سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): داستانها و روایتها گاهی از میان کتابها سربر میآورند و مسیر جدیدی در پیش میگیرند. مسیری که ممکن است به پرده نقرهای برسد یا سر از جعبه جادویی تلویزیون دربیارود. در این صورت نام آنها میشود «اقتباس»؛ اقتباسهای سینمایی، تلویزیونی و … که هر کدام سهم خود را در جان بخشی به روایتهای نویسندگان داشتهاند.
بعضی از اقتباسهای سینمایی و تلویزیونی آنچنان موفقیت آمیز پیش میروند که حتی از کتابهایشان هم جذابتر و مشهورتر میشوند اما همیشه اقتباسها موفقیت آمیز نبودهاند، گاهی برخی از فیلمهای سینمایی اقتباسی شکست خوردهاند و مخاطب و منتقدان لب به انتقاد گشودهاند و حتی برخیهایشان گلایههای نویسنده کتاب را نیز در پی داشته است.
اما به هر حال اقتباس هنری یکی از جذابترین مسیرهای آثار نمایشی است که قصهها را به تولیدات جاودانهای بدل میکنند که برای تمام دورانها جذاب است.
درگذشت ماریو بارگاس یوسا نویسنده شهیر ادبیات لاتین باعث شد دوباره سری به دنیای اقتباس در جهان سینما بزنیم. یوسا از جمله نویسندگانی است که آثار متعددی از او تبدیل به فیلم شدند که از جمله آنها میتوان به جشن بز، شهر و سگها، پانتالئون و بازدیدکنندگان و … اشاره کرد.
در این گزارش به برخی از اقتباسهای شناخته شده پرداخته شده که به هر دلیلی موفق شدهاند یا به شکست رسیدند.
- چه آثاری ماندگار شدند؟
در ادامه فیلمهایی معرفی می شوند که موفق شدهاند به اثری ماندگار تبدیل شوند.
ژانر درام و شاهکاری به نام رستگاری در شاوشنگ
نمیتوان از اقتباس صحبت کرد اما از رستگاری در شاوشنگ سخنی به میان نیارود. «اندی دوفرین» بانکدار جوانی است که به جرم قتل همسرش به حبس ابد در زندان ایالتی شائوشنک محکوم میشود. وی ادعا دارد جرمی مرتکب نشده، ولی قاضی او را گناهکار اعلام میکند. دوفرین سالهای زیادی را در این زندان میگذراند…
این فیلم ساخته سال ۱۹۹۴ به کارگردانی فرانک دارابونت است که از یکی از آثار استیون کینگ اقتباس شده است.
غرور و تعصب
غرور و تعصب یکی دیگر از اقتباسهای سینمایی موفق دنیای سینما است. این اثر یک درام عاشقانه به کارگردانی «جو رایت» است که در سال ۲۰۰۵ تولید شد. این فیلم اقتباسی از کتابی به همین نام اثر «جین آستین» در سال ۱۸۱۳ است.
این اثر با استقبال گسترده مخاطبان روبهرو و نامزد چهار جایزه اسکار نیز شد. غرور و تعصب یک درام عاشقانه است که حول محور خانواده «بنت» در انگلستان قرن نوزدهم پیش میرود. خانم بنت تصمیم دارد پنج دخترش با افراد اشرافزاده ازدواج کنند اما هر یک دچار داستانی عاشقانه میشوند.
روح رئالیسم جادویی در صد سال تنهایی
این روزها سریال صد سال تنهایی مورد استقبال جهانی قرار گرفته است. فیلمی که اقتباسی از شاهکار ادبی گابریل گارسیا مارکز نویسنده کلمبیایی است که به خاطر این ثر برنده جایزه نوبل ادبیات هم شده است.
این فیلم در حال پخش بوده و فصل اول آن به اتمام رسیده است. فیلمی که ترکیبی از ژانرهای مختلفی مثل درام خانوادگی، تاریخی و اجتماعی و… است.
این فیلم در فصل اول توسط دو نفر یعنی الکس گارسیا لوپز و لورا مورا کارگردانی شد. فیلم در این فصل مورد استقبال منتقدان قرار گرفته است.
