سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - بهاره گل‌پرور؛ کریستوفر نولان از آن کارگردان‌های سینمای معاصر است که زبان خودش را در اقتباس دارد. او معمولاً اقتباس را نه فقط به معنای بازسازی یا ترجمه دقیق اثر اصلی، بلکه به عنوان یک فرایند خلاقانه و شخصی‌سازی‌شده می‌بیند. این کارگردان معتقد است که اقتباس یعنی خلق یک اثر جدید که روح و مفهوم اصلی اثر قبلی را حفظ کند اما همزمان باید زبان سینمایی خودش را هم داشته باشد. به عبارت دیگر، اقتباس به دیدگاه او فقط کپی نعل به نعل داستان نیست، بلکه بازخوانی دوباره آن رمان در قالب سینما و با استفاده از ابزارها و امکانات خاص این هنر است؛ او در فیلم‌هایش به سراغ اقتباس صرف نمی‌رود و شیوه خودش اجرا می‌کند. نولان در آثارش به ساختارهای پیچیده و چندلایه علاقه دارد و توانسته بین سینمای عامه‌پسند و سینمای متفکرانه پل بزند. همین ویژگی‌ها باعث شده او از بسیاری از فیلمسازان معاصر متمایز شود و در کنار کارگردان‌هایی همچون مارتین اسکورسیزی، برادران کوئن، تارانتینو و دنی ویلنوو یکی از نام‌های ماندگار و جریان‌ساز سینمای معاصر باشد.

اقتباس از زاویه دوربین نولان

نولان در فیلمی مثل «ممنتو» که بر اساس یک داستان کوتاه به نام «Memento Mori» نوشته جاشوا فورمن ساخته شده، داستان را چنان بازسازی می‌کند که اثر نهایی کاملاً به امضای خودش تبدیل می‌شود و تجربه‌ای تازه برای مخاطب به ارمغان می‌آورد. از سوی دیگر، نولان در گفتگوهایش تاکید داشته که اقتباس باید هم وفاداری به منبع اصلی داشته باشد و هم به تغییرات سازنده‌ای که فیلم را زنده و جذاب می‌کند، اجازه دهد. این تعادل ظریف بین احترام به متن اولیه و نوآوری خلاقانه یکی از ویژگی‌های مهم سبک کاری نولان است.

فیلم سینمایی «پرستیژ» نیز دیگر اثر اقتباسی نولان، اقتباسی از رمانی به همین نام است. این فیلم را نیز همانند دیگر اقتباس‌های نولان را نمی‌توان صرفاً اقتباسی وفادار به کتاب دانست، بلکه باید آن را بازآفرینی سینمایی دانست که از فرصت کتاب بهره گرفته اما ساختار و مفهومی مستقل خلق کرده است. او از رمان پریست الهام گرفته اما در فیلمنامه نوشته خودش و برادرش جاناتان نولان، برخی تم‌های فلسفی کتاب را به تم‌های درام انسانی و روان‌شناختی تبدیل کرده است. در کتاب، ما بیشتر با دو روایت دست‌نویس از دو خانواده سروکار داریم، که ماجرای نسل‌های بعد را هم شامل می‌شود. اما نولان این روایت خانوادگی را حذف کرده تا تمرکز بیشتر روی شخصیت‌های اصلی در همان دوره تاریخی بماند. با این حال تم تکراری در آثار نولان، مثل «تلقین» و «ممنتو» در این فیلم هم کاملاً برجسته است.

«اوپنهایمر» نیز از دیگر آثار اقتباسی نولان، یک اقتباس غیرمستقیم و هنری از زندگی جی. رابرت اوپنهایمر است؛ دانشمند فیزیک نظری که به‌عنوان «پدر بمب اتمی» شناخته می‌شود. این فیلم بر اساس کتاب «پرومتئوس آمریکایی، پیروزی و تراژدی جی. رابرت اوپنهایمر» برنده جایزه پولیتزر ساخته شده که زندگی اوپنهایمر را به‌طور جامع شرح می‌دهد و بسیاری از جزئیات شخصی و تاریخی از دل این کتاب آمده است؛ نولان این کتاب را «کتاب مقدس» خود برای ساخت فیلم می‌داند.

اقتباسی مدرن از ادیسه

سه‌گانه «بتمن» نیز در کارنامه این کارگردان از کتاب‌های کمیک شرکت دی‌سی کامیکس اقتباس شده است. نولان رویکردی واقع‌گرایانه‌تر نسبت به کمیک‌ها داشت؛ با اینکه داستان‌ها و شخصیت‌ها را از کمیک‌بوک‌ها وام گرفت، اما شیوه روایت و سبک تصویری بسیار متفاوتی نسبت به فضای اغلب کمیک‌ها انتخاب کرد. او برخلاف بسیاری از اقتباس‌های ابرقهرمانی، تلاش کرد دنیای بتمن را زمینی‌تر و باورپذیرتر کند. او همچنین در این سه‌گانه تلاش کرد فناوری‌ها و ابزارها را به‌شکلی طراحی کند که از لحاظ علمی یا نظامی توجیه‌پذیر باشند. با این حال در مقابل اقتباس‌های فانتزی‌تر مانند فیلم‌های تیم برتون یا دنیای سینمایی ماروِل دنیای نولان تقریباً فاقد عناصر ماورایی یا جادویی است و تمرکز بیشتر بر درام، سیاست، روان‌شناسی و جامعه‌شناسی است تا نبردهای تخیلی.

«ادیسه» نیز تازه‌ترین اثر کریستوفر نولان، اقتباسی مدرن و حماسی از منظومه جاودانه‌ی هومر است که روایتگر سفر طولانی و پرمخاطره ادیسه‌ئوس، پادشاه ایتاکا، پس از پایان جنگ تروا است. این داستان که در قرن هشتم پیش از میلاد رخ می‌دهد، ادیسه‌ئوس را در مسیر بازگشت به خانه از تروا دنبال می‌کند؛ سفری که ۱۰ سال به طول می‌انجامد و با خطرها و ماجراجویی‌های بسیاری همراه است. در طول این مسیر تمام یاران او از بین می‌روند و او تنها بازمی‌گردد.

نولان در ساخت این اثر اقتباسی نیز با لنز امروزی، شاید حتی فلسفی‌تر و عمیق‌تر از نسخه کلاسیک به این حماسه یونانی پرداخته است. فیلمبرداری اصلی این فیلم از ۲۵ فوریه ۲۰۲۵ در مراکش آغاز شده در تاریخ ۱۷ ژوئیه ۲۰۲۶ (۲۷ تیر ۱۴۰۵) اکران می‌شود. نخستین پوستر رسمی این فیلم نیز در ۲۸ ژوئن ۲۰۲۵ رونمایی شد و عبارت «برخلاف خدایان» بر آن حک شده است.

‌