به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، شب هفتم آخرین منزلگاه در راه رسیدن به مقصدی بود که همه ساله استادان، نویسندگان، سعدی‌پژوهان و صاحب‌نظران به دعوت مرکز سعدی‌شناسی گرد هم می‌‌آیند تا این مسیر را طی طریق کنند و در هر منزل شبی، از «هفت شب بر خوان سعدی» را به گفتار و کنکاش در خصوص گنجینه پر رمز و راز شیخ اجل، استاد سخن، سعدی شیرازی بگذرانند.
در شب هفتم و آخر از سلسله نشست‌های «هفت شب بر خوان سعدی» ابتدا دکتر فریده داوودی‌مقدم «امید، محوری‌ترین موضوع نیایش‌های سعدی» را عنوان گفتار خویش قرار داد تا بعد رشته سخن را به دکتر نجمه نظری به عنوان دومین سخنران بسپارد و او نیز از «سعدی استاد مسلم سخن» سخن بیاورد و در پایان هم نویسنده کتاب «بر خوان سعدی»، دکتر فرح نیازکار از «زبان عتاب سعدی» به عنوان زبان متفاوت عشق و عاشقی بگوید.
امید محوری‌ترین موضوع نیایش‌های سعدی است
فریده داوودی‌مقدم استاد دانشگاه شاهد به عنوان نخستین سخنران این شب به بررسی معنادرمانی نیایش‌های بوستان سعدی پرداخت و با اشاره به نقش دعا و نیایش در ادب فارسی، گفت: امید، اساسی‌ترین موضوع در مباحث معنادرمانی است و در عین حال محوری‌ترین موضوع نیایش‌های سعدی نیز امید است؛ امیدی که در ورای رنج‌های بشری می‌درخشد و از پسِ خطاها و گناهان خواسته و ناخواسته انسان، او را به تکاپوی جبران و چاره‌اندیشی وامی‌دارد.
وی در تشریح چرایی استفاده سعدی از امید در نیایش‌های خود، گفت: سعدی به حکمت خویش دریافته که آنچه در پی ملامت‌گری به سبب گناه در انسان رخ می‌دهد، تشویش ذهن و افسردگی روحی است؛ پس با ایجاد انگیزش به سبب طلب بخشایش و رحمت، از خدا می‌خواهد این احساس درماندگی ناشی از گنه‌کاری را بزداید و به همین سبب می‌توان گفت که از جمله کارکردهای مهم دعا در نیایش‌های بوستان، القای امید به زندگی در این جهان است که در پرتو درکی ژرف از عشق به معبود و حضور نیرومند و همیشگی خداوند طرح می‌شود.
به گفته این استاد دانشگاه و سعدی‌پژوه، در بسیاری از نیایش‌های سعدی، بسیاری از رنج‌ها و غم‌های این‌جهانی در طیفی شاعرانه و عاطفی، توصیف اما در پرتو درکی از خدا و برقراری ارتباط با او به سرعت محو می‌شود. بیان تنهایی و غربت و همراهی و حضور خدا در این لحظه‌ها، اظهار غم و کاستی‌های این جهان و دریافت معنا در این کاستی از موتیف‌های رایج و کارکردهای مهم معنادرمانی در این نیایش‌هاست.
داوودی‌مقدم پررنگ بودن بُعد شاعرانگی را یکی دیگر از ویژگی‌های نیایش‌های سعدی عناون کرد و گفت: این شاعرانگی در حکم مراقبه‌های سطحی و مقطعی که در بستر واژگان و تمثیل‌های صرف آمده باشد، نیستند؛ بلکه اظهارهای موثر و قدرتمند قلبی هستند که به تجربه‌ای ژرف، ناکامی گذران هستی ناپایدار و روحیات رنگارنگ همنشینان را در دوستی‌های مردم روزگار دریافته است و با نیایش خالقی والا و نیرویی برتر به ساحت جهانی زیباتر گام می‌گذارد و معناهایی نو و قدرتمند برای زیستن در همین دنیا را می‌آفریند.
وی همچنین امید به نامیرندگی، اقرار به ضعف، درخواست آمرزش گناهان، بیان غم و اندوه آدمی و در نهایت باور به وجود حمایت‌گری عظیم در حوزه معنادرمانی را از دیگر ویژگی‌های نیایش‌های سعدی در بوستان عنوان کرد.