فانتزی و علمیتخیلی؛ از هری پاتر تا ارباب حلقهها
در ژانر فانتزی و علمی تخیلی آثار اقتباسی متعددی ساخته شده که بعضی از اقتباسها تبدیل به پروژههای موفقیت آمیزی شدند که در جهان نفوذ بالایی به دست آورد اما برخی از آثار نیز نتایج ناامید کنندهای داشت.
هری پاتر و جادوی پیروزی
در ژانر فانتزی باید به هری پاتر نیز اشاره کرد. اقتباسی که موفقیت جهانی به دست آورد. اقتباس سینمایی هری پاتر از مجموعه رمانهای پرفروش «جی.کی. رولینگ» صورت گرفت.
وفاداری به فضای کتاب، انتخاب خوب بازیگران، جلوه های ویژه و دنیاسازی از جمله علل موفقیت فیلمهای هری پاتر محسوب میشود.
ارباب حلقهها و تحسین منتقدان
فیلمهای ارباب حلقهها توسط پیتر جکسون بین سالهای ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ ساخته شد. این سهگانه بر اساس رمان حماسی «جی.آر.آر. تالکین» خلق شده و موفق شد هم نظر منتقدان و هم مخاطبان عمومی را جلب کند.
این سه گانه یکی از کاملترین اقتباسهای تاریخ سینما و تحسینشدهترین این آثار است و موفق شد ۱۱ جایزه اسکار را از آن خود کند.
این سهگانه تاثیراتی از نظر تکنیکهای بصری و … هم بر سینمای بعد از خود نیز گذاشت از جمله احیای ژانر فانتزی بود که پس از موفقیت آن، فیلمهایی مثل هابیت و بازی تاج و تخت ساخته شدند.
نیروهای اهریمنی؛ ضعیف در اقتباس سینمایی، موفق در سریال
نیروهای اهریمنی (His Dark Materials) اقتباسی بر اساس مجموعه رمانهای فانتزی فیلیپ پولمن با همین نام است.
اثر سینمایی آن به عنوان سپیده طلای شمالی در سال ۲۰۰۷ به کارگردانی «کریس وایتز» ساخته شد.
کتاب، حماسه فانتزی - علمی با مضامین عمیق فلسفی، مذهبی و هستیشناختی است که در سه جلد روایت میشود.
در این اثر سینمایی تغییراتی از کتاب اصلی به چشم میخورد که فیلم را دچار ضعف کرده است. این مشکلات شامل تغییرات بحثبرانگیز است که فیلم پایان کتاب را تغییر داد و همچنین حذف عناصر کلیدی داستان که باعث شد فیلم در گیشه نیز شکست بخورد.
اما سریال این اثر اقتباسی که بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۲ ساخته شد، محصولی به مراتب موفقتر بود.
از جمله عواملی که باعث شد سریال از فیلم سینمایی موفقتر باشد را میتوان در پرداخت عمیقتر به مضامین، بازیهای بهتر و وفاداری به کتاب اشاره کرد.
بازی تاج و تخت
بازی تاج و تخت (Game of Thrones) بر اساس مجموعه رمانهای ترانه یخ و آتش ساخته شد. توسعه شخصیتهای، تغییرات خلاقانه و جلوههای ویژه جذاب از جمله عوامل موفقیت این مجموعه تلویزیونی است.
این مجموعه نشان داد که اقتباسهای تلویزیونی میتوانند از منابع ادبی خود فراتر روند.
ژانر جنایی و معمایی، پیچ وتابهای داستانی روی پرده
فیلم دختر گمشده (Gone Girl) (2014) یک اقتباس سینمایی از رمان پرفروش «گیلیان فلین» با همین نام است که توسط «دیوید فینچر» کارگردانی شد. این فیلم یکی از موفقترین اقتباسهای دهه ۲۰۱۰ محسوب میشود که هم از نظر هنری و هم تجاری به موفقیت چشمگیری دست یافت.
داستان فیلم حول محور نیک دان (بن افلک) میچرخد که همسرش امی (رزمند پایک) به طور مرموزی ناپدید میشود.
