سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): نبود نهادی تخصصی برای آموزش، نقد و پرورش استعدادهای شعری در خراسان جنوبی سبب شده بسیاری از شاعران و استادان ادبیات بر ضرورت ایجاد «خانه شعر و ادب خراسان جنوبی» تأکید کنند؛ نهادی که بتواند محور تعامل شاعران، دانشگاهیان و نهادهای فرهنگی برای ارتقای سطح شعر و ادبیات بومی باشد.

در همین زمینه، دو تن از شاعران و استادان دانشگاه، علی‌اکبر سام‌خانیانی و محمدعلی رحیمی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا دیدگاه‌های خود را درباره وضعیت شعر و نیازهای ادبی استان مطرح کردند.

آموزش و نقد ادبی؛ نیاز اساسی شعر استان

علی‌اکبر سام‌خانیانی، عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند با اشاره به نبود خانه شعر در خراسان جنوبی گفت: در حال حاضر، کانون هنرمندان خراسان جنوبی به سرپرستی آقای رفیعی فعالیت دارد و نشست‌های شعر در آن برگزار می‌شود، اما نبود مرکزی تخصصی با عنوان «خانه شعر و ادب» باعث شده آموزش اصولی و نقد علمی شعر چندان مورد توجه قرار نگیرد. این نهاد می‌تواند بستر آموزش شاعر، نقد و ارزیابی بایسته و کلاسیک را فراهم کند تا نسل جدید شاعران به شکل هدفمند پرورش یابد.

وی افزود: شعر زاییده خاک اجتماعی و تجربه زیسته شاعر است. برای ارزیابی شعر، شناخت جامعه، فرهنگ بومی و زبان محلی بسیار مهم است. شاعری که از دل جامعه خود می‌گوید، می‌تواند در قالب‌های مختلف از شعر کلاسیک تا شعر معاصر، اثرگذار باشد. حفظ و تقویت گویش‌های محلی مانند گویش بیرجندی، نه‌تنها به پویایی ادبیات بومی کمک می‌کند بلکه در غنای ادبیات ملی نیز نقش دارد.

نقش دانشگاه‌ها در حمایت از استعدادهای ادبی

سام‌خانیانی با تأکید بر جایگاه دانشگاه‌ها در پرورش استعدادهای شعری گفت: دانشگاه‌ها باید با حمایت از شرکت‌های فرهنگ‌بنیان و ایجاد انجمن‌های ادبی فعال، به رشد و شکوفایی استعدادهای شعر و ادب کمک کنند. استادان با وجود مشغله فراوان، در صورت حمایت مالی و معنوی، می‌توانند نقش مؤثری در برگزاری کارگاه‌ها و نشست‌های نقد و بررسی شعر ایفا کنند.

وی افزود: در استان ما شاعران مستعد بسیاری وجود دارند، اما حمایت مالی و معنوی کافی از آنان صورت نمی‌گیرد. نهادهایی مانند اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و کانون هنرمندان باید زمینه انتشار آثار شاعران جوان را فراهم کنند. تدوین «سند توسعه شعر و ادب استان» نیز می‌تواند جهت‌دهنده برنامه‌های آینده باشد.

شعر خراسان جنوبی از نبود نقد تخصصی و نهاد رسمی رنج می‌برد

محمدعلی رحیمی، شاعر و استاد دانشگاه بیرجند، نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا، یکی از مهم‌ترین آسیب‌های فضای شعر استان را نبود محیط سالم نقد و آموزش دانست و گفت: اگرچه فضای مجازی دسترسی به اطلاعات را آسان کرده است، اما بی‌در و پیکر بودن آن باعث شده تشخیص سره از ناسره برای شاعران جوان دشوار شود. در استان، محیط و گروهی که بتواند زمینه آشنایی دقیق شاعران با جریان‌های شعری معاصر را فراهم کند، وجود ندارد. ما به نهادی نیاز داریم که به طور اختصاصی به شعر، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین میراث‌های فرهنگی ایران بپردازد.

وی افزود: شب‌های شعر متعددی در استان برگزار می‌شود، اما بیشتر جنبه نمایشی دارد تا آموزشی؛ در حالی‌که حوزه شعر بیش از هر چیز به نقد درست و کارگاه‌های آموزشی نیاز دارد. نبود چنین فضاهایی موجب شده در چند دهه اخیر خروجی قابل‌توجهی از جریان شعر استان نداشته باشیم.

ظرفیت‌های بومی خراسان جنوبی؛ گنجی مغفول در شعر

این شاعر و پژوهشگر ادبی با اشاره به غنای فرهنگی و زبانی خراسان جنوبی گفت: ما در شعر نیازی به تقلید یا وابستگی نداریم. ظرفیت بومی و گویش‌های محلی استان چنان غنی است که می‌تواند سرچشمه خلق آثار ماندگار شود. تنها کافی است نهادهایی شکل بگیرند که به این دقایق فرهنگی آشنا باشند و اهمیت آن را درک کنند.

وی دانشگاه‌های استان را نیز در این زمینه مؤثر دانست و گفت: دانشگاه‌های بیرجند، اعم از دولتی، آزاد و فرهنگیان، به دلیل ارتباط با جامعه جوان، می‌توانند نقش مهمی در کشف استعدادهای ادبی ایفا کنند. در فضای فعلی که برخی محیط‌ها بیش از حد بسته و برخی دیگر بی‌سامان هستند، ایجاد «خانه شعر» می‌تواند بارقه امیدی برای اهل شعر و ادب باشد.

خراسان جنوبی، نیازمند نهاد مرجع شعر و ادب

رحیمی با اشاره به سابقه درخشان خراسان جنوبی در شعر فارسی یادآور شد: استان ما در گذشته چهره‌هایی چون نزاری و ابن‌حسام را به ادبیات ایران تقدیم کرده است. با این حال، امروز مجموعه‌ای جامع که نماینده شعر استان باشد و بتواند آثار شاعران معاصر را منتشر کند، وجود ندارد. تحقیقات ادبی بیشتر به گذشته می‌پردازد و کمتر به وضعیت کنونی شعر استان توجه شده است.

وی گفت: انجمن‌های موجود هرچند فعال‌اند، اما از محورهای اثرگذار خالی هستند. تا زمان تأسیس و فعالیت رسمی «خانه شعر و ادب خراسان جنوبی»، همین انجمن‌ها می‌توانند چراغ کم‌سوی شعر و ادب استان را روشن نگه دارند.

در حالی‌که خراسان جنوبی یکی از خاستگاه‌های مهم شعر فارسی به‌شمار می‌رود، نبود نهاد رسمی برای آموزش، نقد و حمایت از شاعران، به دغدغه مشترک جامعه ادبی استان تبدیل شده است. پیشنهاد تأسیس «خانه شعر و ادب خراسان جنوبی» از سوی استادان و شاعران دانشگاه بیرجند، می‌تواند گامی مهم در راستای احیای جایگاه ادبی استان و پرورش نسل تازه‌ای از شاعران بومی و ملی باشد.