سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، هشتادونهمین دوره نشست ایفلا، در شهر آستانه قزاقستان، فرصتی تازه برای تعاملات فرهنگی و کتابداری بینالمللی بود؛ رویدادی که برای نخستینبار در آسیای مرکزی برگزار شد و بیش از هزار و ۷۰۰ نماینده از ۱۴۰ کشور را گرد هم آورد. محسن زینالعابدینی، دبیر و عضو هیئتمدیره مؤسسه خانه کتاب و ادبیات ایران که در این نشست حضور داشت، در گفتوگو با ایبنا از تجربههای خود و ظرفیتهای همکاری فرهنگی ایران و قزاقستان سخن گفت.
به گفته او، میزبانی قزاقستان برخلاف برخی تصورات اولیه، نشان داد این کشور با بهرهگیری از امکانات مدرن شهری و حمایت سیاسی و فرهنگی، توانایی برگزاری رویدادهای بینالمللی را دارد. زینالعابدینی حضور ایران در ایفلا را اگرچه محدودتر از انتظار توصیف میکند، اما تاکید دارد که نمایندگان کشورمان در قالب ارائه مقاله، پوستر و سخنرانی توانستند در کمیتهها و نشستها فعال باشند.
او به اهمیت بخش پوستر در ایفلا اشاره میکند که برخلاف تصور رایج در ایران، بخش حاشیهای نیست بلکه بستر جدی برای معرفی فعالیتها و ایجاد همکاریهای مشترک است. همچنین در بازدید از کتابخانههای قزاقستان، به نقش پررنگ ارتباطات بینالمللی و الگوبرداری از الگوهای آمریکایی، اروپایی و روسی در معماری و مدیریت کتابخانهها اشاره دارد؛ هرچند نظام ردهبندی و نرمافزاری آنها همچنان تحت تأثیر روسیه است.
زینالعابدینی، از نشستهای جانبی با رایزن فرهنگی و سفیر ایران خبر داد و از برنامهریزی برای تاسیس کتابخانهای فارسیزبان در آستانه و همچنین امکان حضور قزاقستان بهعنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب تهران سخن گفت؛ اقداماتی که در صورت تحقق، میتواند مسیر تازهای برای پیوندهای فرهنگی ایران و آسیای مرکزی بگشاید.
- میزبانی قزاقستان، نخستین تجربه برگزاری نشستهای ایفلا در آسیای مرکزی بود؛ با توجه به تجربه حضور در نشستهای مختلف ایفلا، در کشورهای مختلف، این دوره از نظر کیفی و کمی چطور بود؟
تا قبل از حضور در قزاقستان، مثل خیلی از مردم تصور میکردم با کشوری مواجه خواهیم شد که یکی از کشورهای استقلالیافته از شوروی است؛ ممکن است از نظر استانداردهای شهرسازی و کشورداری و حکمرانی کشوری امکانات کمی داشته باشد اما قزاقستان، کشوری است که به سمت شهرداری و شهرسازی مدرن پیش رفته و روان بودن جریان امور کشور نشان داد، درهای این کشور باز است و از همه مواهب و امکانات دنیای مدرن روز، بهویژه دنیای غرب به خوبی استفاده کرده و کشوری را ساخته شده که میتواند از رویدادی مثل ایفلا میزبانی کند. در ایفلای امسال بیش از هزار و ۷۰۰ نفر از ۱۴۰ کشور جهان شرکت داشتند.
محل برگزاری در هتل «هیلتون» و «اکسپوی» قزاقستان بود، که ظرفیت پذیرایی از مهمانان را داشت، مثل همه کشورهای دنیا با روح شرقی و آسیایی، این میزبانی عجین و همراه بود؛ ایران به فرهنگ قزاقستان، نزدیک است؛ ازجمله برخی نمادها و المانهای این کشور. قزاقستان با همه شرایط، میزبانی معقولی داشت و کشور و مدیریت فرهنگی و سیاسی و اجتماعی برای برگزاری این رویداد بسیج شده بودند. این میزبانی، به شکل روان و انعطافپذیر مدیریت شد و نشان داد که این کشور برای برگزاری رویدادهای بینالمللی ظرفیت خوبی دارد.
- پیشتر این طور مطرح میشد که این میزبانی برای ایران، یک فرصت است به ویژه از نظر بُعد مسافت، تا میزبان اقماری باشیم از کشورهای حاضر در نشست امسال ایفلا، که البته میسر نشد. در مجموع حضور فعالان حوزه کتابداری ایران در ایفلای قراقستان چطور بود؟
وقتی سال گذشته قرار بود، ایفلا در امارات برگزار شود، ایران مشتاق و خوشحال بود که کشور میزبان، نزدیک ایران است و مشکلات ویزا و رفت و آمد زیاد نیست، اما برگزار نشد. با همه نقدهایی که وجود داشت، چون موافقت همه گروهها، اعضا و شرکتکنندگان با میزبانی قزاقستان نبود و بهخاطر نزدیکی به ایران و آسیایی بودن برای ما فرصت طلایی محسوب میشد. در این میان مشکلی که وجود داشت این بود که پرواز مستقیمی از ایران به آستانه وجود نداشت و حضور ایرانیان در شهر آلماتی و سایر مناطق این کشور بیشتر بود و پرواز به این شهرها در حد محدود، وجود داشت اما به شهر آستانه پرواز مستقیم نداشتیم و همین موجب شد، هم هزینهها افزایش پیدا کند و هم مسیر طولانی شود. افرادی که در ابتدا علاقهمند به حضور بودند، وقتی با برنامهریزی سفر مواجه شدند، عقبنشینی کردند و تعداد افرادی که مقاله به شکل سخنرانی و پوستر داشتند، بیشتر بودند اما زمان شرکت به هشت نفر از ایران رسید؛ البته از آلمان و هلند نیز ایرانیانی حضور داشتند که جزو تیم ایران نبودند اما بهطور کلی ایران و نمایندگان ایران در بخشها و کمیتههای مختلف در قالب سخنرانی و ارائه مقاله و پوستر حضور داشتند.
