سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – نیلوفر شهسواریان: خالق «ناخدای بیکلاه»، مجموعه «کارآگاه پادی» و «من رویا نیستم» حالا مجموعهای برای خردسالان خلق کرده که پر از ماجراهای گوناگون در بین حیوانات داستان است. نوشین شعبانی، نویسنده و مترجم حوزه کودک و نوجوان، سالهاست سعی میکند با وسواس دست به انتشار کتاب بزند؛ کتابهایی که مخاطب را به دنیای خیالانگیز داستان میبرند. شعبانی میگوید به خاطر هزینههای تولید بسیار بالای کتاب برای خردسالان، ناشران کمتر به سمت چاپ کتابهای باکیفیت میروند، اما کیفیت از نظر بصری و چاپ کتاب در اثر جدید او، «اتوبوس پرماجرا»، از انتشارات شهر قلم رعایت شده است. به مناسبت انتشار این کتاب با او به گفتوگو نشستیم.
چه شد که به فکر نوشتن مجموعه «اتوبوس پرماجرا» افتادید؟
فکر میکنم پنج سال پیش بود که به پیشنهاد انتشارات شهر قلم سه داستان را برای گروه سنی خردسال نوشتم. در واقع ما چند نویسنده بودیم که دغدغه نوشتن برای این گروه سنی را داشتیم و باورمان نمیشد که ناشری بخواهد کتاب تصویری خوب و با کیفیت برای خردسالان تولید کند چون هزینههای تولید بسیار بالاست. اکنون این نشر کتابها را با کیفیت عالی وارد بازار کتاب کرده و از این جهت بسیار خوشحالم چون در بازار برای کودکان سن ۳ تا ۷ سال کتاب ترجمه بسیار منتشر شده ولی کتاب تالیفی زیادی وجود ندارد و یا اگر هست ویژگیهای کافی و لازم را ندارد.
آیا هزینه بالای چاپ کتاب باکیفیت باعث نشده کتابهای باکیفیت از سوی مولفان ایرانی برای خردسالان کمتر تولید شود؟ به نظر شما آیا این هزینه به مرور جبران نمیشود؟
بله حتماً مسائل اقتصادی دخیل هستند وگرنه ناشر ایرانی که سرمایهاش را برای فرهنگ هزینه میکند حتماً با استانداردهای جهانی آشناست و میداند کتاب کودک در کشورهای دیگر بهصورت مصور، رنگی و در قطع بزرگ و با کاغذ باکیفیت چاپ میشود. بنابراین اگر میخواهیم در بازار جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم باید بتوانیم کتاب خوب و مناسب تولید کنیم. وقتی شرایط اقتصادی مردم طوری است که عموم، حتی طبقه متوسط که کتابخوان هستند، قدرت خرید هر کتابی را ندارند و بازگشت سرمایه ناشر طولانی میشود، گویا چارهای جز چاپ کتاب بدون تصویر یا با حداقل تصویرگری نمیماند. ناشر تا میتواند هزینهها را پایین میآورد و تصاویر سیاه و سفید میشوند.
در «اتوبوس پرماجرا» به مفاهیمی مانند دوستی و احترام به یکدیگر پرداختهاید. به نظرتان این کتاب چقدر برای کودکان جنبه آموزشی دارد؟ آیا هدفتان از ابتدا آموزش بوده؟
هدف از داستان، لذتبخشی و ایجاد لحظاتی شیرین و خیالبرانگیز برای کودکان است و البته در انتخاب موضوع سعی میکنم آموزههایی هم برای کودکان داشته باشد و در پسزمینه هدف اصلی، چارچوبهای اخلاقی و انسانی را هم به کودک بیاموزد.
شخصیت این داستان حیوانات هستند. خردسالان و کودکان به نظر شما چگونه با این شخصیتها ارتباط برقرار میکنند و چگونه سعی کردید این شخصیتها برایشان ملموس و باورپذیر باشند؟
از آنجا که خردسالان تخیل غنی و سرشاری دارند و ویژگی جاندارپنداری یا انیمیسم از نکات برجسته ذهن آنان است، میتوانند با شخصیتهای حیوان بهخوبی ارتباط برقرار کرده و آنها را باور کنند. در دنیای ذهنی کودکان بهطور طبیعی جانداران، گیاهان، ستارگان و حتی اشیا زندگی پویا و انسانی دارند لذا این تصورات خیالانگیز نه برای آنها که برای کودکان درون ما میتواند پذیرفتنی و شیرین باشد.
لطفاً در مورد تصویرگری و قطع کتاب هم بگویید. به نظرتان چقدر تصاویر به نگاهتان نزدیک بوده و توانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند؟ قطع متفاوت آن چطور؟
هنوز کتابها دستم نرسیده ولی تصاویر رنگی و زیبای خانم فریبا اصلی، تصویرگر کتاب، به نظرم زنده و تاثیرگذار هستند و همینجا از ایشان تشکر میکنم. نام مجموعه «اتوبوس پر ماجرا» است و شکل کتاب هم اتوبوسی و جذاب طراحی شده و امیدوارم خردسالان دوستش داشته باشند.
بعد از اینکه اثری را خلق میکنید، چه کسی اولین بار آن را میخواند و چندبار کارتان را بازنویسی میکنید؟
وقتی فرزندانم کوچک بودند اول داستانها را برای آنها میخواندم و نظرات خوبی میدادند که در بازنویسی لحاظ میکردم ولی حالا برای بچههای فامیل و آشنا میخوانم. فرایند بازنویسی برای من یک امر جدی و زمانبر است چون هر بار که سراغ داستان میروم نکته تازهای به ذهنم میرسد و در آن تغییری ایجاد میکنم. بهویژه داستانهای خردسالان چون بسیار کوتاه هستند دست ما بسته است و باید با رعایت ایجاز، اضافات را حذف کنیم تا داستان منسجم و در خور حوصله خردسالان باشد.
لطفاً اگر نکته دیگری در مورد این مجموعه دارید بفرمایید.
فعلاً فقط برای چاپ کتاب بعد از دوره انتظار طولانی خوشحالم و مشتاقم کتاب دستم برسد و لمسش کنم. هر داستان که از ذهن بیرون میآید و بهشکل کتاب، زندگی جاودان پیدا میکند برایم بسیار باارزش و دوستداشتنی است و چون فرزند بهش مهر میورزم و بالاترین شادی وقتی است که آن را در دست کودکان میبینم.
نظر شما