منتقدان عواملی مثل کارگردانی استادانه، بازیهای درخشان، تدوین دقیق، تعلیقهای مناسب، فیلمنامه هوشمند با حفظ ساختار غیرخطی کتاب را علل موفقیت و ماندگاری این فیلم توصیف کردهاند.
دختری با خالکوبی اژدها!
فیلمهای اقتباسی دختری با خالکوبی اژدها (The Girl with the Dragon Tattoo) (2011)، بر اساس رمان مشهور استیگ لارسون ساخته شده است. این داستان جنایی - مهیج به دلیل شخصیت منحصربهفرد لیسبت سالاندر و روایت تاریکش شناخته میشود. تاکنون دو اقتباس عمده از این کتاب وجود دارد.
نسخه سوئدی فیلم در سال ۲۰۰۹ به کارگردانی «نیلز آردن اوپلو» ساخته شد. عواملی مثل وفاداری بالا به کتاب، بازی خیره کننده و فضاسازی تاریک و شمالی برحسب حس و حال سرزمین سوئد باعث موفقیت فیلم شد.
نسخه آمریکایی فیلم نیز در سال ۲۰۱۱ به کارگردانی دیوید فینچر ساخته شده است.
کارگردانی استادانه و تولید پرجزئیات از جمله ویژگیهای این فیلم اقتباسی به شمار میآید. مخاطبان اگر به دنبال نسخه وفادارتر به کتاب هستند، نسخه سوئدی فیلم و اگر به دنبال نسخه سینماییتر کتاب هستند، تولید نسخه آمریکایی فیلم را مشاهده کنند.
آگاتا کریستی و قتل در قطار شرق
نمیتوان از ژانر جنایی سخن گفت اما از آگاتاکریستی حرفی به میان نیاورد. فیلم قتل در قطار شرقی از جمله آثار ژانر جنایی است که اقتباسی از کارهای آگاتاکریستی محسوب میشود.
این داستان مرموز و پرتعلیق، یکی از محبوبترین آثار هرکول پوآرو، کارآگاه بلژیکی است. تاکنون چندین اقتباس از این رمان وجود دارد که معروفترین آنها را مرور میکنیم.
نسخه کلاسیک ۱۹۷۴
کارگردان این نسخه کلاسیک سیدنی لومت است. وفاداری بالا به کتاب، گروه بازیگران افسانهای به گونهای که ۱۲ ستاره هالیوود در نقش مظنونین به ایفای نقش پرداختهاند.
نسخه مدرن ۲۰۱۷
این اقتباس را «کنت برانا» کارگردانی کرده و ویژگیهایی نظیر جلوههای بصری جذاب و پوآروی پرجزئیات (از نظر چهره و لهجه) دارد.
دفترچه خاطرات یک عاشقانه موفق
فیلم دفترچه خاطرات (2004) (The Notebook) یک درام عاشقانهٔ اقتباسی از رمان پرفروش «نیکلاس اسپارکس» با همین نام است.
داستان فیلم روایت عشق آتشین و پرفرازونشیب نوح کالهاون (رایان گسلیگ) و آلی همیلتون (ریچل مکآدامز) از جوانی تا پیری را دنبال میکند. داستان در دو خط زمانی (گذشته و حال) روایت میشود...
پایان تاثیرگذار، کارگردانی احساسی و… از جمله علل موفقیت این فیلم عاشقانه است. این فیلم هم در میان مخاطبان و هم در گیشه موفق شد.
تاوان؛ تلفیق سینما و ادبیات در سطحی بالا
تاوان (2007) (Atonement) یک درام تاریخی اقتباسی از رمان مشهور «ایان مکیوِن» با همین نام است که توسط «جو رایت» ساخته شد.
در انگلستان دهه ۱۹۳۰، یک سوءتفاهم منجر به دروغی ویرانگر میشود که زندگی سه نفر را برای همیشه تغییر میدهد.
فیلم بهطور کلی وفادار به کتاب است، اما برخی جزئیات روانشناختی شخصیتها (به ویژه بریونی) در کتاب عمیقتر بررسی شدهاند.
فلیم را تلفیق سینما و ادبیات در سطحی بالا توصیف کرده اند.
