کتابفروشان که به‌عنوان صاحبان ویترین کتاب یعنی مهم‌ترین حلقه نشر شناخته می‌شوند؛ همواره بر لزوم حضورشان در این عرصه اصرار داشتند. 210 کتابفروشی در دوره سی‌و‌چهارم نمایشگاه فرصت پیدا کردند تا از این میدان سهمی کسب کنند؛ البته موافقان این طرح معتقدند، ناشران نیز با عرضه و فروش کتاب‌هایشان در کتابفروشیها از این بازار پررونق، گردش مالی خوبی به دست آوردند.
طبق اعلام علی رمضانی، قائم مقام و سخنگوی سیوچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تا ساعت 21 پنجشنبه(28 اردیبهشت‌ماه)، 96 میلیارد تومان کتاب در بخش مجازی فروخته شد که 17 و نیم میلیارد تومان به کتابفروشان اختصاص داشت. فروش بخش مجازی طی دو روز پایانی نمایشگاه به 149 میلیارد و 800 میلیون تومان رسید که با تخمین فروش روزهای قبل می‌توان امیدوار بود، آخرین حلقه زنجیره صنعت نشر، نخستین حضور خود در بزرگترین رویداد فرهنگی کشور را با فروش 20 میلیارد تومانی به پایان رسانده باشد.
براساس آمار، بیش از یک‌هزار و 800 کتابفروشی در سراسر کشور فعال هستند و اگر این گروه حضور پررنگ‌تری در نمایشگاه داشتند، قطعا آمار و ارقام موجود در بخش مجازی و کتابفروشیها به نحو دیگری بود، درباره این حضور اما و اگرهای زیادی وجود داشت؛ برخی از اهالی نشر معتقد بودند که نمایشگاه کتاب تهران از ابتدا با هدف حمایت از بنیه اقتصادی ناشران شکل گرفته و حضور کتابفروشان تا حد زیادی این مساله را تحت الشعاع خود قرار می‌دهد اما گروهی دیگر بر این باورند که حضور کتابفروشان در نهایت به رونق اقتصادی و ایجاد سرمایه در گردش برای همه اهالی چاپ و نشر موثر است.
یاسر احمدوند، معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سیوچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، در گفت‌وگویی تاکید کرده بود «حضور کتابفروشیها جنبه فروشگاهی بخش مجازی را تقویت می‌کند و کتابفروشیها به فروش ناشران نه‌تنها لطمه نمی‌زند بلکه مکمل آن است.» وی همچنین در نشست خبری نمایشگاه درباره انتقادات برخی ناشران گفت که «نمایشگاه کتاب تهران باید به همه حلقه‌های زنجیره تولید، توزیع و مصرف کتاب کمک کند؛ یکی از این حلقه‌ها کتابفروشان هستند که احتیاج به حمایت بیشتری دارند.»
احمدوند همچنین تاکید کرد: «سرمایه‌گذاری برای توسعه کتابفروشیها، سرمایه‌گذاری درخور توجهی است و بازدهی اقتصادی آن نسبت به بقیه مشاغل کمتر است. در این زمینه دولت باید حمایت بیشتری از کتابفروشان داشته باشد، زمینه حضور کتابفروشیها به گونه‌ای فراهم شده که ناشران هم آسیب نبینند، سال اول است و حتما باید نواقص را شناسایی و برطرف کرد.»
نمایشگاهی برای همه اهالی نشر
علی محمدپور، دبیر کمیته کتاب دیجیتال مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه نمایشگاه کتاب تهران یک رویداد بزرگ است و همه زنجیره نشر باید در آن حضور داشته باشند، گفت: «این نمایشگاه ویژگی‌های زیادی دارد و یکی از جنبه‌های این رویداد، فروشگاه آن است که خیلی پررنگ شده و حتی بر بخش نمایشگاهی آن تاثیر زیادی گذاشته است.»
وی با طرح این موضوع که نمایشگاه کتاب در طول سالیان مختلف، بخشی از عادت‌های فعالان نشر را شکل داده است، ادامه داد: «به عنوان مثال ناشران همیشه سیستم و برنامه‌ریزی‌های مالی خود را با این نمایشگاه تنظیم می‌کنند، مثل رفتار صاحبان شرکت‌های مختلف در آستانه پایان سال. نمایشگاه کتاب هم مثل شروع سال جدید صنعت نشر است؛ در نتیجه چک‌ها، پرداخت حق‌التالیف‌ها و ... را به درآمد و نقدینگی این نمایشگاه گره زدند.»
