سرویس فرهنگ و نشر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عباس جهانگیری، مدیر نشر و چاپخانه حافظ و عضو شورای پیشکسوتان اتحادیه صنف چاپخانهداران و صحاف تهران: در جهان پُرهیاهوی امروز که سرعت، جای صبر را گرفته و تکنولوژی گاه بر طراوت روح غلبه میکند، هنوز چراغهایی درخشان در مسیر هنر و صنعت ما میدرخشند. چراغهایی به نام پیشکسوتان صنعت چاپ و صحافی.
پیشکسوتان، حافظان خاموش میراث فرهنگی ما هستند. آنان با دستانی آشنا به مرکب و کاغذ، صداقت، عشق و دقت را در تار و پود هر برگ کتاب و هر اثر چاپی مینشانند. اگر هنرمند، روح معنا را در قالب میدمد، پیشکسوتان چاپ و صحافیاند که آن معنا را جاودانه میسازند.
این بزرگان، عمر خود را در مسیر ظرافت، نظم و زیبایی صرف کردهاند؛ در میان صدای ماشینها، بوی کاغذ و گرمای پرسها، عشق را ورزیدهاند. آنان آموختهاند که هر میلیمتر، هر رنگ، و هر برش، نشانی از شخصیت انسان حرفهای است.
پیشکسوتان، همانند هنرمندان راستین، به اصالت وفادار و در عین حال با دگرگونی و نوجویی آشنا هستند. آنان پلی میان گذشته و آیندهاند؛ میان تجربهی دیروز و امید فردا. در سایهی دستان هنرمند و نگاه مسئولیتپذیرشان، شاگردانی پرورش یافتهاند که امروز مسیر آنان را ادامه میدهند. و این، بزرگترین افتخار هر پیشکسوت است؛ که چراغ دانش و اخلاق خویش را در دستان نسل بعدی ببیند.
همزمان با سیوسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، شورای پیشکسوتان اتحادیه صنف چاپخانهداران و صحاف تهران در مراسمی از سه چاپخانهدار و سه صحاف که بیش از نیم قرن در این صنعت فعالیت کرده بودند، تقدیر کرد.
ما باور داریم که انتخاب پیشکسوتان برگزیده، تنها یک مراسم نیست؛ حرکتی فرهنگی است برای احیای ارزشهای اصیل، زنده نگهداشتن میراث اخلاق و حرفهای پیشینیان، و الگوسازی برای نسلهای جوانتر و در این مسیر، همراهی و حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، انجمنها، اتحادیهها و تمامی فعالان چاپ، بیتردید راه را روشنتر و نتیجه را ماندگارتر خواهد کرد. اما ویژگیهای این پیشکسوتان برای انتخاب آنها چه بود؟
۱. سادهزیستی و تواضع
بیشتر پیشکسوتان واقعی در برخورد با مردم و شاگردان، فروتنی خاصی دارند. بهجای خودنمایی، تلاش میکنند الهامبخش باشند. معمولاً از شهرت و تشویق فاصله میگیرند و بیشتر به آموزش و انتقال تجربه علاقه دارند.
۲. آموزش و انتقال تجربه
یکی از بزرگترین رسالتهای آنها، تربیت نسل بعدی است. پیشکسوتان معمولاً به جای رقابت با جوانترها، راه را برای آنها هموار میکنند، حتی اگر شاگردشان از خودشان با تجربه تر شوند، خوشحال میشوند.
۳. اخلاق
پیشکسوت واقعی اهل حسادت یا تخریب دیگران نیست، مسئولانه رفتار میکند و میداند هر رفتار او برای نسل بعدی الگوساز است.
۴. نوآوری همراه با اصالت
پیشکسوتان در عین وفاداری به سنتها، از نو شدن و تحول نمیترسند و راهی پیدا میکنند که گذشته و آینده را در یک مسیر واحد پیوند دهند. بین پیشکسوتان هنرمند (مثل نقاشان، موسیقیدانان و طراحان) و پیشکسوتان صنعت چاپ و صحافی شباهتهای فراوانی وجود دارد چون هر دو گروه در واقع «خالقان فرهنگ و حافظان کیفیت و اصالت» اند.
۵. عشق به کار و تعهد درونی
پیشکسوتان، کارشان را فقط شغل نمیدانند بلکه عشق و رسالت میبینند. برایشان کیفیت، زیبایی و دقت مهمتر از سرعت یا سود مالی است و درون هر اثر چاپی یا هر قطعه موسیقی، «عاطفه و عشق شخصی» نهفته است.
۶. تجربه و مهارت حاصل از سالها تلاش
پیشکسوتان در هر حوزه با سالها کار عملی، آزمون و خطا، و تجربه میدانی به دانشی رسیدهاند که در هیچ دانشگاهی تدریس نمیشود. این تجربهها سرمایهایاند که باید منتقل شوند.
۷. احترام به اصالت و تاریخ حرفه
چاپگر یا صحاف پیشکسوت تاریخ چاپ، نوع کاغذ، مرکب و فنون سنتی را درک میکند، آنها به گذشته خود وفادارند و به اصالت حرفهشان احترام میگذارند.
۸. ترکیب هنر و فن
چاپ و صحافی در ذات خود نوعی هنر صنعتی است همانگونه که موسیقی یا نقاشی تلفیقی از احساس و مهارت است. پیشکسوتان در هر حوزه، میان هنر و تکنیک تعادل برقرار میکنند. مثلاً یک استاد چاپ میداند نور، رنگ و ترکیببندی چطور بر احساس اثر میگذارد، درست مثل یک هنرمند بصری.
۹. دقت، نظم و احترام به جزئیات
یک چاپگر یا صحاف پیشکسوت میداند که یک میلیمتر اختلاف یا لکه کوچک میتواند کل اثر را خراب کند. یک هنرمند هم میداند که هماهنگی نغمه یا رنگ، با جزئیترین بیدقتی از بین میرود. در نتیجه هر دو گروه صبر، وسواس مثبت و نظم حرفهای دارند.
۱۰. روح همکاری و شاگردپروری
پیشکسوتان به انتقال تجربه معتقدند. معمولاً در کارگاه ها، مانند پدر یا معلم رفتار میکنند و شاگردان را نهتنها در کار بلکه در اخلاق حرفهای تربیت میکنند.
۱۱. تواضع و منش اخلاقی
پیشکسوتان واقعی اهل خودنمایی نیستند. با احترام، آرامش و متانت رفتار میکنند و جایگاهشان را از «محبت مردم و اعتبار حرفهای» میگیرند نه از مقام یا عنوان.
۱۲. نقش فرهنگی و اجتماعی
چاپگران و صحافان پیشکسوت حافظان میراث فرهنگی و بصری جامعه هستند؛ چون کتابها، پوسترها، اسناد و آثار ماندگار را به بهترین شکل مادی میکنند.
در پایان نیز باید گفت، هنرمند پیشکسوت، احساس و معنا را زنده می کند؛ اما چاپگر و صحاف پیشکسوت، آن احساس و معنا را جاودانه میکند، باشد که همواره سایهی پرمهر و تجربهی گرانسنگتان بر سر این صنعت زیبا پایدار بماند.
نظر شما