سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): حداقل دستمزد و تورم، دو وزنه الاکلنگ زندگی کارگریاند که قدرت خرید این طبقه را بالا و پایین میکنند؛ البته دشوارتر، تابآوری در برابر شوکهای تورمی است که دستمزد کارگران، گویا رقیب آن نیست. چالش و بحثهای پایان سال شورای عالی کار با دولت، برای تعیین حداقل دستمزد کارگران هرچند به درصدی افزایش منجر میشود اما زوایای پنهان زندگی کارگری به همین محاسبهها خلاصه نمیشود. علاوهبر هزینههای حق مسکن، دخل و خرج خوراک و پوشاک و هزینههای درمان، زندگی این طبقه نیازهای عمیقتری دارد که دیده و محاسبه نمیشود؛ نیازهایی از جنس فرهنگ و کتاب!
حساب «کتاب» زندگی کارگری
شورای عالی کار، اسفندماه ۱۴۰۳، افزایش ۴۵ درصدی حداقل حقوق و دستمزد کارگران برای سال جاری را تصویب کرد؛ بنابراین دستمزد روزانه کارگران، ۳۴۶ هزار و ۳۶۵ تومان و حداقل حقوق ماهیانه ۱۰ میلیون و ۳۹۹ هزار و ۶۸۰ تومان تعیین شد؛ علاوهبراین افزایش ۳۲ درصدی سایر سطوح مزدی مصوب شد. مجموع حقوق سالیانه یک کارگر ساده بدون محاسبه کسورات و مالیات، براساس این دریافتیها، میشود ۱۲۴ میلیون و ۷۹۶ هزار و ۱۶۰ تومان. به گفته محسن باقری، نماینده کارگران در شورای عالی کار، هزینه زندگی کارگران بیش از ۲۳ میلیون در ماه است که برای سبد معیشت شامل آموزش، مسکن، درمان و هزینه خانوار کارگران صرف میشود.
خُب، ناگفته پیدا است که دخل و خرج زندگی کارگری جور نیست و تصور افزودن هزینه خرید محصولات فرهنگی بهویژه کتاب برای خانوادههای کارگری اگر نگوییم غیرممکن، بسیارضعیف است. چرا؟! محاسبه قیمت کتاب، حداقل طی ۳ سال اخیر و قرار دادن نتیجه آن کنار هزینههای زندگی کارگری پاسخ روشنی به دست میدهد.
قیمت کتاب؛ از ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳
جدول زیر نشان میدهد، قیمت کتاب طی این سه سال صعودی بوده و تداوم داشته است. اوج رشد قیمتها، مربوط به سال ۱۴۰۲ با ۳۹.۸۵ درصد به ثبت رسیده است. سال ۱۴۰۳ هرچند، اندکی سرعت رشد کاهش پیدا کرده اما قیمت کتاب همچنان با حساب و کتاب زندگی کارگری ناموزون است. پیشبینی میشود با توجه به هزینههای تولید کتاب بهویژه کاغذ، نمیتوان درباره کاهش قیمت کتاب و افزایش احتمال خرید کتاب از سوی خانوادههای کارگری امیدوار بود.
روایت آماری
آمار مختلفی درباره جمعیت کارگران در ایران منتشر شده است؛ از ۱۰ تا ۱۳ میلیون نفر. محاسبه این تعداد کارگر به علاوه دیگر اعضای خانواده یعنی زن و حداقل دو فرزند، به معنای یک جمعیت حداکثری در کل جمعیت ایران است. پیام بررسی میزان مصرف کتاب در ایران، طی ۶ سال با تمرکز بر خانواده بزرگ چندده میلیونی کارگری، چیست؟
براساس پیمایش ملی مصرف کالاهای فرهنگی، مشخص شد، میانگین هزینه فرهنگی هر خانواره ایرانی، سال ۱۳۹۶، ۲۳ میلیون بوده، این هزینه شامل کدهای مختلف ازجمله پوشاک، تفریح و سرگرمی است اما سال ۱۴۰۲ این میزان به ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تقلیل پیدا کرده، بهعبارت دیگر، طی ۶ سال به این حد رسیده است.
طی سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲، مصارف فرهنگی ازجمله کتاب درسی، غیردرسی، کمکدرسی روزنامه و مجله در سبد مصرف خانوار، سال ۱۳۹۶، ۱۸ صدم درصد بود اما سال ۱۴۰۲ به ۱۰ صدم درصد تقلیل پیدا کرد؛ بهعبارت دیگر به ۶ صدم درصد در سبد خانوار رسید، یعنی کاهش سهم کتاب در سبد خانوار.
پیمایش مصارف فرهنگی، طی سالهای ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ نشان میدهد، سهم مصارف فرهنگی ازجمله کتاب درسی، غیردرسی، کمکدرسی روزنامه و مجله در سبد مصرف خانوار، سال ۱۳۹۶، ۱۸ صدم درصد بود اما سال ۱۴۰۲ به ۱۰ صدم درصد تقلیل پیدا کرده است؛ یعنی کاهش سهم کتاب در سبد خانوار. آمارها نشان میدهد، به دلیل شرایط اقتصادی در ۱۰ تا ۲۰ گذشته، بهویژه سالهای اخیر، خانوادهها زمینه کمتری در حوزه مصرف فرهنگی دارند و در حوزه کتاب، با شیب بیشتری این کاهش وجود دارد.
دست کوتاه کارگران از بازار کتاب ایران
پیشبینی تورم ۳۰ تا ۴۰ درصدی سال ۱۴۰۴، کنار ۴۵ درصد افزایش حداقل دستمزد کارگران، برای بازار ضعیف کتاب ایران، چه تصویری میسازد؟ میدانیم تورم تنها خاص یک جمعیت نیست و همه فعالان اقتصادی ازجمله فعالان صنعت نشر را درگیر میکند؛ بنابراین برای تقویت جایگاه کتاب و اقتصاد نشر، باید به مخاطب توجه کرد. براساس آمار اعلام شده، بهنظر میرسد جامعه کارگری، در صورت حمایت، توانایی ایجاد تحرک جدی بازار کتاب را دارند.
حمایتی از جنس عمل به ماده ۷۶ قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت که میگوید: «در راستای ارتقای اخلاق و فرهنگ اسلامی، شرکتهای دولتی، بانکها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت مندرج در پیوست شماره (۳) قانون بودجه سنواتی مکلفند یک درصد (۱%) از هزینههای جاری خود را برای همافزایی و ارتقای فعالیتها و تولیدات فرهنگی از قبیل موضوعات قرآنی، نمایشی، جوانی جمعیت، مطبوعاتی، رسانهای نوین، نشر و کتاب و تولید محتوای فرهنگی فاخر فارسی در فضای مجازی و گردشگری و توسعه و آموزش سواد رسانهای اختصاص دهند.»
با تحقق این بند قانونی از سوی دستگاهها، جامعه کارگری از چتر حمایتی گستردهای برای جبران کمبودهای فرهنگی ازجمله در حوزه کتابخوانی بهرهمند خواهند شد؛ تحولی که بازار کتاب را نیز تقویت میکند.
گزارشگر: سمیه حسننژاد
نظر شما