به اعتقاد محمدپور، تغییر در رویه برگزاری نمایشگاه، به معنای تغییر در عادت ناشران است؛ «ناشر به اصطلاح روی نقدینگی نمایشگاه حساب باز کرده است و وقتی بخواهیم جریان تامین نقدینگی را تغییر دهیم، برنامه‌ریزی‌های ناشر چند ماه عقب می‌افتد.»
وی به دغدغه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر حمایت از کتابفروشیها با برگزاری طرح‌های مختلف طی سال‌های گذشته عنوان کرد: «در این میان نکته مهم این است که کتابفروشیها مکان‌محور هستند؛ به‌عبارت دیگر در یک محله و خیابان حضور دارند و دغدغه اصلی آن‌ها همیشه این است که مشتری در این مکان حاضر شود و با توجه به ظرفیت‌های موجود خرید کند.»
محمدپور تاکید کرد: «سایت فروش، برخلاف عادت همیشگی کتابفروشیها است، به‌نظر می‌رسد باید کاری کرد، با اقداماتی مثل ارائه تخفیف یا یارانه، مشتری بیشتری به کتابفروشی بیاید اما وقتی مشتری کتابفروشی ضرورتی به این حضور نمی‌بیند، ممکن است مکان‌محور بود این حرفه کمتر در نظر باشد؛ این مساله دغدغه مهمی است؛ بنابراین به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلای باید به این مساله دقت زیادی داشته باشند تا در طولانی مدت به کتابفروشیها آسیب وارد نشود.»
این فعال حوزه نشر در بخش دیگر صحبت‌های خود به طرح دغدغه برخی ناشران درباره عرضه کتاب‌هایشان اشاره کرد و گفت: «امروزه تولید، چاپ و کپی کتاب با ابزارهای نوین کار ساده‌ای است، این تصور وجود دارد که بخشی از کتابفروشیها از این ظرفیت سوءاستفاده کنند و کپی کتاب‌ها را بفروشند. در این میان ناشر گاهی نمی‌تواند تشخیص دهد کتابی که از طریق کتابفروش فروخته می‌شود، کتاب اصلی او است یا نه و به‌نظرم باید به این دغدغه پاسخ داده شود.»
به گفته وی، کتابفروشان می‌توانند در نمایشگاه حضور داشته باشند اما نه برای فروش، آن‌ها می‌توانند ویژگی‌ها، دستاوردها و هنر معرفی کتاب را به نمایش بگذارند، باید بتوانیم کتابفروش را به‌عنوان یک رسانه معرفی کنیم و برنامه‌ای چیده شود تا کتابفروشان برتر در نمایشگاه حضور نمایشگاهی داشته باشند.
ایده‌ای که عملیاتی شد
عباس جهانگیری، مدیر انتشارات بین‌المللی «حافظ» که سال‌ها در حوزه نشر و کتابفروشی تجربه دارد، معتقد است؛ نخستین حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب تهران، توجه به حلقه نهایی صنعت نشر و استفاده از ظرفیت‌های موجود آن‌ها است.
وی با طرح این موضوع که کتابفروشان حلقه کلیدی و تاثیرگذار صنعت نشر هستند، ادامه داد: «کتاب‌هایی که در بخش مجازی نمایشگاه از طریق کتابفروشان و ناشران فروخته شد، آثار ناشرانی است که شاید سال‌ها در قفسه کتابفروش باقی مانده بود و مشتری بی‌خبر از آن بود و نمایشگاه مجازی فرصتی برای دیده شدن این آثار بود.»
جهانگیری کمک به نقدینگی صنعت نشر را از دیگر دستاوردهای حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب تهران دانست و افزود: «اینکه شخصی در یک روستای دورافتاده از یک کتابفروش در تهران یا مشهد کتاب خریداری کند و رایگان به دستش برسد یک اتفاق خوب و مبارک است. اتفاقی که به افزایش دسترسی به کتاب در شهرهای مختلف کمک کرد و ویترینی به وسعت ایران ساخت.»
مدیر انتشارات حافظ همچنین بر پیش‌بینی ساز و کار لازم برای حضور پررنگ‌تر کتابفروشان در نمایشگاه کتاب سال آتی تاکید کرد و ادامه داد: «ایده حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب از سال‌ها قبل طرح شده بود و امسال عملیاتی شد. در این زمینه اطلاع‌رسانی درباره حضور کتابفروشان باید خیلی بیشتر باشد، مردم باید بدانند که کتابفروشان در این رویداد حضور دارند و با خرید از آن‌ها، حمایت کنند.»