کارگردانی تحسینبرانگیز جو رایت شامل عناصری مانند استفاده از نماهای طولانی، روایت غیرخطی و فلشبکهای هنرمندانه، بازیهای درخشان، هم نظر منتقدان را جلب کرد و هم در گیشه موفق شد.
همسر مسافر زمان؛ موفق اما با انتقاد
همسر مسافر زمان (۲۰۰۹) The Time Traveler’s Wife) (یک درام عاشقانهٔ علمی-تخیلی است که بر اساس رمان پرفروش «آدرین نین گودری» با همین نام ساخته شده است. این فیلم به کارگردانی «رابرت شونتکه» ساخته است.
هنری دتمب (اریک بانا)، یک کتابدار با اختلالی ژنتیکی است که باعث میشود ناخواسته در زمان سفر کند...
این فیلم به رقم موفقیتهای تجاری اما انتقاداتی هم در پی داشت که از آن جمله می توان به عدم انتقال درست پیچیدگیهای زمانی و برخی از حذفیان عناصر مهم اشاره کرد.
من پیش از تو
احتمالاً در کتابفروشیها، «من پیش از تو» اثر جوجو مویز را دیده باشید. کتابی که خیلی زود در ایران تبدیل به ترند شد و بسیاری از نوجوانان آن را خواندند.
من پیش از تو، یک درام عاشقانه اقتباسی از رمان پرفروش جوجو مویز با همین نام است. این فیلم به کارگردانی «تئا شاروک» و با بازی امیلیا کلارک و سم هیوین، داستانی احساسی و جنجالی درباره عشق، آزادی و حق انتخاب را روایت میکند.
این فیلم اگرچه موفقیتهای تجاری هم کسب کرد اما واکنشهای متفاوتی از منتقدان هم داشت.
برخی منتقدان معتقدند فیلم «ارزش زندگی معلولین» را زیر سوال میبرد. سادهسازی مسائل اخلاقی پیچیده نیز ازجمله مفاهیم مورد انتقاد در فیلم بود.
ژانر وحشت؛ بازآفرینی ترسهای ادبی
فیلم درخشش (The Shining, 1980) یکی از معروفترین اقتباسهای سینمایی از رمان استیون کینگ است که توسط سنما، استنلی کوبریک، کارگردانی شده است. این فیلم با بازی خیرهکننده جک نیکلسون در نقش اصلی، به یک اثر کلاسیک ترسناک تبدیل شده که با گذشت بیش از ۴۰ سال همچنان مورد تحلیل و ستایش قرار میگیرد.
جک تورنس (جک نیکلسون)، نویسندهای که به عنوان سرپرست زمستانی هتل دورافتاده «اورتاک» استخدام میشود، به همراه خانوادهاش (همسر و پسرش دانی که دارای قدرت «درخشش» است) نیروهای شریر هتل به تدریج ذهن جک را تسخیر میکنند...
کوبریک با تغییرات قابل توجهی نسبت به کتاب، اثر خودش را خلق کرد. در حالی که کتاب بر ترسهای شخصی و اعتیاد تمرکز داشت، فیلم بیشتر بر جنون و تنهایی تاکید میکند. خود استیون کینگ از این اقتباس راضی نبود اما نسخه کوبریک به یکی از ماندگارترین آثار سینمایی تبدیل شد که هنوز مورد تحلیل و ستایش قرار میگیرد.
مردگان متحرک
مرگان متحرک (۲۰۲۲-۲۰۱۰) مجموعه تلویزیونی است که از بر پایه کتابی کمیک به همین نام ساخته شد. این مجموعه تلویزیونی یکی از موفقترین و تاثیرگذارترین اقتباسهای تلویزیونی از کمیکبوک است.
داستان فیلم، جهان پس از یک همهگیری زامبیگونه را روایت میکند که در آن گروهی از بازماندگان به رهبری ریک گرایمز (اندرو لینکلن) برای بقا مبارزه میکنند...
فصلهای اولیه وفاداری نسبی به کمیکبوک داشتند، اما به مرور مسیر مستقلتری را در پیش گرفتند. این فیلم موفقیت های شگرفی را کسب کرده و حتی عنوان طولانیترین سریال در ژانر زامبی با ۱۱ فصل و ۱۷۷ قسمت را به خود اختصاص داد، هر چند که در فصلهای میانه کیفیت فیلم کاهش یافت.
