به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، تازه‌ترین پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که مطالعه، به‌ویژه خواندن آثار داستانی، می‌تواند نقش قابل توجهی در کاهش احساس تنهایی، بهبود سلامت روان و تقویت عملکرد مغز ایفا کند. پژوهشگران تأکید دارند که کتاب خواندن، برخلاف گفت‌وگو با ربات‌های هوش مصنوعی، تعامل اجتماعی عمیق‌تری ایجاد می‌کند و تأثیرات بلندمدتی بر ذهن و روان دارد.
در حالی‌که میلیاردرهای فناوری در سیلیکون‌ولی، از جمله مارک زاکربرگ، از بحران تنهایی برای تبلیغ هوش مصنوعی و معرفی «هم‌صحبت‌های دیجیتال» استفاده می‌کنند، کارشناسان معتقدند مطالعه کتاب، به‌ویژه آثار داستانی، راه‌حلی مؤثرتر برای مقابله با انزوای اجتماعی و بهبود سلامت روان است.
زاکربرگ اخیراً اعلام کرده است که «میانگین آمریکایی‌ها کمتر از سه دوست دارد»؛ موضوعی که پیش‌تر نیز مورد توجه سازمان جهانی بهداشت قرار گرفته و از آن به‌عنوان «بحران تنهایی و انزوای اجتماعی» یاد شده است. بر اساس گزارش این سازمان، حدود ۲۵ درصد سالمندان دچار انزوای اجتماعی‌اند و بین ۵ تا ۱۵ درصد نوجوانان احساس تنهایی می‌کنند.
با این حال، پژوهش‌های متعدد از جمله تحقیقات گروهی از دانشمندان علوم اعصاب در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که داشتن حدود پنج دوست صمیمی برای رشد شناختی، ساختار مغزی، موفقیت تحصیلی و سلامت روان کودکان و نوجوانان کافی است.
در این میان، مطالعه کتاب به‌عنوان ابزاری کم‌هزینه، در دسترس و پربازده، جایگزینی ارزشمند برای تعاملات مجازی تلقی می‌شود. نتایج نظرسنجی مؤسسه «اتاق مطالعه ملکه» (وابسته به باشگاه کتابخوانی ملکه کامیلا) نشان می‌دهد که مطالعه آثار داستانی و غیرداستانی، تأثیر چشمگیری در کاهش احساس تنهایی و ارتقاء سطح سلامت روان دارد.
همچنین نتایج یک نظرسنجی دیگر از مؤسسه خیریه The Reader در میان دوهزار نفر حاکی است که ۵۹ درصد از جوانان ۱۸ تا ۳۴ ساله با مطالعه احساس نزدیکی بیشتری با دیگران داشته‌اند و ۵۶ درصد نیز در دوران همه‌گیری کرونا کمتر احساس تنهایی کرده‌اند.
مطالعه مشترک این نهاد با دانشگاه لیورپول نیز نشان می‌دهد که ۶۴ درصد از شرکت‌کنندگان، با مطالعه توانسته‌اند همدلی بیشتری با دیگران داشته باشند و استرس خود را کاهش دهند. به‌علاوه، پژوهش‌های تصویربرداری عصبی (نوروتصویربرداری) نشان داده‌اند که مطالعه بخش‌های اجتماعی داستان‌ها، مناطقی از مغز مانند قشر پیش‌پیشانی داخلی را فعال می‌کند که با درک اجتماعی و همدلی مرتبط‌اند.
پژوهش دیگری نیز که بر گروهی از سالمندان بدون سابقه زوال عقل صورت گرفته، حاکی از آن است که مطالعه منظم با کاهش ۳۵ درصدی احتمال ابتلا به زوال عقل در سال‌های بعدی زندگی همراه است.
در همین زمینه، مطالعه‌ای گسترده بر روی بیش از ۱۰ هزار کودک از پروژه ABCD نیز نشان داده است که کودکانی که در سنین پایین با علاقه به مطالعه پرداخته‌اند، در نوجوانی ساختار مغزی مطلوب‌تر، خواب بهتر، موفقیت تحصیلی بیشتر و روابط اجتماعی قوی‌تری داشته‌اند و همچنین زمان کمتری را صرف استفاده از صفحه‌نمایش کرده‌اند.
با وجود پیشرفت‌های فناورانه و ظهور دستیارهای مجازی، کارشناسان تأکید دارند که هیچ جایگزینی برای ارتباط انسانی و تأثیرات روانی و اجتماعی مطالعه وجود ندارد. از این‌رو، مطالعه فردی و فعالیت‌هایی چون عضویت در باشگاه‌های کتابخوانی می‌تواند نقشی کلیدی در مبارزه با بحران تنهایی ایفا کند.
نظر شما