بارقه‌های امید برای کتابفروشان
و اما علی‌اکبر تورانیان، مدیر انتشارات و کتابفروشی «شهرآب» نیز درباره حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب تهران، گفت: «در طول سالیان مختلف، برگزاری نمایشگاه‌های کتاب، به کتابفروشان آسیب می‌زد، وقتی مردم خرید خود را از نمایشگاه انجام می‌دادند معمولا تا مدتی به کتابفروشیها نمی‌رفتند و فروش آن‌ها تا مدت‌ها کاهش پیدا می‌کرد. در این میان کتابفروشان که اغلب با ویژگی سرمایه‌ای فروشگاه تجاری خود فعالیت می‌کردند، نسبت به حرفه خود دلسرد می‌شدند.»
وی با بیان اینکه کتابفروشان امروز با عشق به کار خود ادامه می‌دهند، ادامه داد: «کتابفروشان همواره به دنبال راهکاری برای جبران خلاءها بودند، اجرای ایده حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب تهران، نقطه عطفی برای آن‌ها بود، زیرا بارقه امید را به کتابفروشان برگرداند. با جمعی از همکاران صحبت می‌کردم و همه از این رویداد راضی بودند.»
تورانیان افزود: «کتابفروشان در طول سالیان مختلف به واسطه نمایشگاه‌های استانی کتاب و سایر رویدادهایی از این دست آسیب‌های زیادی دیده بودند و خیلی‌ها مجبور به تغییر کاربری شده بودند و با فروش و اجاره فروشگاه به دنبال شغل دیگری رفته بودند.»
وی کتابفروشان را ویترین کتاب معرفی کرد و گفت: «اهمیت آن‌ها به‌عنوان قشری که تصویری از کتاب به مخاطب نشان می‌دهد، اهمیت زیادی دارد. در مجموع بیش از 5 هزار فعال ناشر داریم که با یک‌هزار و 800 کتابفروش فعال تناسبی ندارد. صنعت نشر به ویترین گسترده‌ای به وسعت کشور نیاز داشت و پیوند سامانه خرید از کتابفروشی با سامانه نمایشگاه مجازی به کتابفروشی حیات جدیدی داد، چون و کسب و کارشان رونق خوبی پیدا کرد و مردم هم استقبال بسیار خوبی از این موضوع کردند.»
تورانیان تاکید کرد: «با ورود کتابفروشیها در بخش مجازی نمایشگاه کتاب، دست مردم در انتخاب کتاب باز بود و آن‌ها توانستند کتاب‌هایی را هم که بیش از 5 سال از عمر آن‌ها می‌گذشت به راحتی از 210 کتابفروشی تهیه کنند. اجرای این طرح، دسترسی مردم به کتاب را آسان کرد و کمک کرد تا کتاب‌های مورد نیاز خود را به سهولت و راحتی و قیمت مناسب تهیه کنند. در این اقدام هم مردم و هم کتابفروش راضی بودند.»
مدیر کتابفروشی شهرآب که در نمایشگاه مجازی حضور داشت، اجرای این اقدام را مصداق حرمت به سوی تحقق عدالت فرهنگی در کشور دانست و گفت: «با حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب هم ناشر و هم کتابفروش از منافع آن بهره‌مند شدند. این طرح پاسخ به دغدغه سال‌های طولانی فعالان نشر بود؛ امیدواریم که با انگیزه ایجاد شده، کتابفروشیها رونق داشته باشند و ویترین کتاب افزایش پیدا کند.»
به گزارش ایبنا؛ البته تداوم حضور کتابفروشیها در نمایشگاه کتاب تهران برای دوره‌های آتی با پیشنهادها و نظراتی همراه است، پیشنها‌هایی که در رسانه‌ها منتشر و یا در فضای مجازی به بحث گذاشته می‌شود.
یاسراحمد‌وند، رئیس سیوچهارمین نمایشگاه بین‌الملی کتاب تهران در گفت‌وگو با ایبنا بر این موضوع تاکید کرد که امسال نخستین تجربه اتصال کتابفروشان به بخش نمایشگاه مجازی بود و از پیشنهادات مختلف درباهر این طرح، استقبال می‌کنیم، برنامه اینگونه نیست که به صورت صفر‌و‌صد برخورد کنیم.
به گفته وی، «شاهد پیشنهادها و نظرات دیگری هم از سوی فعالان حوزه نشر بودیم، در این زمینه به همکاران گفته شده است که نظرات و دیدگاه‌های مختلف را جمع‌آ‌وری کنند تا روند اجرایی کار برای دوره آتی تکمیل شود.»
نظر شما