به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) خودکشی یکی از معضلات جدی سلامت روان در جهان است که سالانه بیش از ۷۰۰ هزار نفر را به کام مرگ میکشاند و در میان جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال، چهارمین علت مرگومیر به شمار میرود. با اینکه اغلب تصور میشود خودکشی در کشورهای توسعهیافته شایعتر است، اما بیش از ۷۷ درصد موارد آن در کشورهای کمدرآمد و با درآمد متوسط رخ میدهد. گفتنی است، در خاورمیانه نیز، با وجود کمگزارشی به دلیل ملاحظات فرهنگی و مذهبی، روندی نگرانکننده در افزایش آمار دیده میشود. کشورهایی مانند هند، نپال، سریلانکا، سودان، ایران و عراق با نرخهایی بالاتر از میانگین جهانی مواجهاند. کتاب «درمان شناختی-رفتاری برای پیشگیری از اقدام به خودکشی» با ویراستاری علمی با ارائه رویکردهای علمی و عملی، میکوشد راهکارهایی مؤثر برای مداخله و پیشگیری از خودکشی در مراکز درمانی فراهم آورد. ویراستار این کتاب، دکتر کریگ برایان، روانشناس بالینی و دارای گواهی تخصصی ABPP است. او با رویکرد شناختی-رفتاری فعالیت میکند و در حال حاضر مدیر اجرایی مرکز ملی مطالعات کهنهسربازان و استادیار گروه روانشناسی دانشگاه یوتا است. دکتر برایان یکی از چهرههای برجسته در حوزه مطالعات خودکشی است و آثار او، از جمله همین کتاب، میتوانند کمکهای ارزشمندی به متخصصان سلامت روان ارائه دهند.
سعید پورعبدل، روانشناس بالینی و سرپرست مترجمان و مترجم اول این اثر، در گفتوگو با خبرنگار ایبنا درباره این اثر میگوید؛ این کتاب تلاش میکند فنون رفتاردرمانی شناختی کوتاهمدت را برای افراد خودکشیگرا در موقعیتهای مختلف، به شکلی کاربردی و مبتنی بر شواهد علمی ارائه دهد.
شرح کامل این گفتوگو را در ادامه میخوانید
چه تجربهای منجر به انتخاب این کتاب برای ترجمه شد و روند آغاز ترجمه چگونه بود؟
به اعتقاد بسیاری از متخصصان سلامت روان اعم از روانشناسان، مشاوران، روانپزشکان و مددکاران اجتماعی، خودکشی پدیدهای بغرنج و پیچیده است که نمیتوان بهراحتی آن را پیشبینی یا درباره علل و عوامل آن با قاطعیت صحبت کرد؛ لذا تشخیص و پیشگیری آن دشوارتر از بسیاری دیگر از مشکلات و اختلالات روانی است. اگر بخواهیم سادهتر بیان کنیم، میتوان گفت خودکشی پدیدهای قابل پیشگیری است اما پیشبینی آن بسیار دشوار است، هرچند مسیر پیشگیری نیز خود پرچالش است. باید به این نکته نیز اشاره کنم که بین افکار خودکشی، اقدام به خودکشی و قصد خودکشی تفاوتهایی وجود دارد. زمانی که دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی در دانشگاه شاهد بودم، همزمان بهعنوان روانشناس آنکال دانشگاه فعالیت میکردم و با موارد متعددی از افرادی که اقدام به خودکشی کرده بودند، مواجه میشدم. با این افراد مصاحبه میکردم و در راستای پیشگیری از اقدام مجدد، مداخلاتی انجام میدادم. در این مسیر، برایم این سؤال مطرح شد که چه چیزی باعث میشود فردی با رتبه علمی بالا و شرایط تحصیلی مناسب، ناگهان اقدام به خودکشی کند؟ و مهمتر اینکه چه مداخلاتی میتواند از تکرار این اقدام جلوگیری کند؟ کتابها و مقالات متعددی مطالعه کردم و تا حدودی پاسخهایی یافتم. اما در مورد سؤال دوم هنوز پاسخ روشن و جامعی در اختیار نداشتم. مثلاً اینکه آیا مداخلاتی که در فضای دانشگاه برای پیشگیری از خودکشی انجام میدهیم، در سایر محیطها نیز اثربخش هستند؟ آیا همان مداخله در بخش اورژانس بیمارستانها نیز پاسخگوست؟ آیا میتوان آن را در مراکز سرپایی یا نظامی به کار برد و نتایج مثبتی گرفت؟ در جستوجوی منابعی برای یافتن پاسخ این سؤالها بودم تا اینکه در یکی از نشستهای علمی، گفتوگویی با جناب آقای دکتر ناصر صبحی قراملکی (دانشیار روانشناسی دانشگاه علامه طباطبایی) داشتم و وی کتاب «درمان شناختی-رفتاری برای پیشگیری از اقدام به خودکشی» نوشته کریگ برایان را پیشنهاد کرد. این کتاب بهخوبی به سؤال دوم من پاسخ میداد و در واقع، این دیدار جرقه اصلی ترجمه کتاب شد. پس از دریافت کتاب، با همکاران ارجمندم درباره ترجمه آن گفتوگو کردم و در نهایت با همکاری دکتر غلامحسین قائدی از استادان برجسته علوم روانشناسی بالینی و دکتر وحید ملکپور ترجمه کتاب آغاز شد.
