به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، عملیات قدس چهار از جمله از سلسله عملیات‌های محدود بود که از روز اول مرداد سال 64 شروع شد. این عملیات در منطقه –عملیاتی- هورالهویزه به فرماندهی سپاه پاسداران آغاز شد و پس از سه روز درگیری، با آزادسازی نیمی از دریاچه «ام‌النعاج» (شمال غرب هورالهویزه) و مناطق واقع در جنوب شرق العماره عراق به پایان رسید.
 
در مورد عملیات قدس 4 دو عامل مهم نقش داشتند، در اینباره در کتاب «سلسله عملیات قدس: تحرک در جبهه‌ها و جلوگیری از آرامش» درباره دو عامل یاد شده آمده است یکی کنار رفتن تهل‌های شط‌الدوب (قطعاتی جزیره‌مانند بر روی آب که از به‌هم‌پیوستن نی و دیگر روییدنی‌ها ایجاد می‌شود) که براثر طوفان شدید و درنتیجه اتصال این شط به دریاچه ام‌النعاج را موجب شد و دیگری، دستگیری و اسارت تعدادی از نیروهای شناسایی عراقی که از مجموع این عوامل اطلاعات موثقی به ‌دست رزمندگان ایرانی آمد. این اسیران زمینه را برای توجه فرماندهان به دریاچه ‌ام‌النعاج معطوف کردند.

 

ویژگی‌های عملیات قدس 4
در همان کتاب درباره مهم‌ترین ویژگی عملیات قدس چهار این‌گونه آمده است که ویژگی مهم آن در مقایسه با دیگر عملیات‌های قدس (1، 2، 3 و 5) بافت و ترکیب نیروهای عمل کننده در عملیات قدس 4 بود. در این منبع آمده است در عملیات قدس چهار نیروهای یگان عمل‌کننده، تیپ 9 بدر سپاه پاسداران، به جز فرمانده (اسماعیل دقایقی) و برخی کادرهای آن، متشکل از نیروهای مجاهد عراقی بودند که در طول جنگ از عراق اخراج و پناهنده شده بودند. ترکیبی از ارتشیان عراقی و مجاهدان غیرنظامی، تیپ بدر را تشکیل می‌دادند که قبل از اجرای عملیات قدس 4، پدافند همین منطقه عملیاتی را در هور به عهده داشتند.

در بخشی کتاب «سلسله عملیات قدس: تحرک در جبهه‌ها و جلوگیری از آرامش» آمده است:‌ واحد اطلاعات و عملیات تیپ ـ متشکل از نیروهای مجاهد عراقی، عشایر هور و عده‌ای از رزمندگان سپاه پاسداران ـ از اوایل تیر 1364 شناسایی منطقه را در دو محور غربی و شرقی شروع کردند. در محور غربی شناسایی با بلم و سپس به‌وسیله غواص‌ها روی پاسگاه‌های دشمن انجام ‌می‌گرفت. در محور شرقی نیز شناسایی‌هایی فقط به‌وسیله بلم و با کمک عشایر انجام می‌شد. به لحاظ وجود کمین‌های زیاد و علامت‌گذاری منطقه، شناسایی بسیار کند پیش می‌رفت. به همین دلیل شناسایی دقیقی از وضعیت دشمن به عمل نیامد.
 

نقش مهم شنود بی‌سیم‌ها در پیشبرد اجرای عملیات
در همین بخش از کتاب یاد شده آمده است:‌ یکی از ابزار خوب شناسایی، استفاده از دستگاه شنود بی‌سیم‌ها بود که از این طریق تا حدودی محل پاسگاه‌ها، کمین‌های دشمن، تعداد نیروی کمین‌ها، زمان تدارکات، تعویض نگهبانی، نوع سلاح‌ها و زمان درخواست آنها به دست ‌آمد. پدافند کلی منطقه به ‌عهده لشکر 29 ارتش عراق مستقر در المعیل بود. تیپ 117 مرزی ارتش عراق نیز که قرارگاه آن در ابوشعیر قرار داشت، در مقابل تیپ بدر مستقر شده بود. به این ترتیب که گردان 5 و عناصری از گردان 2 این تیپ در دریاچه ام‌النعاج و گردان 4 آن از ابوخصاف به سمت جنوب در مقابل آبراه خیط استقرار داشتند.

