جدی در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره ویژگی‌هایی که کتاب «مهر و حکاکی در ایران» را شایسته تقدیر کرده است، گفت: فکر می‌کنم این سوال را در ابتدا باید از داوران بپرسیم؛ ولی از دیدگاه من دلیل شایستگی این کتاب این است که برای نخستین بار به‌طور اختصاصی به حکاکی مهر که در ایران سابقه‌ای ۶۰۰۰ ساله دارد پرداخته است.

وی ادامه داد: پیش از این کتابی در این زمینه تالیف نشده است و از آن‌جا که این هنر جزو هنرهای فراموش شده است، برگزار کنندگان همایش «گنجینه‌های از یاد رفته هنر ایران» برای چاپ چنین کتابی پیش‌قدم شدند. علاوه بر آن، مهر و حکاکی در خانواده من هنری موروثی بوده و توجه و علاقه من از طفولیت، متوجه این هنر بوده و به‌همین جهت سعی کردم اطلاعات گسترده‌ای از تمام جوانب این هنر کسب و جمع‌آوری کنم تا بتوانم غبار فراموشی را از آن بزدایم و این هنر اصیل را به یادها بازگردانم.

این پژوهش‌گر افزود: متاسفانه می‌دیدم که در کشورهای همسایه، فقط به این دلیل که متن‌های حک شده روی بیشتر مهرها از آیه‌های قرآن و ادعیه و در نتیجه به زبان عربی بوده است، بسیاری از مهرهای ایرانی را کار دست اعراب قلمداد کرده‌اند. حتی مورخانی چون گوستاو لوبون نیز به اشتباه این آثار را سنگ‌های محکوک ساخت عرب نامیده‌اند؛ درحالی‌که این مهرها آثار هنرمندان ایرانی بوده است.
 
جدی گفت: همچنین در کشورهایی چون ترکیه با همین تصور غلط، این فرض وجود داشت که آثار حکاکی آ‌ن‌ها از ایرانیان قوی‌تر است؛ ولی هنر حکاکی، هنر این آب و خاک است و همچنان که گفتم در سرزمین ما هنری ۶۰۰۰ ساله است و به‌گمانم داوران نیز این نکات را در نظر داشته‌اند.

وی درباره منابع تحقیقات خود در زمینه مهر و حکاکی به کمبود منابع کامل و مکتوب اشاره کرد و اظهار داشت: در آثار متفاوتی که مورخان نوشته‌اند گاهی اطلاعاتی درباره مهرهای بسیار معروف که متعلق به پادشاهان و شاهزادگان بوده، درج شده است؛ ولی متاسفانه این اطلاعات فقط جنبه تاریخی دارند و جوانب هنری این مهرها از دید مورخان پنهان مانده است. در مواردی هم که هنرمندان درباره مهرها اطلاعات مکتوبی از خود برجای گذاشته‌اند، به جنبه تاریخی آن‌ها کم‌توجهی شده است.

جدی همچنین درباره نقاط قوت کتاب «مهر و حکاکی در ایران» گفت: در هیچ کتابی تاکنون اصول فنی حکاکی تشریح نشده است. من در این کتاب با بررسی دیوان‌های شعر نزدیک به 100 شاعر، مطالبی را که به فنون حکاکی اشاره داشته‌اند، استخراج کرده‌ام و از این طریق به فنون حکاکی در دوران‌های گذشته در ایران‌زمین دست یافته‌ام.

وی افزود: راه دیگری که برای دستیابی به این اطلاعات یافتم، گزارشاتی بود که بسیاری از مستشرقان از سفرهایشان در زمان صفویه و قاجار به ایران، از نحوه کار مهرسازان و حکاکان ایرانی در سفرنامه‌هایشان نوشته‌اند.

