به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) برتران وستفال استاد ادبیات تطبیقی در مرکز فضاهای انسانی و تعاملات فرهنگی دانشگاه لیموژ فرانسه و عضو آکادمی دانشگاهی فرانسه است. او پس از سال ۲۰۰۰ به عنوان یکی از نظریهپردازان حوزه ادبیات، جغرافیا و فضا شناخته شده و در سالهای پیش روی خود تلاش نموده است این ایده و نظریه را گسترش دهد.
احمد شاکری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مترجم درباره ترجمه آثار او در گفتوگو با ایبنا گفت: نخستین کتاب با عنوان «ژئوکریتیک: واقعیت، داستان، فضا» در سال ۲۰۰۷ توسط انتشارات مینویی در فرانسه منتشر شده است. ژئوکریتیک را میتوان یک رویکرد نقادانه در مطالعات فرهنگی ادبی در نظر گرفت که دربردارنده مطالعه انواع فضاها میشود. در فرانسه برتران وستفال مفهوم ژئوکریتیک را در چند اثر خود به تفصیل شرح داد و در آمریکا رابرت تالی، مترجم این اثر، معتقد است که ژئوکریتیک گونهای تحلیل و نقشهبرداری ادبی است. بر همین اساس، این رویکرد ازجمله رویکردهای نوین در مطالعات تطبیقی و میانرشتهای است که در یک منظر، بخشی از آن به بررسی پیوند میان ادبیات و فضا و جهان انسانی و سپس در امتداد مطالعات شهری به بازنمایی فضاهای شهری از دیدگاههای مختلف میپردازد و از منظری دیگر، خواهان رویکردی انسانی به شکلدهی فضاهای شهری و فرهنگسازی برای زیستن همدلانه و اخلاقی شهروندان در کنار یکدیگر است.
وی ادامه داد: این کتاب تا به حال به شش زبان منتشر شده که آخرین نسخه آن به زبان چینی در نوامبر ۲۰۲۴ بوده است. کتاب حاضر پنج فصل دارد و به دلیل ترجمه نشدن آن به زبان فارسی از ابتدای انتشارش و همچنین ترجمههای نادرست از بخشی از کتاب، علاقهمندان بسیاری در حوزه مطالعات میانرشتهای دارد. حق انتشار اثر به زبان فارسی توسط مترجم از ناشر فرانسوی خریداری شده و مولف نیز مقدمهای بر ترجمۀ فارسی نوشته است. ترجمۀ این اثر از دو نسخه فرانسه و انگلیسی توسط من و خانم آرزو سلیمانی انجام شده است.
شاکری افزود: دومین اثر وستفال که در سال ۲۰۱۱ منتشر شده است «جهان محتمل: فضا، مکان و نقشه» نام دارد که در پنج فصل نگاشته شده است. وستفال در این کتاب به تحلیل چگونگی درک و بازنمایی فضا در فرهنگ غرب و دیگر تمدنها میپردازد. او نشان میدهد که چگونه ادراک فضا از طریق اسطوره، دین، فلسفه، ادبیات و نقشهکشی شکل گرفته و چگونه این درک، جهانبینی تمدنها را تحت تأثیر قرار داده است. کتاب با نقد «مرکزگرایی غربی» آغاز میشود و نشان میدهد که چگونه غرب خود را مرکز جهان دانسته و این نگاه را از طریق نقشهها و روایتها به دیگران تحمیل کرده است.
این مترجم زبان فرانسه همچنین درباره آثار دیگر در دست انتشار نیز بیان کرد: سومین اثر با عنوان «اطلس سرگردانیها» در سال ۲۰۱۹ منتشر شده است. این کتاب پس از سهگانه مشهورش، «ژئوکریتیک» (۲۰۰۷)، «جهان محتمل» (۲۰۱۱)، و «قفس نصفالنهارها» (۲۰۱۶)، منتشر شد و رویکردی نوین به تحلیل فضای واقعی و بازنماییهای هنری آن دارد. وستفال در این اثر، با کمک تحلیلی از مرزهای میانرشتهای به بررسی رسانههای بصری مانند سینما، نقشههای هنری، معماری و حتی اجراهای پرفورمنس میپردازد. کتاب مجموعهای از ۱۱ مقاله است که از سخنرانیهای وستفال بین سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۸ گردآوری شدهاند. او با الهام از مفهوم «ریزوم» ژیل دلوز، ساختاری غیرخطی و پازلگونه برای کتاب انتخاب کرده است که خواننده را به گشتوگذار در مسیرهای چندگانه دعوت میکند. چهارمین ترجمه نیز از کتاب وستفال با عنوان کتاب «بینهایت فرهنگی: نظریه ادبی و شکنندگی تنوع» در سال ۲۰۲۳ منتشر شده است. او در این کتاب با ترکیب نظریه ادبی، جغرافیای فرهنگی و فلسفه پسانوگرا، استدلال میکند که فهم فرهنگها نیازمند عبور از چارچوبهای محدود غربی است. ساختار کتاب در شش فصل با عناوین کلی (مثلاً «گشودگیهای بیپایان»، «تناقضهای کانونی») تنظیم شده است که بر عدم جامعبودن تحلیلها تأکید دارد. به همین دلیل با استفاده از مطالعات موردی به نقد «اسطوره وحدت» در فرهنگ غرب و پیشنهاد اخلاق جدیدی برای مواجهه با تکثر فرهنگی رو میآورد. استدلال وستفال این است که در جهانی جهانیشده و اَبَررسانهای چون امروز، بازنمایی هنری فضاها ناگزیر پرسشهایی درباره تنوع فرهنگی ساکنان سیاره ما برمیانگیزد.
شاکری در پایان گفت: وستفال در این کتاب، مجموعهای از پرسشهای محوری را برای درک چشمانداز فرهنگی و انتقادی معاصر پیش مینهد. بیگمان این امر چالشی بزرگ است، زیرا «بینهایت» بهسختی در صفحات یک کتاب جای میگیرد. شاید به همین دلیل نویسنده عناوین شش فصل کتاب را بهصورت جمع (مثلاً «گشودگیهای بیپایان») برگزیده تا بر ناکاملبودن نمونههای موردبحث تأکید کند. بااینحال، این مطالعات موردی تصادفی نیستند و مسائلی نظیر نسبیگرایی دیدگاه، لایههای پیوندهای بینامتنی، بیسرزمینسازی اثر هنری و گردش آن، پیشتر نیز در کانون اندیشه نویسنده بودهاند. این مفاهیم چون نشانگرهایی عمل میکنند که خواننده را برای جهتیابی در شبکه پیچیده نمونههای مطالعاتی به پرسش میکشند.
این چهار کتاب توسط گروه مترجمان به سردبیری احمد شاکری و با همکاری آرزو سلیمانی، عطیه اعرابی و مهسا رضاپور به سرانجام رسیده است.
گفتنی است احمد شاکری عضو هیات علمی پژوهشگاه علومانسانی و مطالعات فرهنگی، دانشآموختۀ ادبیات تطبیقی از مرکز فضاهای انسانی و تعاملات فرهنگی دانشگاه لیموژ فرانسه و هم اکنون پژوهشگر وابسته و همکار پژوهشی دانشگاه لیموژ است. از جمله آثار او میتوان به گردآوری و ترجمۀ «فرهنگ توضیحی مطالعات پسااستعماری» و همچنین به ترجمۀ مشترک کتاب «نظریۀ کنشگر – شبکه در ابرشهرها» هستند.
نظر شما