هدف اصلی از ترجمه این کتاب چیست و این اثر چه کمکی به متخصصان حوزه سلامت روان میکند؟
هدف از ترجمه این کتاب ارائه اثری کاربردی به جامعه روانشناسی و مشاوره بود تا متخصصان سلامت روان بتوانند در مراکز مختلف از آن برای مراجعانی که اقدام به خودکشی کردهاند یا احتمال مواجهه با آنها را دارند، استفاده کنند. همانطور که جابس و همکاران (۲۰۱۲) مطرح کردهاند، اگرچه برخی از مداخلات مشخصاً برای اقدام به خودکشی طراحی شدهاند، اما در حوزه رویکردهای مبتنی بر شواهد برای پیشگیری از خودکشی همچنان کاستیهایی وجود دارد. مداخلات موجود نیز بهطور محدود به کار گرفته شدهاند. بنابراین، با وجود افزایش دانش در زمینه عوامل خطر و همبستههای اقدام به خودکشی، ابزارها و روشهای عملی و مقرونبهصرفهای برای کاهش مرگ ناشی از خودکشی در اختیار نداریم. در واقع این کتاب با هدف ارائه فنون رفتاردرمانی شناختی کوتاهمدت برای افراد در معرض خودکشی در موقعیتهای گوناگون تألیف شده است، همراه با تبیین منطق هر تکنیک و پشتوانههای پژوهشی آن.
با توجه به ترجمه این اثر، ضرورت اصلی انتشار کتاب در این موضوع چه بوده است؟ در واقع این نیاز بیشتر در کدام بخش جامعه احساس میشده است؛ میان دانشگاهیان یا عموم مردم؟
سؤال خوبی است. کتاب درمان شناختی-رفتاری برای پیشگیری از اقدام به خودکشی: راهنمای درمان کوتاهمدت در مراکز بالینی منبعی بهجا و بهموقع برای متخصصان بالینی است که با بیماران در معرض خطر خودکشی سر و کار دارند. دکتر کریگ برایان، ویراستار کتاب، راهنمایی کوتاهمدت اما جامع ارائه کرده که مؤثرترین روشها را برای مدیریت این بیماران در چالشبرانگیزترین موقعیتها پوشش میدهد.
این کتاب حاصل تلاش متخصصان باتجربهای است که این مداخلات مؤثر را طراحی و پژوهش کردهاند. دکتر برایان، فصلبهفصل، اصول و تکنیکهایی را ارائه میدهد که یک درمانگر معمولی را برای مواجهه با چالشبرانگیزترین بیماران آماده میکند. اگرچه کتابهای متعددی درباره مقابله با خودکشی وجود دارد، اما تعداد کتابهایی که مانند این اثر بهطور واقعی کاربردی و عملیاتی باشند، بسیار اندک است. نویسندگان تلاش کردهاند از میان انبوهی از مداخلات و رویکردهای درمانی، یک رویکرد مؤثر را شناسایی کرده و بهطور شفاف به مخاطبان تخصصی ارائه دهند. کتاب، پس از مروری کوتاه بر مسئله خودکشی و معرفی درمان شناختی-رفتاری کوتاهمدت برای پیشگیری از آن، سعی دارد کاربرد این درمان را برای متخصصان در موقعیتهای مختلف از جمله مراکز سرپایی، بستری، نظامی و مراقبتهای اولیه بهداشتی (CHP) تبیین کند. از این منظر، کتاب اثری منحصر بهفرد در حوزه خود به شمار میرود.
