چرا مردم برای خرید کتاب انتظار تخفیف دارند؟ چرا نهادهای صنفی، انتظامی و قضایی با وجود تشکیل کارگروه‌های مختلف، هنوز نتوانسته‌اند با کتاب‌های قاچاق، کتابسازی و بساط‌های تخفیف‌دار، مقابله کنند؟ این سوال‌ها را از شهرام جهانگیری، مدیر انتشارات چترنگ و وحید تیموری، مدیر کتابفروشی «کتاب پارسه» پرسیدیم. البته در این گزارش به سراغ فردی که کتاب‌ها را با 50 درصد تخفیف در مراکز خرید تهران و شهرستان‌ها می‌فروشد هم رفتیم؛ فردی که می‌گوید این شیوه فروش کتاب توانسته سرانه مطالعه را هم ارتقا دهد.
از خلأ کپی‌رایت تا حاشیه سود کتاب!
آرش زیادی خود را مدیر کتابفروشی ترمه معرفی می‌کند. البته مقصود او از کتابفروشی، همان غرفه‌ای است که در پاساژ ایجاد کرده و هیچ ارتباطی هم با نشر ترمه با مدیریت عباس غمگسار ندارد. می‌گوید از سال 88 تاکنون توانسته در 30 مرکز خرید تهران و البرز غرفه‌های کتابفروشی با 50 درصد تخفیف ایجاد کند؛ فردی که کار خود را با پخش روزنامه و چند جلد کتاب شروع کرده و اکنون در هر شعبه خود در تهران و البرز؛ 400 عنوان کتاب دارد. او دراین‌باره به خبرنگار ایبنا می‌گوید: «ما مغازه کتابفروشی نداریم؛ کتاب را از ناشران بازاری و نوپا می‌خریم و با تخفیف 50 درصد در مشاعات مراکز خرید می‌فروشیم.» او حتی مدعی است با فعالیت‌های خود توانسته نقش بسزایی در ارتقاء سرانه مطالعه داشته باشد.
از او درباره دلیل تخفیف‌ها می‌پرسم و پاسخ می‌دهد:« در ایران کپی رایت رعایت نمی‌شود؛ به همین دلیل حاشیه سود کتاب بالاست. بنابراین ناشران بازاری با انتشار یک کتاب 70 تا 80 درصد سود می‌کنند. ما از این ناشران کتاب را با تیراژ بالا و تخفیف 65 درصد می‌خریم و در مراکز خرید با 50 درصد تخفیف می‌فروشیم.» از وضعیت نشر و بحران کاغذ هم خبر دارد و می‌گوید: «درحال حاضر با این وضعیت کاغذ و قیمت بالای کتاب؛ نمی‌توان با قیمت پشت جلد، کتاب فروخت و مخاطبان دنبال کتاب با تخفیف هستند.»
زیادی در پاسخ به این پرسش که با این شرایط اقتصادی و هزینه‌های تولید؛ چطور تخفیف 50 درصدی برای ناشران توجیه اقتصادی دارد؟ توضیح می‌دهد: «ناشران نوپا و بازاری به دلیل این که هزینه حق‌التالیف و حق‌الترجمه پرداخت نمی‌کنند، انتشار این کتاب‌ها برایشان توجیه اقتصادی دارد؛ در مقابل ناشران خوب بازار کتاب مانند چشمه، ققنوس و امیرکبیر و... به خاطر بِرند بودن، حاضر به همکاری با ما نیستند و می‌گویند ما قیمت کتاب را تعیین می‌کنیم و حاضیر نیستم تخفیف بدهیم.»
وی در پاسخ به این پرسش که می‌دانید این تخفیف‌های نامتعارف می‌تواند به کتاب‌فروشانی‌ها و بازار کتاب‌های اصیل صدمه بزند، می‌گوید:« اولا سبک کار هرکسی تفاوت دارد. ثانیا؛ ما در مراکز خریدی هستیم که هیچ کتابفروشی در آن‌ها وجود ندارد. ثالثا؛ ما اصلا کتاب افست و کپی نداریم و کتاب‌های ما اصل است؛ فقط از ناشران نوپا و بازاری خریداری شده‌اند.»
