سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): رمان «سووشون» اثر سیمین دانشور را بسیاری بهترین رمان ایرانی می‌دانند که نویسنده آن یک زن است، اثری که سیمین دانشور بانوی داستان‌نویس ایرانی آن را در سال ۱۳۴۸ برای اولین بار از سوی انتشارات خوارزمی منتشر کرد و به عنوان اولین رمان یک نویسنده زن ایرانی که به فارسی نوشته شد، در تاریخ ادبیات معاصر ایران درخشید. به‌رغم غنای ادبیات داستانی معاصر ما، فیلمسازان نسبت به اقتباس از این آثار کم‌توجه بوده‌اند و هریک به دلایلی از کنار این آثار بی‌اعتنا عبور کردند. خوشبختانه در چنین فضایی نرگس آبیار که پیشینه نویسندگی هم دارد، به اقتباس از آثار داستانی علاقه نشان داده و ساخت سریال بر اساس رمان‌های «سووشون» و «بامداد خمار» خود گواهی بر این مساله است. این روزها ساخت سریال سووشون و پخش آن از شبکه نمایش خانگی، هیجان خاصی به فضای سریال‌های ایرانی بخشیده است. ایبنا پیرامون اقتباس از این رمان گفت‌وگویی با نرگس آبیار، کارگردان سریال «سووشون» انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
انگیزه شما برای اقتباس از چنین کتاب شناخته شده‌ای چه بود؟
من پیش از این دو مورد از رمان های خودم را به فیلمنامه تبدیل کردم و ساختم. «شیار ۱۳۴» و «نفس» که هر دو رمان هستند و البته تبدیل کردن آنها به فیلمنامه هم کار سختی بود. ساخت «سووشون» از زمانی که فیلمساز شدم یکی از آرزوهای من بود. ما ادبیات معاصر غنی داریم و آن گونه که باید به آن نپرداخته‌ایم. آثار کسانی چون غلامحسین ساعدی، محمود دولت آبادی، غزاله علیزاده، شهرنوش پارسی پور، بزرگ علوی و …همه اینها آثاری هستند که قابلیت تبدیل شدن به فیلم را دارند. ادبیات به عقیده من نسبت به تصویر غنی‌تر است چون حوزه تخیل را باز می‌گذارد یعنی شما همه کاراکترهای و فضاها را تصور می‌کنید و در ذهن خود می‌سازید و این عمق و بعد بیشتری نسبت به تصویر دارد. در تصویر، داده‌ها در اختیار شما قرار می‌گیرند ولی ادبیات سبب می‌شود، شما این تصاویر را در ذهن خود بسازید. ادبیات همچنین ویژگی هرمونوتیکی و وجوه تصویری قدرتمندتری نسبت به فیلم دارد. ادبیات معاصر ایران در دوره‌هایی بسیار غنی و سرشار از حرف، نگاه، و ویژگی‌های فلسفی و تصویری بوده و این برای فیلمساز بن مایه و متن بسیار خوبی فراهم می‌کند برای اینکه بتواند حرف خود را بزند و نگاه خود را به نگاه نویسنده داستان اضافه کند. اقتباس از آثار ادبی امکان تجربه زندگی دیگری برای ما فراهم می‌کنند و در واقع با سایر تولیدات سینمایی تفاوت دارند.
اقتباس از آثار پر مخاطب مانند «سووشون» چه چالش‌هایی برای یک فیلمساز دارد؟
یکی از چالش‌هایی که همیشه باعث شده فیلمسازان ایرانی کمتر به سراغ ساخت آثار اقتباسی بروند نگرانی ناشی از اعتراض نویسندگان است. اینکه نویسنده بگوید فیلم ساخته شده، تصویر متفاوتی از کتاب ارائه داده است. ولی به عقیده من اقتباس یک امر کاملاً رایج در دنیاست که می‌تواند گاهی در سطح و گاهی در عمق با کتاب نوشته شده متفاوت باشد. در هالیوود ممکن است چندین اقتباس از یک اثر صورت بگیرد. چه ایرادی دارد؟ هر فیلمسازی می‌تواند نگاه خود را به داستان اضافه کند. چه بسا اقتباس‌هایی که با یک نگاه کاملاً جدید به یک اثر مستقل تبدیل شده‌اند. اما چنین چالش‌هایی نباید مانع از ساخت آثار سینمایی اقتباسی در کشور ما شوند. چون هر چه ادبیات ما بیشتر به تصویر کشیده شود بازتاب جهانی بیشتری پیدا می‌کند.
بهنوش طباطبایی و میلاد کی‌مرام در نقش «زری» و «یوسف»
شما اشاره کردید که از مدت‌ها قبل قصد ساختن سریال «سووشن» را داشتید. چرا به این رمان تا این اندازه علاقه دارید؟
«سووشون» حرف همه دوره‌هاست. نگاه کتاب کهنه نمی‌شود و مختص یک دوره و زمانه خاص نیست. حرف از عدالت، جوانمردی، و ظلم‌ستیزی می‌زند. در واقع اثری با لایه‌های زیرین است که به اسطوره‌ها می‌پردازد. به اسطوره‌هایی مثل یحیی تعمیددهنده، یوسف، سیاوش، ابراهیم در آتش، سهراب، رستم، و در نهایت حسین (ع). در نتیجه برای من ارزشمند بود که بخواهم برای ساخت چنین اثر سختی که البته هنوز بخش‌هایی از آن قرار است فیلمبرداری شود، زمان بگذارم و آن را بسازم.
ایده‌پردازی‌های شما برای اقتباس لحن و زبان شخصیت‌ها چه بود؟
من «سووشون» را قدم به قدم پیش بردم. به تصویر درآوردن چنین داستانی چالش بزرگی بود. اینکه در مقام فیلمساز بتوان ذهنیت زری که قصه‌ها از دیدگاه او روایت می‌شوند را به تصویر کشید. چون ما داریم جهان را از نگاه او می‌بینیم. یا حتی داستان‌هایی که دیگر شخصیت‌ها مثل فاطمه، عزت الدوله، و مک ماهون تعریف می‌کنند. من نمی‌خواستم اقتباس چندان متفاوت از کتاب جلوه کند و قصد داشتم در جایگاه یک زن آن نگاه زنانه حاکم بر فضا را حفظ کنم. به همین دلیل من در «سووشون» سعی کردم منطبق بر کتاب جلو بروم و اگر بخش‌هایی شبیه کتاب نیست به دلیل شرایط ممیزی وضع شده بود.
به عنوان سوال آخر در مقام یک نویسنده و کسی که با کتاب عجین است نظر شما درباره جایگاه و شخصیت سیمین دانشور چیست؟
سیمین دانشور پیشینه مشخصی دارد. کسی که در کنار همسرش جلال آل احمد تاثیر بسزایی بر ادبیات ما گذاشتند. البته شخص سیمین دانشور هم به تنهایی در ادبیات ایران تاثیرگذار بود. کسی که دیدگاهی عمیق به مسائلی مثل آزادی، مقاومت، و عدالت در جامعه دارد و بر مصادیق اخلاقی و انسانی تاکید می‌کند. موضوعاتی که دائم در طول تاریخ تکرار شده‌اند و اسطوره‌ها آنها را بازتاب می‌دهند. سیمین دانشور و جلال آل احمد انسان‌های بزرگی بودند که در زمان خود به مفاهیمی پرداختند که غایتمند بوده و از ارزش بالایی برخوردار است و به نظر من باید نگاه و آثار آنها را مثل یک میراث حفظ کرد.
نظر شما