این محقق ادامه داد: مسلما این کار تمام و کمال نیست و این کتاب تنها نخستین گام برای تحقیق درباره مهر و حکاکی در ایران است؛ البته اگر می‌خواستم همه اطلاعات را به‌طور کامل در یک کتاب بگنجانم، هیچ ناشری حاضر نبود هزینه انتشار آن را متقبل شود؛ زیرا حجم کتاب بسیار بیشتر از شکل کنونی‌اش می‌شد و با وجود عکس‌های رنگی بی‌شمار، هزینه چاپ آن بسیار بالا می‌رفت. با این‌حال، با توجه به استقبالی که از این کتاب شد، قطعا کتاب بعدی را با مطالب بیشتری ارایه خواهیم کرد.

وی تاکید کرد: این کتاب گام اول چنین تحقیقاتی است و ادامه مسیر را نیز همین گام اول رقم می‌زند؛ البته متاسفانه بسیاری از آثار حکاکی ما پراکنده هستند و موزه مستقلی برای مهر نداریم. همچنین در موزه‌های مختلف نیز مهرها جای مستقل و منفکی ندارند و عموما همراه با آثار کوچک دیگر چون زیورآلات و ادوات شکار، زیر ویترین‌ها به‌نمایش گذاشته شده‌اند. این امر باعث می‌شود مخاطب نتواند از فاصله مناسبی نقوش این مهرها را ببیند و بررسی کند؛ در حالی که بسیاری از این نقوش را با چشم غیر مسلح هم نمی‌توان دید. همچنین نورپردازی نامناسب این آثار در موزه‌ها نیز دیدن آن‌ها را دچار مشکل می‌کند. از این‌رو تحقیق درباره مهرها تا حد زیادی با مشکل مواجه است.

این مولف درباره مطالب و تصاویر کتاب بعدی مهر و حکاکی، میزان توانایی فراهم کردن تصویر از مهرها را شرط اصلی دانست و گفت: بسیاری از مهرهایی که در موزه‌های مختلف موجود است، مثل آثار موجود در موزه بانک مرکزی، قابل دسترسی نیستند و مجوز عکاسی از آن‌ها وجود ندارد؛ البته به‌تازگی موزه حضرت معصومه(س) در قم، تصاویر مهرهای موجود در گنجینه‌اش را در اختیار من قرار داده است که در کتاب مستقلی به معرفی آن‌ها اقدام خواهم کرد.

جدی درباره نحوه بخش‌بندی کتاب و جوانب مختلف بررسی مهر و حکاکی در آن گفت: از آن‌جا که مهرها در مدل‌های بسیار متفاوتی وجود دارند، در این کتاب آن‌ها را از دیدگاه‌ها و جوانب مختلفی چون دوره‌های مختلف تاریخی، مکان جغرافیایی، جنس مهر، شکل مهر، نقش مهر، موضوع مهرها، سبک‌های حکاکی و همچنین جایگاه اجتماعی صاحبان آن‌ها بررسی کرده‌ام. متاسفانه به دلیل نبود موزه مستقلی برای مهر، نه متخصصین این فن تربیت شده‌اند و نه به اندازه کافی در این زمینه تحقیق صورت گرفته است.

این مولف اضافه کرد: گرچه سخن درباره مهر که یکی از کهن‌ترین دستاوردهای عالم انسانی است، ضمن شناخت هنری، نیازمند آشنایی با تاریخ، نمادها و اسطوره‌ها و اعتقادات دینی، آداب و رسوم و مطالعات باستان‌شناسی است و برای شناخت خطوط گوناگون و شیوه‌های نگارگری، مطالعات دقیق و تجربه کافی ضرورت دارد. همچنین در زمینه‌های هنری، آشنایی با سبک‌های خوشنویسی، تسلط به اوزان شعری و قواعد آن برای قرائت صحیح سجع مهرها الزامی است و در این رهگذر، محقق باید سنگ‌های گوناگون اعم از قیمتی و نیمه‌قیمتی را بشناسد تا در بررسی نحوه حکاکی نمود یابد.

