به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - رضا دستجردی: درگذشت حسن کامشاد، چهره نام‌آشنای ترجمه در ایران، فرصتی است برای بازخوانی نقش او در تکوین آگاهی فلسفی و تاریخی جامعه ایرانی. او که در ۱۳۰۴ در تهران به دنیا آمد، دانش‌آموخته ادبیات انگلیسی از دانشگاه تهران و زبان‌شناسی از دانشگاه کمبریج بود. فعالیت‌های ادبی و فرهنگی‌اش تنها به ترجمه محدود نشد؛ اما ترجمه، عرصه‌ای بود که کامشاد بیش از هر چیز در آن درخشید.
در طی بیش از نیم قرن فعالیت، او با دقت، وسواس، و دانش زبانی خیره‌کننده، آثار بنیادینی از فلسفه، تاریخ اندیشه، و سیاست را به فارسی برگرداند. کتاب‌هایی که هر یک به تنهایی می‌توانند دریچه‌ای تازه به دنیای ذهن و خرد برای خواننده ایرانی بگشایند.
۱. سرگذشت فلسفه– برایان مگی
ترجمه کامشاد از سرگذشت فلسفه یکی از آثار ماندگار و پرخواننده در حوزه فلسفه عمومی است. کتابی نوشته مگی که تلاش کرده بود با بیانی شیوا و روایت‌گونه، اندیشه‌های بزرگان فلسفه غرب را برای عموم مردم بازگو کند.
کامشاد در ترجمه این اثر، به‌خوبی توانسته است میان زبان علمی و زبان روایی توازن برقرار کند. او با حفظ سبک جذاب مگی، هم روح اثر را منتقل کرده و هم خواننده فارسی‌زبان را به سفر در تاریخ اندیشه دعوت کرده است. فصل‌هایی چون «سقراط: اخلاق و وجدان»، «افلاطون: آرمان‌شهر»، و «دکارت: عقل و یقین» در این ترجمه همچنان از محبوب‌ترین بخش‌های کتاب نزد خوانندگان ایرانی‌اند.
۲. ویتگنشتاین، پوپر و ماجرای سیخ بخاری– ملیسا گاتورن
کتابی کم‌حجم اما جذاب درباره برخورد جنجالی کارل پوپر و لودویگ ویتگنشتاین در نشست انجمن فلسفه کمبریج. عنوان آن اشاره دارد به لحظه‌ای تاریخی که ویتگنشتاین در میانه بحث با پوپر، سیخ بخاری را به دست می‌گیرد و از شدت خشم جلسه را ترک می‌کند.
کامشاد در ترجمه این کتاب، موفق شده روح طنزآمیز، مستند، و پرتنش آن را به فارسی منتقل کند. در بخشی از کتاب آمده است: «ویتگنشتاین سیخ بخاری را گرفت و با خشم گفت: "به من یک مثال اخلاقی بده! " و پوپر بی‌درنگ پاسخ داد: "نگه‌داشتن سیخ بخاری برای تهدید دیگران! "».
ترجمه دقیق کامشاد باعث شد این اثر نه تنها خواندنی، بلکه به‌نوعی در میان اهل فلسفه در ایران به یک روایت اسطوره‌ای بدل شود.
۳. دنیای سوفی– یوستین گردر
اگر تنها یک کتاب را بتوان نماینده بازآشنایی نسل جوان ایرانی با فلسفه دانست، بی‌تردید آن کتاب دنیای سوفی است. رمانی فلسفی که در قالب نامه‌هایی رازآلود، تاریخ فلسفه را برای نوجوانی روایت می‌کند.
ترجمه کامشاد به این کتاب جانی دوباره بخشید. اگرچه آثار دیگری از گردر نیز به فارسی ترجمه شدند، اما ترجمه کامشاد از «دنیای سوفی» از حیث وضوح مفاهیم و پیوستگی روایت از بهترین‌هاست. بخش‌هایی مانند معرفی سقراط یا نقد کانت بر تجربه حسی، در ترجمه او چنان روان بیان شده‌اند که هم آموزنده‌اند و هم الهام‌بخش.
یک مترجم، یک جریان فرهنگی
حسن کامشاد صرفاً مترجم نبود؛ او یک برگزیننده فرهنگی بود. ترجمه‌های او بر اساس نیازهای فکری زمانه انجام می‌شدند. در دهه‌هایی که جامعه ایرانی با بحران‌های هویتی، سیاسی و معرفتی دست به گریبان بود، آثار کامشاد چون پلی بودند به سوی اندیشه‌های جهانی، گفت‌وگو با دیگر فرهنگ‌ها، و بازاندیشی در بنیادهای فکری.
سبک او در ترجمه، وفادار اما نه خشک، و روان اما نه سطحی بود. او مترجمی بود که با وسواس علمی و تعهد فرهنگی، معنا را از یک زبان به زبان دیگر منتقل می‌کرد، بی‌آنکه از زیبایی یا دقت بکاهد. اکنون با درگذشت او، بخشی از حافظه فلسفی و تاریخی ما خاموش شده است، اما آثارش همچنان زنده‌اند. چه بسا نسل جدیدی از مترجمان، محققان، و خوانندگان از طریق همین کتاب‌ها با جهانی گسترده‌تر از مرزهای جغرافیایی آشنا شوند.
نظر شما