واكاوي مباحث عرفان و معنويت اسلامي به زبان امروزي و مقايسه آن با ديگر مكاتب عرفاني در تبيين برتريهاي اين مكتب در كتاب «عرفان عملي در اسلام» نوشته دكتر سيد يحيي يثربي، عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي از سوي دفتر نشر معارف تجديد چاپ شد._
در اين وانفساي ترجمه و تأليف انبوهي کتاب عرفاني غيراسلامي و وجود مدعيان دروغين معنويت در جهان، جاي خالي آثار برگرفته از اين ميراث عظيم بسيار به چشم ميآيد.
اين کتاب در 9 فصل به برخي از مهمترين مسايل و موضوعات عرفان عملي در اسلام ميپردازد. مؤلف ابتدا در مقدمه به تعريف عرفان نظري و عملي و بررسي سير تاريخي به وجود آمدن، رشد و کمال عرفان در جهان اسلام توجه دارد و با مقايسه آن با عرفانهاي ديگر، علل برتري عرفان اسلامي را برميشمارد.
فصل نخست کتاب با عنوان «عرفان عملي» با تذکر امکان خطا و کجروي در اين مسير و «عين دين نبودن عرفان» هفت تفاوت عمده شريعت و طريقت را بررسي ميكند.
نويسنده در فصل دوم با عنوان «مشکلات عرفان عملي(طريقت)» با تقسيم مشکلات عالم عرفان به دو بخش دشواريهاي عام و خاص، به تفصيل آنها را تبيين ميكند و با ذکر اين نکته که «سلوک، عمل معنوي پيچيدهاي است» در انتهاي فصل با گشودن بخشي با نام «هشدارهاي سلوک» چهار تذکر مهم را به سالکان اين وادي گوشزد ميكند.
فصل بعدي با عنوان «رياضت» از مهمترين فصول کتاب است که نويسنده در آن علاوه بر تعريف رياضت، به بيان شرايط و آداب رياضت از جمله لزوم با برنامه بودن آن ميپردازد. بخش ديگري از اين فصل با نام «رهنمودهاي سلوک» به ارايه توصيهها و سفارشهاي بزرگان در راه و رسم سلوک را به همراه گزيدهاي کوتاه از کتاب «المراقبات» اثر ميرزا جواد ملکي تبريزي اختصاص دارد. آخرين بخش اين فصل به 9 عامل آفتزا و مانع سلوک و راههاي پرهيز و رفع آنها توجه دارد.
در فصل چهارم با عنوان «مقامات منازل و احوال» مؤلف با تقسيم اين درجات به چهل منزل، تعريف و نشانههاي منازل و مقامات را مطرح ميکند.
در فصل بعد با نام «نگاهي به يافتهها» با اشاره به اين که سالک با پيشرفت در منازل و مراتب وجود از لحاظ اوصاف و آثار وجودي خود يعني دانايي، توانايي و رفتار نيز سير تکاملي خواهد داشت و اين اوصاف و آثار يافتههاي هر منزلياند، به بيان يافتههاي هشت منزل از منازل سلوک پرداخته شده است.
«بحثي در کشف و شهود» فصل ششم با اين جمله آغاز ميشود که «عاليترين دستاورد سير و سلوک، کشف و شهود حقيقت است» و در ادامه به چيستي و مراتب کشف و شهود اشاره ميشود. سپس معيارهاي تشخيص مکاشفه حقيقي از القائات شيطاني و نفساني عنوان و پنچ ضابطه براي اين کار ارايه ميشود.
فصل هفتم موسوم به «هدف سلوک(عرفان عملي)» اين هدف را به فعليت رساندن کمالات بالقوه انساني تا رسيدن به مقام انسان کامل ميداند و به همين مناسبت در پنج بخش به مباحث نظري مختصري درباره هستيشناسي عارفان، انسان کامل و مقام ولايت و خلافت ميپردازد.
در فصل بعد با عنوان «اخلاق و آداب پيشوايان و پيروان» نويسنده با ذکر اين که «آداب و اخلاق الهي معصومان، بهترين سرمشق سالکان است» شمهاي از ويژگيهاي اخلاقي چهارده معصوم(ع) را تبيين ميكند.
فصل آخر کتاب با نام «جلوههاي عرفان در ادب فارسي» که مروري بر کل کتاب نيز به شمار ميرود، در دو بخش، سفارشها و هشدارهاي اخلاقي و آداب سلوک، بيان ابياتي از حافظ و توضيحي کوتاه درباره آنهاست.
نويسنده اين اثر از صاحبنظران فلسفه اسلامي و عرفان نظري است که تاکنون کتابهاي گوناگوني در اين باره از وي منتشر شدهاند. «عرفان نظري»، «عرفان و شريعت»، «پژوهشي در نسبت دين و عرفان» و «فلسفه عرفان» از جمله آثار اين نويسنده به شمار ميروند.
از ويژگيهاي اين کتاب علاوه بر زبان ساده، مختصر بودن آن و استفاده گسترده و مناسب از آيات و روايات و اشعار عرفاني اخلاقي، به ويژه اشعار حافظ است. خواننده اين کتاب علاوه بر بهره بردن از محتواي آن، گويي شرح و تفسيري عرفاني از ديوان حافظ را نيز مطالعه ميكند. همچنين در آخر هر فصل، نام چند کتاب براي مطالعه بيشتر در موضوع همان فصل آورده شده است.
دفتر نشر معارف در زمينه عرفان اسلامي کتابهاي «نامههاي عرفاني»، «مراحل عرفان» نوشته دکتر محمدجواد رودگر، «عرفان و عشق» از مجموعه پرسشها و پاسخهاي دانشجويي، «سيري در سلوک عارفان» اثر دکتر سيدحسين ابراهيميان و «درآمدي بر عرفان عملي در اسلام» به قلم دکتر سيدحسين سيد موسوي را نيز منتشر کرده است.
چاپ نخست كتاب «عرفان عملي در اسلام» سال 1383 توسط دفتر نشر معارف در 184 صفحه، عرضه شد و سال 1384 به چاپ سوم رسيد. اكنون چاپ چهارم اين نوشتار روانه بازار كتاب شده است.
نظر شما