در شب هفتم و آخر از سلسله نشست‌های «هفت شب بر خوان سعدی» ابتدا دکتر فریده داوودی‌مقدم «امید، محوری‌ترین موضوع نیایش‌های سعدی» را عنوان گفتار خویش قرار داد تا بعد رشته سخن را به دکتر نجمه نظری به عنوان دومین سخنران بسپارد و او نیز از «سعدی استاد مسلم سخن» سخن بیاورد و در پایان هم نویسنده کتاب «بر خوان سعدی»، دکتر فرح نیازکار از «زبان عتاب سعدی» به عنوان زبان متفاوت عشق و عاشقی بگوید.
امید محوری‌ترین موضوع نیایش‌های سعدی است
فریده داوودی‌مقدم استاد دانشگاه شاهد به عنوان نخستین سخنران این شب به بررسی معنادرمانی نیایش‌های بوستان سعدی پرداخت و با اشاره به نقش دعا و نیایش در ادب فارسی، گفت: امید، اساسی‌ترین موضوع در مباحث معنادرمانی است و در عین حال محوری‌ترین موضوع نیایش‌های سعدی نیز امید است؛ امیدی که در ورای رنج‌های بشری می‌درخشد و از پسِ خطاها و گناهان خواسته و ناخواسته انسان، او را به تکاپوی جبران و چاره‌اندیشی وامی‌دارد.
وی در تشریح چرایی استفاده سعدی از امید در نیایش‌های خود، گفت: سعدی به حکمت خویش دریافته که آنچه در پی ملامت‌گری به سبب گناه در انسان رخ می‌دهد، تشویش ذهن و افسردگی روحی است؛ پس با ایجاد انگیزش به سبب طلب بخشایش و رحمت، از خدا می‌خواهد این احساس درماندگی ناشی از گنه‌کاری را بزداید و به همین سبب می‌توان گفت که از جمله کارکردهای مهم دعا در نیایش‌های بوستان، القای امید به زندگی در این جهان است که در پرتو درکی ژرف از عشق به معبود و حضور نیرومند و همیشگی خداوند طرح می‌شود.
به گفته این استاد دانشگاه و سعدی‌پژوه، در بسیاری از نیایش‌های سعدی، بسیاری از رنج‌ها و غم‌های این‌جهانی در طیفی شاعرانه و عاطفی، توصیف اما در پرتو درکی از خدا و برقراری ارتباط با او به سرعت محو می‌شود. بیان تنهایی و غربت و همراهی و حضور خدا در این لحظه‌ها، اظهار غم و کاستی‌های این جهان و دریافت معنا در این کاستی از موتیف‌های رایج و کارکردهای مهم معنادرمانی در این نیایش‌هاست.
داوودی‌مقدم پررنگ بودن بُعد شاعرانگی را یکی دیگر از ویژگی‌های نیایش‌های سعدی عناون کرد و گفت: این شاعرانگی در حکم مراقبه‌های سطحی و مقطعی که در بستر واژگان و تمثیل‌های صرف آمده باشد، نیستند؛ بلکه اظهارهای موثر و قدرتمند قلبی هستند که به تجربه‌ای ژرف، ناکامی گذران هستی ناپایدار و روحیات رنگارنگ همنشینان را در دوستی‌های مردم روزگار دریافته است و با نیایش خالقی والا و نیرویی برتر به ساحت جهانی زیباتر گام می‌گذارد و معناهایی نو و قدرتمند برای زیستن در همین دنیا را می‌آفریند.
وی همچنین امید به نامیرندگی، اقرار به ضعف، درخواست آمرزش گناهان، بیان غم و اندوه آدمی و در نهایت باور به وجود حمایت‌گری عظیم در حوزه معنادرمانی را از دیگر ویژگی‌های نیایش‌های سعدی در بوستان عنوان کرد.
سعدی استاد مسلم سخن است
دومین سخنران در آخرین شب برنامه «هفت شب بر خوان سعدی» دکتر نجمه نظری، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا بود که به بررسی هنر مناظره در غزل سعدی پرداخت.
