به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست علمی «حکمرانی در قرآن با تکیه بر اندیشه امام موسی صدر» با سخنرانی شریف لکزایی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۲۲ خردادماه برگزار شد.

لکزایی درباره آثار امام موسی صدر توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: آثار ایشان از جمله مجموعه ۱۲ جلدی «گام به گام با امام موسی صدر» شامل مصاحبه‌ها، سخنرانی و ... ایشان گردآوری و به فارسی ترجمه شده و جلد دهم این کتاب مباحث تفسیری است. صدر همه انسان‌ها اعم از انسان ۱۴۰۰ سال قبل و امروز را مخاطب قرآن تلقی کرده و معتقد است که همه به اندازه فهم و معرفت خود می‌توانند از معارف کلام الهی بهره‌مند شوند، طبیعتا با توجه به رشد معارف بشری، فهم‌های جدیدتری هم از قرآن صورت می‌گیرد.

او با بیان اینکه امام موسی صدر معتقد است قرآن، کتاب زندگی و برای هدایت انسان نازل شده است لذا ابعاد تربیتی، اخلاقی و اجتماعی قرآن بسیار زیاد است و از این منظر می‌توانیم جامعه را بهره‌مند کنیم افزود: وی معتقد است قرآن گرچه مباحث علمی و فلسفی و ... دارد، ولی کتاب علمی نیست. رویکرد شهید صدر در تفسیر نگاه عقلی به مباحث قرآنی است، همچنین شهید صدر به اعجاز برای کشف معارف قرآن معتقد است. مباحث تفسیری امام موسی صدر شامل آیات برگزیده و قصارالسور است و از منظر ایشان قرآن هم پوشش‌دهنده زندگی دنیا و هم تأمین‌کننده زندگی اخروی است؛ همچنین ایشان بر بحث اعجاز قرآن تأکید زیادی دارد و آن را ناشی از بلاغت و فصاحت می‌داند و به تحدی آن اشاره کرده است.

او افزود: امام موسی صدر همچنین اخبار از غیب را به عنوان اعجاز برشمرده و فرموده است که قرآن به موضوعاتی اشاره کرده است که ۷۰۰ سال بعد از نزول قرآن روشن شده است، مانند اینکه بدن فرعون روی آب در حاشیه ساحل مانده بود.

لکزایی با اشاره به اینکه رویکرد آسیب‌شناسانه انسان و جامعه معاصر در تفسیر شهید صدر بسیار برجسته است و بخشی از آن نقد روشنفکران معاصر است یادآور شد: هدف ایشان از این تفسیر، اصلاح جامعه و ساختن انسان و جامعه تراز اسلامی بوده است، در تفسیر قرآن بحث‌های مفصلی در مورد حکمرانی ندارند و بعضا از سایر مباحث ایشان استنباط کرده‌ایم. یکی از مباحث مورد تأکید امام موسی صدر در تفسیر قرآن خود، تربیت جامعه و انسان تراز اسلام است که یکی از نتایج آن ایجاد دولت صالح و برقراری حکمرانی صالحه است.

این استاد حوزه با اشاره به پنج اصل بنیادین برای تربیت انسان و جامعه صالح گفت: از نظر وی، برنامه کلی قرآن برای تربیت انسان، پنج اصل بنیادین دارد؛ اول، ایمان به غیب و اتکاء انسان به عالم غیب، دوم، اقامه نماز، سوم، انفاق در راه خدا، چهارم، ایمان به رسالت پیامبر(ص) و پنجم، ایمان به معاد؛ از دید شهید صدر، حقیقت هدایت و رستگاری در این پنج بنیاد نهفته و تفسیر ایشان هم حول همین محورها بحث شده است.

به گفته عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، امام موسی صدر می‌گوید منطق اسلام با تصوف متفاوت است زیرا در اسلام، روح و جسم باید در راستای رضایت الهی به تعامل برسند و هر چه انسان قصد دارد، انجام دهد باید مراقب باشد تا روح خود را فدای جسم نکند و سراسر زمینی نشود. ایشان معتقد است باید بعد جسمانی و آسمانی انسان متوازن و از افراط و تفریط جلوگیری شود. 

لکزایی با بیان اینکه بحث دیگر او درباره تبیین حد و مرز اعتدال است توضیح داد: از منظر ایشان، اعتدال یعنی اینکه نه ظلم بشود و نه ظلم مورد پذیرش قرار بگیرد. پرهیز از ظلم به نفس، خداوند و دیگران، اصول و ضامن بقای امت است. ایشان به مقاومت و دفاع هم در اینجا پرداخته و تأکید دارد که مقاومت و دفاع از جان، مال، ناموس، جامعه، رفاه و پیشرفت مصداق بارز اعتدال است.  به اعتقاد صدر، اگر ضروریات زندگی تأمین نشود، اعتدال هم وجود ندارد و این به معنای مرگ حکمرانی است. اگر ضروریات جامعه نادیده گرفته شود، به فقدان اعتدال خواهد انجامید. 

لکزایی با تأکید بر اینکه اعتدال باید در روابط اجتماعی رعایت شود، تاکید کرد: این اعتدال می‌تواند مبتنی بر صداقت، رفاقت و اعتماد، احترام متقابل و اطمینان متقابل باشد، بنابراین دروغ، غیبت، تهمت و نفاق، اعتدال را در جامعه از بین می‌برد و جامعه را منجر به فروپاشی خواهد کرد. همین که غیبت کسی انجام شود، می‌تواند یک خانواده را از هم فروپاشد و اگر تسری یابد، ممکن است منجر به فروپاشی جامعه شود.

وی با اشاره به اصل مسئولیت‌ در نگاه امام موسی صدر و استخراج این اصل در تفسیر قرآن ایشان بیان کرد: شهید صدر معتقد است همه انسان‌ها دارای مسئولیت هستند ولی بزرگان، انبیاء و امامان چون آگاهی بیشتری دارند، مسئولیت و وظایف بیشتری هم در قبال جامعه خود دارند زیرا کسانی که آگاهی بیشتری دارند، نمی‌توانند از زیر مسئولیت شانه خالی کنند. اصل دیگر در تفسیر امام موسی صدرف رضایت و خدمت به مردم است؛ ایشان در مباحث تفسیری خود در ذیل داستان حضرت یوسف(ع)، نکاتی را مورد تأمل قرار داده و آورده است که کسب رضایت الهی و مردم، از اصول حکمرانی مطلوب است. 

لکزایی با تأکید بر اینکه حکمران باید موقعیت‌های مناسب برای زندگی مردم ایجاد کند یادآور شد: از این منظر، حکمرانی با علم سر و کار دارد و توجه به علم می‌تواند حکمرانی را در مسیر صحیح‌تر جلو ببرد و از طرفی، موقعیت‌های مناسبی را ایجاد و ضروریات زندگی مردم را محقق کند. به باور شهید صدر اگر تمدن، پاسخ به نیازهای انسان تعریف شود، آیات قرآن همگی در پاسخ به نیازهای مادی و معنوی است. صدر می‌گوید، قرآن در تمام اعصار حضور دارد و همه نسل‌ها را هدایت و راهنمایی می‌کند و جمله تمدن‌ها را بنا می‌نهد و هر مشکلی را حل و بر هر بزرگ و کوچکی احاطه دارد، زیرا کلام خداوند است که همان بحث جاودانگی قرآن کریم است؛ قرآن نامحدود و نامتناهی است و در هر دوره و زمانی می‌تواند به انسان کمک کند تا مسیر پیشرفت را سپری کند.