او معتقد است:« کتاب‌های ناشران نوپا و بازاری هیچ کم و کسری از بابت محتوا ندارند و حتی آثار خلاصه شده هم نیستند؛ فقط از سوی مترجمان نوپا و تازه فارغ‌التحصیل ترجمه شده‌اند و ویژگی‌شان این است که با قیمت پایین‌تری فروخته می‌شوند.»
وی توضیح اضافه می‌کند: «من فکر نمی‌کنم فروش کتاب ما کار کسی را کساد کند. کتاب‌فروشی‌ها همه نوع کتابی را دارند اما ما فقط کتاب عمومی داریم و کتاب نفیس را هم در حاشیه کارمان می‌فروشیم. حتی برای ورود به مراکز خرید هم ملاحاظاتی داریم؛ مثلا در مراکز خریدی که بوک‌لند، شهر کتاب یا کتابفروشی دیگری شعبه داشته باشد، وارد نمی‌شویم.»
.jpeg)
وحید تیموری مدیر کتابفروشی «کتاب پارسه» می‌گوید: «تخفیف‌های نامتعارف درفضای مجازی و حقیقی به یک اندازه به کتاب‌فروشان ضرر می‌زند. متاسفانه در سال‌های اخیر تعداد ناشرانی که فقط پروانه نشر دارند و از آن برای کتابسازی و چاپ کتاب‌های پرفروش استفاده می‌کنند، زیاد شده و دلیل آن هم این است که حاشیه سود این کتاب‌ها زیاد است. این ناشران به واسطه این که کتاب‌ها‌یشان تقلبی و کپی‌برداری از دیگر ناشران است، می‌توانند تخفیف‌های بالایی به مشتریان بدهند؛ اما کتابفروشی که کتاب اصل می‌فروشد؛ نمی‌تواند بیشتر از 25 درصد تخفیف بدهد.»
تیموری تاکید می‌کند: «ناشرنماها کتاب تقلبی خود را با نازل‌ترین کیفیت و متریال و با صحافی و جلد بسیار نامناسب به مخاطب می‌رسانند اما مخاطب بی‌خبر از این موارد، تنها از تخفیفی که دریافت کرده خوشحال است. متاسفانه ما به‌عنوان کتاب‌فروش نمی‌توانیم همه خریداران این نوع کتاب‌ها را قانع کنیم؛ زیرا مخاطبان با دیدن این تخفیف‌ها می‌گویند چرا سایتها و مراکز خرید کتاب را با 50 درصد تخفیف می‌فروشند اما شما فقط 10 درصد تخفیف می‌دهید؟ از سوی دیگر برخی مخاطبان تصور می‌کنند برای فروش و سود بیشتر است که کتاب‌فروشان آن‌ها را به خرید کتاب‌های اصلی دعوت می‌کنند.»
مدیر کتاب پارسه می‌گوید: «باید قانونی تدوین شود تا هیچ سایت و شخصی در دنیای مجازی و حقیقی نتواند کتاب را با تخفیف بالاتر از 25 درصد بفروشد. متاسفانه ارائه تخفیف‌های نامتعارف وجه کتاب را خراب و آن را ذلیل می‌کند. در این مملکت هیچ کالایی به جز کتاب وجود ندارد که شامل تخفیف 50 تا 80 درصدی شود و مشکل آنجاست که تخلف و کلاهبرداری در زمینه سواستفاده از کتاب بسیار بی‌پرده انجام می‌شود و هیچ نهادی هم نظارت نمی‌کند.»
تیموری با اشاره به این که مخاطب نمی‌داند کتاب با تخفیف 50 درصد کپی فیک و دزدی است، می‌گوید: «متاسفانه کتاب‌فروشانی که صادقانه و منصفانه کتاب اصل می‌فروشند، توان رقابت با ناشرانی که کتاب فیک را با 60 درصد تخفیف می‌فروشند و بازار کتاب را خراب می‌کنند، ندارند. این مساله باعث می‌شود کتاب‌های تقلبی با کیفیت فاجعه و مترجم خیالی، در بازار پرفروش شوند؛ اما کتاب اصیل با ناشر و مترجم اصل را کسی نخرد.»