مردگان متحرک با وجود افتوخیزهایش، به یکی از تاثیرگذارترین آثار تلویزیونی قرن ۲۱ تبدیل شد. این مجموعه نشان داد که یک اقتباس میتواند با حفظ روح منبع اصلی، مسیر مستقل و خلاقانهای را در پیش بگیرد.
- آثاری که شکست خوردند!
اما همه آثار اقتباسی نیز موفقیت حاصل نکردند، برخی از اقتباسها آنچنان به شکست انجامید که حتی نویسندگان کتابها را نیز به انتقاد واداشت که در ادامه برخی از مهمترین شکستهای اقتباسی مرور میشود.
سرنوشت تاریک «سهره طلایی»
فیلم The Goldfinch ساخته محصول سال ۲۰۱۹ به کارگردانی جان کرولی است که نتوانست موفقیتآمیز باشد. این فیلم اقتباسی اثر «دانا تارت» است. فیلم حول محور زندگی پسری به نام «تئو دکر» میچرخد که یک حادثه، زندگی او را برای همیشه تغییر میدهد.
این فیلم با وجود پیشینه ادبی که کتاب برایش فراهم آورده بود، تبدیل به اقتباسی ناموفق شد.
به رغم حضور بازیگران مطرحی چون نیکول کیدمن، کارشناسان دلایل متعددی برای شکست فیلم تشریح کردند که شامل عدم انتقال روح رمان در فیلم، ضعف در کارگردانی، عدم وفاداری به ساختار پیچیده رمان و ریتم نامناسب است.
جشن بز؛ میانه در شکست و موفقیت
فیلم جشن بز به کارگردانی لوئیس یوسا، یکی از آثار سینمای اقتباسی است که میتوان آن را در میانه شکست و موفقیت توصیف کرد. این فیلم بر اساس رمان مشهور ماریو بارگاس یوسا ساخته شده که به زندگی رافائل تروخیو دیکتاتور جمهوری دومینیکن پرداخته است.
منتقدان میگویند فیلم نتوانسته قدرت درونی رمان را بازتاب دهد. فیلم اگرچه به باور منتقدان در بازیها و روایت موفق بوده اما پیچیدگیها و چندلایگی رمان را به تصویر بکشد.
ناامید کننده مثل برج تاریک!
اگر از طرفداران کتابهای استیون کینگ باشید احتمالاً نام برج تاریک (The Dark Tower) نیز به گوشتان خورده است. اقتباسی که نتوانست نظر مخاطب و منتقدان را جلب کنند و نتایج نا امید کنندهای داشت.
این فیلم اقتباسی محصول ۲۰۱۷ به کارگردانی نیکولای آرسل است که فیلم را بر اساس رمانی به همین نام ساخته است.
داستان فیلم از این قرار است که جیک چمبرز (تام تیلور) یک جوان ۱۱ ساله ماجراجو و جستجوگر است. در حین این جستجوها او سرنخی را از یکی دیگر از ابعاد جهان به نام (میدورلد) کشف میکند.
این فیلم به علت ناهماهنگی روایت و فیلمنامه، فشردهسازی بیش از حد و سرگردانی ژانر فیلم بین وسترن، فانتزی و علمی و تخیلی، شکست خورد.
فیلمی خسته کننده به نام «آراگون»
آراگون (۲۰۰۶,Eragon) توسط «استفن فانگمایر» ساخته شد و اقتباسی از کتابی به همین نام به نویسندگی کریستوفر پائولینی است.
این فیلم به عنوان یکی از بدترین اقتباسهای فانتزی تاریخ سینما شناخته میشود.
دوری از روح فانتزی رمان، دیالوگهای سطحی، نادیده گرفتن عناصر کلیدی رمان، ضعف در خلق فضای حماسی رمان، حذفیات زیاد، ضعف در اجرای بازیگری و… از جمله علل شکست فیلم بود به طوری که نویسنده کتاب گفته بود: «این فیلم چیزی که من نوشته بودم نبود»!