- بخش پوستر در این رویداد امسال چگونه بود؟
در همه همایشها و کنفرانسهای ملی و بینالمللی، بخش پوستر، بخش مهمی به حساب میآید اما برخلاف ایران که پوستر به عنوان بخش حاشیهای است، در چنین همایشهایی، بخش پوستر را جدی میگیرند. امسال حدود ۱۳۴ پوستر از همه کشورهای جهان در ایفلا حضور داشتند. این بخش معمولاً برای برقراری ارتباطات، گفتوگوها، انعکاس فعالیتها و ارتباط متخصصان با همدیگر شکل میگیرد، شاید از نظر محتوایی بخش عمده پوسترهایی که در ایفلا ارائه میشود، تجربهمحور است و احتمالاً بهتر از آن در ایران و سایر کشورها وجود داشته باشد، اما چون صدای یک کشور خاص است و موجب میشود، نماینده کشور حضور داشته باشد و با دیگران گفتوگو کنند و زمینه همکاری های مشترک فراهم شود، بیشتر به آن توجه میشود و همیشه بخش پُرشور و هیجانی است. امسال نیز کارهای خلاقانه و جالبی درباره ارائه پوسترها انجام شده بود.
- از تجارب بازدید از کتابخانههای قزاقستان بفرمایید. ویژگی مدیریت کتابخانهها و کتابداران این کشور آسیایی مرکزی چیست که موفق به کسب میزبانی شدند و اینکه کلان برنامههای این کشور در حوزه کتابداری چگونه است؟
در کتابخانههایی که از قزاقستان دیدیم و کتابداران آنها، نکته مشهود این است که این کشور ارتباطات بینالمللی خیلی خوبی دارد و از همه تجربیات کشورهای مختلف استفاده کرده و استفاده میکند. در دانشگاه اوراسیا شاهد بودیم که امریکا و سایر کشورها از کتابخانهها حمایت کردند و امکان استفاده از فناوریها و امکانات این کشورها به خوبی در دانشگاهها و کتابخانهها فراهم شده است. گوشه و اتاق وجود دارد اما سیستم کتابخانهای قزاقستان متاثر از سیستم روسیه است و در ردهبندی بهطور معمول از ردهبندیهای دیویی و کتابخانه کنگره که از ردهبندیهای مهم دنیا است، استفاده نمیکنند و از ردهبندی مخصوص روسیه استفاده میشود که در متون کتابداری چندان هم معرفی نشده؛ علاوه براین نرمافزار هم «مگاپرو» است که یک نرمافزار روسی است. منابع اطلاعاتی نیز بیشتر به زبانهای قزاقی، روسی و بعد زبانهای دیگر موجود است. علاوه بر بخش الکترونیکی، بخشهای چاپی و فیزیکی کتابخانهها نیز مورد استفاده قرار میگیرد. سیستم و نظام کتابخانهای در برخی موارد، نظام بستهای است اما فضاسازی، مدیریت و معماری کتابخانهها و فضاهای و طراحیها متاثر از فضای امریکایی، اروپایی و روسی، الگوبرداری شده است.
- آیا این کشور، «سند ملی خواندن» دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، بفرمایید دارای چه ویژگیهایی است؟
اطلاعی ندارم، خیلی از کشورها وارد سند و طرح جامع نمیشوند و معمولاً این اقدامات برای ایران است و وقتی اتفاقی میافتد، به جای عملگرایی، به سند جامع میرسیم. خیلی از کشورها به جای سند یا طرح جامع، به اقدامات و فعالیتها توجه میکنند.
- آیا در حوزه توسعه همکاریهای فرهنگی هم اقداماتی انجام شد؟
نشستی با رایزن فرهنگی و سفیر ایران داشتیم و درباره چند مسئله در حوزه نشر صحبت کردیم، مثل برگزاری نمایشگاه بینالمللی کتاب در آستانه که خیلی محدود است و کشورهای دیگر حضور ندارند. با توجه به اینکه آستانه، پایتخت سیاسی و آلماتی پایتخت فرهنگی قزاقستان است، بخشی از رویدادهای فرهنگی در آلماتی است و در این شهر هم میزبان نمایشگاه کتاب دیگری است که رونق بیشتری نسبت به آستانه دارد.
در این زمینه درباره حضور قزاقستان به عنوان مهمان ویژه نمایشگاه کتاب و حضور در طرحهای وزارت فرهنگ، مثل گرنت، فلوشیپ و.... نیز بحث شد که در صورت هماهنگیهای بین دو کشور امیدوارم به ثمر برسد. کار دیگری که پیگیری میکنیم، رایزنی شده تا در آستانه یک کتابخانه به زبان فارسی با منابع فارسی از ادبیات ایران تاسیس کنیم، در این حوزه، رایزن فرهنگی برای همکاری اعلام آمادگی کرد و امیدوارم با همکاری خانه کتاب و ادبیات ایران و کتابخانه ملی، این کتابخانه تاسیس شود.
نظر شما