او با تاکید بر این که تخفیف‌های نامتعارف جامعه کتاب‌فروشان را تهدید می‌کند و این مساله در دراز مدت باعث نابودی آن‌ها می‌شود، می‌گوید: «متاسفانه سخت‌گیری خاصی برای ارایه جواز نشر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ناشران وجود ندارد در حالی که باید صلاحیت کسانی که می‌خواهند وارد بازار نشر بشوند؛ سنجیده شود تا امکان سواستفاده از آثار خوب بازار کتاب فراهم نباشد. برخورد با این ناشران باید قهری محکم و قاطع باشد.حتی اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان با ارایه یک تنبیه ساده قانونی مانند لغو مجوز و قوه قضاییه با وضع مجازاتی مانند حبس می‌تواند بساط این ناشران را جمع کند.
.jpg)
شهرام جهانگیری، مدیر انتشارات چترنگ با اشاره به این که فرهنگ خرید کتاب با تخفیف باید در جامعه کمرنگ شود؛ می‌گوید: «این تخفیف‌ها را باید ضابطه‌مند کرد و زمان محدودی برای ارائه آن در نظر گرفت. واقعا نمی‌توان این مساله را فقط با ابزار تهدید حل کرد؛ بلکه باید فرهنگسازی شود تا مخاطبان آگاه شوند و کتاب تقلبی و قاچاق نخرند. از سوی دیگر برای این مشکل باید قانون وضع کرد و نظارت‌ها در این زمینه تشدید شود.»
او با طرح این پرسش که چرا ناشری که کتاب را با هزینه‌های بالای زینک، کاغذ و پرداخت حق‌الترجمه و حق‌الزحمه پرسنل منتشر می‌کند؛ باید با تخفیف کتاب بفروشد؟ تاکید می‌کند: «اگرتخفیف‌ها حذف شود؛ قیمت کتاب واقعی می‌شود. مخاطب و ناشر تکلیفشان را می‌دانند و برای خرید کتاب در طول سال برنامه‌ریزی بهتری می‌کنند. مخاطب هم در موعد مقرر تخفیف می‌گیرد. برای رفتن به این سمت باید قانون وجود داشته باشد.
مدیر انتشارات چترنگ می‌گوید: «متاسفانه ارائه این‌گونه تخفیف‌ها نتیجه شرطی کردن مخاطب برای خرید کتاب است که کرونا و افزایش خریدهای غیرحضوری این موضوع را تشدید کرد. در گذشته مخاطب می‌دانست در طول سال باید کتاب را با قیمت پشت جلد بخرد و فقط یک‌بار در سال می‌تواند در نمایشگاه، کتاب با تخفیف بخرد؛ اما متاسفانه گسترش فروشگاه‌های آنلاین کتاب در فضای مجازی و برگزاری طرح‌های فصلی که با هدف رونق به خرید کتاب‌فروشان شکل گرفته؛ باعث شد، توقع تخفیف از سوی مخاطب تشدید شود. این موضوع باعث شده مخاطبان خریدشان را به برگزاری طرح‌ها و سایت‌های متعدد معطوف کنند.»
او اضافه می‌کند: «سریعترین راهکار برای جلوگیری از کتابسازی این است که اولا مشخص شود مترجم کتاب وجود خارجی دارد یا خیر؟ نکته دوم هم این که اگر ناشری کتابش کپی شد؛ مرجع اساسی برای پاسخگویی به شکایتش وجود داشته باشد. امروزه علاوه بر این تخفیف‌های نامتعارف که از سوی افراد و سایتها فروش کتاب ارائه می‌شود، خطر دیگری هم کتاب‌های ناشران را تهدید می‌کند و آن آسیب انتشار فایل پی‌دی‌اف کامل در سایتها وکانال‌های تلگرامی است.»
جهانگیری تاکید می‌کند: «وزارت ارشاد بهتر است یک مرجع قانونی درباره کتاب‌های فیک در ارشاد ایجاد کند تا هویت مترجمان کتاب‌ها قابل پیگیری باشد و افراد سودجو نتوانند کتابسازی کنند.» او در این‌باره می‌گوید: «ارشاد بهتر است در غیاب کپی‌رایت جهانی، یک کپی رایت داخلی ایجاد کند و بر اساس آن ساز و کاری ایجاد شود تا در بحث تالیف و ترجمه از ناشر، نویسنده و کتاب‌فروش و حقوق معنوی آن‌ها حمایت شود. وزارت ارشاد و اتحادیه با همفکری یکدیگر یک قانون حمایتی در این زمینه ایجاد کنند تا راه سوءاستفاده بر سودجویان ببندند.»
نظر شما