داستان درباره پسر نوجوانی به نام اِرَگون (اد اسپیلرز) است که یک اژدهای ماده به نام سفیرا پیدا میکند و وارد ماجراجویی برای سرنگونی پادشاه شیطانی گالباتوریکس (جان مالکوویچ) میشود.
آدم برفی شکست خورد!
آدم برفی (The Snowman) (2017) یک اقتباس سینمایی از رمان جنایی «جو نسبو» با همین نام (از مجموعه هری هول) است. این فیل با استقبال بسیار ضعیفی از سوی منتقدان و مخاطبان مواجه شد.
داستان فیلمن درباره یک کارآگاه نروژی به نام هری هول (مایکل فاسبندر) به همراه همکار جدیدش (ربکا فرگوسن) به دنبال یک قاتل سریالی میگردد که قربانیانش را با آدمبرفیهای مرموز علامتگذاری میکند.
فیلم سعی کرده است که فضای تاریک و پیچیده رمان را منتقل کند، اما به دلیل مشکلات تولید و فیلمنامه، نتیجه نهایی آشفته شد. روایت مبهم، تولید عجولانه و فیلمنامه گیج کننده از نقاط منفی فیلم است.
این فیلم نامزد بدترین فیلم و بدترین کارگردانی هم شد.
گورستان حیوانات خانگی بدون روح نسخه اصلی
گورستان حیوانات خانگی ( Pet Sematary ,2019) یکی از معروفترین اقتباسهای سینمایی از رمان ترسناک استیون کینگ است که چندین بار مورد اقتباس قرار گرفته است.
در نسخه ۲۰۱۹ بازسازیها روح نسخه اصلی را نداشت و پیچیدگیهای داستان کمرنگ شده بود.
کوری؛ اقتباسی جسورانه، اما سردرگم در روایت
فیلم کوری ( Blindness) یک درام علمی - تخیلی و اقتباسی در سال ۲۰۰۸ از رمان مشهور ژوزه ساراماگو (برنده نوبل ادبیات) است که توسط فرناندو مایرلس کارگردانی شده است. این فیلم با بازی جولیان مور و مارک رافلو، داستانی هولناک از فروپاشی اجتماعی در پی یک همهگیری ناگهانی را روایت میکند.
این اقتباس اگرچه نتوانست تمام عمق فلسفی رمان را منتقل کند، اما به عنوان یک اثر سینمایی مستقل، تصویر قدرتمندی از شکنندگی تمدن انسانی ارائه میدهد. فیلم با وجود تغییرات، روح اصلی اثر ساراماگو درباره ترس از ناشناختهها و ماهیت واقعی انسان را حفظ کرده است.
اقتباسهای ضعیف از مزرعه حیوانات
فیلم «مزرعه حیوانات» یکی از معروفترین اقتباسهای سینمایی از رمان پرفروش جورج اورول است که چندین بار مورد اقتباس قرار گرفته است.
نسخه انیمیشن ۱۹۵۴
کارگردان این نسخه جان هالاس و جوئی باتلر است. این نسخه اولین اقتباسی از رمان محسوب میشود که پایان بندی متفاوت نسبت به کتاب دارد.
نسخه لایو اکشن ۱۹۹۹
این نسخه را جان استیونسن کارگردانی کرده است و ترکیبی از بازیگران واقعی با حیوانات است. اگرچه هرکدام از این نسخه ها نقاط قوتی دارند اما برخی منتقدان میگویند که نتوانسته است عمق تاثیرگذاری رمان را تکرار کند. این نسخهها در انتقال لایه های نمادین و پیچیده اثر دچار ضعف هستند.
به گزارش ایبنا، به هر حال اقتباسهای سینمایی و تلویزیونی بخشی مهمی از دنیای فیلم محسوب میشوند اما برخی از اقتباسها نتوانستند موفقیتهای رمان را تکرار کنند و حتی روایتهایی ضعیفتر و ساده انگارانه تر از کتاب ارائه دادهاند. اقتباسهایی که اگر با شناخت بهتری از فیلم و معانی و مضامین آن همراه باشد بدون شک منجر به آثاری جذاب و ماندگارتر خواهد شد.
نظر شما