با توجه به فرمایش شما این اثر مخاطب این اثر باید دانشگاهیان و پژوهشگران حوزه روانشناسی بالینی باشند، آیا ادبیات آن در ترجمه به گونهای نگارش یافته است که مورد اقبال عموم مردم قرار گیرد؟
این اثر تخصصی است و بی شک کتابی که ویژه متخصصان باشد، واژگان و اصطلاحاتش برای عموم قابل درک نخواهد بود. روانشناسی نیز از آن دسته رشتههایی نیست که با خواندن یکی دو جلد کتاب بتوان درمانگر خود شد. بنابراین، مخاطبان اصلی این کتاب روانشناسان، روانپزشکان و مشاوران هستند. توصیه میکنیم متخصصان سلامت روان این کتاب را در ویترین آثار منتخب خود قرار دهند، چرا که میتواند تا حد زیادی نیاز آنها را در زمینه شناسایی عوامل خطر خودکشی و پیشگیری از اقدام به آن برطرف کند.
بازخوردی که از سوی صاحبنظران در این زمینه دریافت کردید چه بوده است؟
زمانی تصمیم به ترجمه این کتاب از سوی تیم ترجمه گرفته شد، پیش از آغاز فرایند ترجمه یک بار نسخه اصلی آن را در اختیار برخی از اساتید برجسته این حوزه قرار داده شد و با توجه به بازخوردی که از سوی جامعه دانشگاهی و اساتید برجسته در زمینه روانشناسی بالینی دریافت کردیم، اغلب این کتاب را اثری مفید ارزیابی کردند و پیشنهاد دادند که ترجمه آن میتواند برای متخصصان سلامت روان بسیار راهگشا باشد.
نگاهتان نسبت به عمومیسازی دانشی که در این کتاب درج شده است چیست؟
خودکشی پدیدهای است که در بافت اجتماع رخ میدهد و میتواند گریبانگیر هر کسی شود. حتی ممکن است افرادی که در حال حاضر با خیال آسوده به گفتگو میپردازند، در آیندهای بسیار نزدیک دچار افکار یا رفتار خودکشی شوند. واقعیت این است که بسیاری از افراد ممکن است افکار خودکشی داشته باشند، اما مسئله اصلی این است که چه چیزی باعث میشود یک نفر اقدام کند و دیگری نه. با این توصیف، متخصصان سلامت روان در دانشگاهها، بیمارستانها و سایر مراکز باید بتوانند مفاهیم و فنون این کتاب را به زبان ساده به مردم منتقل کنند. چهبسا یک دوست، عضو خانواده یا والدین با دانستن همین نکات ساده بتوانند فردی را که در معرض خطر خودکشی است، در لحظه بحرانی قانع کنند و جلوی یک فاجعه را بگیرند.
یکی از باورهای نادرست رایج در جامعه این است که فردی که قصد خودکشی دارد «نمیآید بگوید میخواهم خودکشی کنم». این تصور غلط باعث میشود هشدارهای فرد جدی گرفته نشود و در نهایت اتفاقی رخ دهد که قابل جبران نیست. باید بدانیم فردی که به خودکشی فکر میکند و میخواهد بمیرد، همزمان نمیخواهد بمیرد. این حالت در روانشناسی «دوسوگرایی» نام دارد. بنابراین ما معتقدیم که دانش تخصصی درباره خودکشی باید عمومی شود تا از وقوع حوادث ناگوار پیشگیری کنیم.
این کتاب چگونه میتواند خلأهای موجود در دانش و عمل در حوزه پیشگیری از خودکشی را برای متخصصان سلامت روان برطرف کند؟
اگرچه در حوزه پیشگیری از خودکشی پیشرفتهایی حاصل شده، اما هنوز مسیر طولانی و پرچالشی پیشِرو داریم. متخصصان بالینی در رشتههای روانشناسی، مشاوره، مددکاری اجتماعی و روانپزشکی نیاز دارند آگاهی بیشتری نسبت به نظریههای مرتبط با علل خودکشی و مداخلات مبتنی بر شواهد برای مدیریت مؤثر افراد در معرض خطر، بهویژه در مراکز درمانی گوناگون، پیدا کنند. در همین راستا، این کتاب میتواند به دانش موجود در این زمینه افزوده و پاسخگوی بخشی از این نیاز باشد. در این اثر، تکنیکها با زبانی ساده و روشن همراه با توضیح منطق نظری و پشتیبانی پژوهشی ارائه شدهاند. همچنین، انواع مداخلات با توجه به نیازها و ویژگیهای جمعیتها و مراکز مختلف درمانی، به شکلی کاربردی و متناسب معرفی شدهاند. حاصل این تلاش، راهنمایی عملی و قابلاستفاده برای درمانگران در زمینه کاهش اقدام به خودکشی در موقعیتهای گوناگون است.
نظر شما