وی همچنین درباره جایزه کتاب فصل گفت: این حرکت، بسیار حرکت شایسته و قابل‌توجهی است و اگر این بررسی انجام نمی‌شد و از بین ۳۰۰۰ کتابی که در این فصل چاپ شده‌اند، ۵۰ کتاب، کتاب برگزیده یا شایسته تقدیر شناخته نمی‌شدند، مردم به‌سختی می‌توانستند تفاوت بین کتاب‌هایی که بیشتر روی آن‌‌ها کار شده و زحمت بیشتری برای‌ آن‌ها کشیده شده را متوجه شوند و انتخاب برای مردم مشکل‌تر می‌شد.

این محقق درباره داوری این دوره از کتاب فصل نظر خود را اظهار نکرد و گفت: من زمانی می‌توانم قضاوت داوران را قضاوت کنم که همه ۳۰۰۰ عنوان کتاب داوری شده را مطالعه کرده باشم؛ به همین دلیل اظهار نظر من نمی‌تواند تخصصی باشد، ضمن این‌که من داوران این دوره را نمی‌شناسم و در زمان داوری هم در ایران نبوده‌ام.

جدی ادامه داد: چیزی که حائز اهمیت است، داوری خوب یا بد نیست، مهم نیت این کار است که نیت درستی است؛ حتی اگر این جایزه برای مولفان و محققان امروز خیلی مهم نباشد، برای نسل بعدی امیدوارکننده و سبب دلگرمی است و باعث تشویق آن‌ها می‌شود و جوانان این اطمینان را پیدا می‌کنند که تحقیقات و تلاش‌هایشان بررسی و دیده می‌شود و در صورت شایستگی از آنان قدردانی به‌عمل می‌آید.

محمدجواد جدی در سال ۱۳۴۰ در تبریز به‌ دنیا آمده است. وی نزد پدرش که یکی از استادان انگشترسازی و حکاکی آیات کریمه بر سنگ‌های قیمتی بوده، فنون حکاکی و همچنین نزد ولی‌اله پروانه و سیدحسن میرخانی خوشنویسی را فراگرفته است. جدی پس از اخذ دیپلم در رشته ریاضی و فیزیک، به تحصیل در رشته الکترونیک پرداخته و پس از انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها به تحقیق و پژوهش پیرامون تاریخ و ویژگی‌های هنر حکاکی و همچنین خطوط گوناگون از ادوار مختلف باستانی در ایران و خارج از ایران پرداخته است. 

در این حوزه مقالاتی از وی چون «مهر، گوهری بر تارک خط و نقاشی» برگزیده همایش بین‌المللی خوشنویسی جهان اسلام، «مهر و سیر تحول خط و خوشنویسی در عصر ایلخانی» برگزیده کنگره طرح احیای ربع رشیدی دانشگاه تبریز و «تاملی بر جایگاه و ویژگی‌های مهرهای دوره صفوی» برگزیده گردهمایی مکتب اصفهان را نام برد. محمدجواد جدی عضو هیات علمی گروه خوشنویسی گردهمایی مکتب شیراز  نیز بوده است. وی همچنین کلاس‌های آموزش تاریخچه و اصول شناسایی و خوانش مهر را در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برای گروه کارشناسان این سازمان برگزار کرده است.

کتاب «مهر و حکاکی در ایران» تالیف محمدجواد جدی با ویرایش هاشم بناپور در پاییز ۸7 توسط انتشارات فرهنگستان هنر در شمارگان ۲۰۰۰ نسخه و با قیمت ۳۵۰۰۰ تومان منتشر شده است. این کتاب که در ۱۰ فصل به توضیحاتی درباره تاریخ مهر و هنر حکاکی، تاریخ خط (به‌ویژه خط کوفی) در ایران، خطوط ششگانه و مهرهای دوران اسلامی، سیر تکاملی خط و خوشنویسی در دوران ایلخانی و تیموری و صفوی، تاریخ هنر سجع‌سازی مهر در فرهنگ و ادبیات فارسی و معرفی حکاکان بزرگ و ابزار و نحوه کار آنان پرداخته است، در نهمین دوره جایزه کتاب فصل در بهار ۸۸، کتاب شایسته تقدیر در گروه هنر شناخته شد.