هادی نخعی و حمید رضا مشهدی فراهانی در کتاب روز شمار جنگ ایران و عراق (جلد 37) درباره عملیات قدس چهار نوشته‌اند: سازمان رزم تیپ 9 بدر در عملیات قدس 4 عبارت بود از گردان شهید بهشتی، گردان انصارالحسین، گردان شهید دستغیب و گردان شهید صدر به‌علاوه یک گروهان در احتیاط.
 
انتقال نیروها با رعایت اصل غافل‌گیری
در بخشی از مدخل دانشنامه الکترونیکی دفاع مقدس درباره عملیات قدس چهار به نقل از کتاب سلسله عملیات قدس آمده است: دو روز قبل از شروع عملیات، نیروهای عمل‌کننده به‌تدریج با رعایت اصل غافلگیری به منطقه عملیات منتقل شدند. نیروهای محور غربی در پاسگاه سه و پاسگاه‌های هور و نیروهای محور شرقی در مجاورت آبراه لعوج و برکه ابوشوش استقرار یافتند. اکثر نیروهای عمل‌کننده کاملاً به منطقه عملیات توجیه بودند. واحد تخریب با منفجر کردن تله‌های ثابت و متحرک در مسیر حرکت نیروها، معابر را پاکسازی کرد. سایر واحدهای پشتیبانی و خدمات رزم نیز برای پشتیبانی از نیروها، اقدامات لازم را انجام دادند. (لینک)
 
در ادامه همین منبع از صفحات 63 و 64 کتاب سلسله عملیات قدس نیز این‌طور آمده است: قبل از آغاز تک، عراقی‌ها با هواپیمای پی‌سی7 منطقه را بمباران می‌کردند. آتش توپخانه هم تا حدودی روی منطقه اجرا می‌شد و در مواردی هم نیروهای فرسان‌الهور (عشایر بومی عراق) اقدامات شناسایی و گشت رزمی انجام می‌دادند، ولی به دلیل وجود کمین‌های خودی، نمی‌توانستند اقدام مهمی انجام بدهند.

 

سرعت عمل نیروها در موفقیت عملیات آن موثر بود
محمد درودیان در کتاب سیری در جنگ ایران و عراق (جلد دوم) رمز موفقیت عملیات قدس چهار این‌طور بیان شده است: سرانجام در 1 مرداد 1364، رأس ساعت 12 نیمه‌شب عملیات قدس 4 آغاز شد. سرعت عمل نیروها و بهره‌گیری از عنصر غافلگیری موجب شد عراقی‌ها تا مدتی آشفته شوند و عملاً نتوانند اقدام اساسی انجام دهند. در این میان مسئله درخور توجه، اسارت مأمور بی‌سیم فرماندهی عراق بود. نیروهای عراقی پس از سقوط پاسگاه‌ها و تأمین اهداف عملیات، به اجرای شدید آتش توپخانه مبادرت ورزیدند.
 
در صفحات 75 و 76 کتاب سلسله عملیات قدس نیز سرانجام این عملیات را این‌گونه مکتوب کرده است: پس از سه روز درگیری، عملیات قدس 4 به پایان رسید. آزادسازی نیمی از دریاچه ام‌النعاج از شط‌الدوب در غرب دریاچه تا برکه ام‌توسه در شرق آن بخشی از نتایج این عملیات بود. همچنین هشتاد کشته، صد مجروح و 53 اسیر به همراه غنائم به‌دست‌آمده شامل هفت دستگاه قایق، ده دستگاه بلم، چهار بی‌سیم، پنجاه قبضه تفنگ کلاشینکف، پنج قبضه تیربار، دو قبضه خمپاره و پنج قبضه آرپی‌جی و دو عدد دوربین معمولی از دیگر نتایج این عملیات محدود بود. در این عملیات براثر حملات هوایی پنج نفر از نیروهای ایرانی شهید و 25 نفر نیز مجروح شدند.
 
شناسایی دقیق در محور غربی، ارتباط قوی بین فرماندهی و نیروهای عمل‌کننده، توجیه خوب نیروهای عملیاتی، فعال بودن پست شنود، سرعت عمل و هماهنگی مناسب غواصان، هماهنگی مناسب واحد ادوات با نیروهای عملیاتی از جمله عوامل موفقیت این عملیات محدود بود.