينا ادامه يافت. فرهنگ اصطلاحات او در فلسفه «في الحدود» نام دارد كه غربي‌ها تحقيقات بسياري درباره آن انجام داده‌اند.

مصحح و مترجم آثار فلسفي، وفاق ميان دين و عقل يا فلسفه و دين را يكي ديگر از اقدامات مهم كندي در حوزه حكمت به شمار آورد و گفت: او براي اين اعتقادش كه عقل و دين منافاتي با يكديگر ندارند، مباني و اصولي ارايه مي‌كند. او همچنين نخستين فردي است كه تفسيري فلسفي از قرآن ارايه كرد كه بعدها توسط ابن‌سينا پي گرفته شد. كندي در عقايدش همواره در لباس استدلالات عقلي، جانب دين را مي‌گرفت.

وي يكي از بهترين آثاري كه از سوي غربيان درباره كندي به نگارش درآمده است را كتاب «alkendi» نوشته «پيتر آدامسون» برشمرد و گفت: او از بزرگ‌ترين كندي‌شناسان غربي است كه اكنون به همراه يكي ديگر از محققان، كتابي مهم از كندي را ترجمه كرده و زير چاپ دارد.

يوسف‌ثاني در پايان گفت: متأسفانه اطلاعات ايرانيان از كندي اندك است و اين امر شايد مأنوس نبودن با زبان عربي يا عرب بودن كندي باشد، اما شناخت آثار و افكار اين انديشمند به عنوان نخستين فيلسوف مسلمان ضروري است.