این استاد دانشگاه با برشمردن ویژگی‌های گوناگون فرمی و محتوایی در غزلیات سعدی گفت: در مناظره‌های سعدی در غزل ویژگی‌های فرمی و محتوایی مشترکی را می‌توانیم ببینیم از جمله بهره گرفتن از انواع شگردهای ایجاد طنز، پیوندهای هنری بین کلمات در قالب قرینه‌سازی‌ها، تضادها و تقابل‌های دوگانه، قلب مطلب، انواع جناس‌ها و تناسب‌های لفظی و معنایی و همچنین شگردهایی مانند انواع حذف‌های لفظی و معنوی، تلمیح و ایهام در ابیات که موجب ایجاز کلام سعدی شده است.
وی ادامه داد: زبان ساده و روان، همچنین بیان زنده و واقع‌نما و صمیمی سعدی در کنار ذکر جزییات عاشقانه باعث شده تا در غزلیات سعدی شاهد ابیات وقوعی باشیم که برخی از آنها به غزل‌داستان نزدیک می‌شوند. همچنین پایان‌بندی‌های غافلگیرکننده و دور از انتظار در بسیاری از این ابیات، بیانگر تسلط سعدی بر زبان فارسی و آشنایی با ظرایف و قابلیت‌ها و امکانات این زبان در حوزه نحو و کاربرد واژه‌ها به‌ویژه افعال است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مناظره‌های سعدی در قالب گفت‌وگوهای دو یا چندنفره یا تک‌گویی درونی بنا شده است، افزود: در این مناظره‌ها افراد به طور مستقیم یا غیرمستقیم در برابر یکدیگر قرار می‌گیرند و دو دیدگاه متفاوت از این طریق بیان می‌شود که البته در بعضی مناظره‌ها رفتار یا زبان بدن یا باور و عقیده، جایگزین کلام شده است.
وی در پایان راز و رمز موجود در هنر مناظره سعدی در غزلیات را نمونه‌ای عالی از سهل و ممتنع دانست که موجب شده تا لقب استاد سخن به حق به این شاعر برجسته فارسی عطا شود.
دومین سخنران در آخرین شب برنامه «هفت شب بر خوان سعدی» دکتر نجمه نظری، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا بود که به بررسی هنر مناظره در غزل سعدی پرداخت.
این استاد دانشگاه با برشمردن ویژگی‌های گوناگون فرمی و محتوایی در غزلیات سعدی گفت: در مناظره‌های سعدی در غزل ویژگی‌های فرمی و محتوایی مشترکی را می‌توانیم ببینیم از جمله بهره گرفتن از انواع شگردهای ایجاد طنز، پیوندهای هنری بین کلمات در قالب قرینه‌سازی‌ها، تضادها و تقابل‌های دوگانه، قلب مطلب، انواع جناس‌ها و تناسب‌های لفظی و معنایی و همچنین شگردهایی مانند انواع حذف‌های لفظی و معنوی، تلمیح و ایهام در ابیات که موجب ایجاز کلام سعدی شده است.
وی ادامه داد: زبان ساده و روان، همچنین بیان زنده و واقع‌نما و صمیمی سعدی در کنار ذکر جزییات عاشقانه باعث شده تا در غزلیات سعدی شاهد ابیات وقوعی باشیم که برخی از آنها به غزل‌داستان نزدیک می‌شوند. همچنین پایان‌بندی‌های غافلگیرکننده و دور از انتظار در بسیاری از این ابیات، بیانگر تسلط سعدی بر زبان فارسی و آشنایی با ظرایف و قابلیت‌ها و امکانات این زبان در حوزه نحو و کاربرد واژه‌ها به‌ویژه افعال است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مناظره‌های سعدی در قالب گفت‌وگوهای دو یا چندنفره یا تک‌گویی درونی بنا شده است، افزود: در این مناظره‌ها افراد به طور مستقیم یا غیرمستقیم در برابر یکدیگر قرار می‌گیرند و دو دیدگاه متفاوت از این طریق بیان می‌شود که البته در بعضی مناظره‌ها رفتار یا زبان بدن یا باور و عقیده، جایگزین کلام شده است.
وی در پایان راز و رمز موجود در هنر مناظره سعدی در غزلیات را نمونه‌ای عالی از سهل و ممتنع دانست که موجب شده تا لقب استاد سخن به حق به این شاعر برجسته فارسی عطا شود.
.jpeg)
زبان عتاب سعدی، واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی است
دکتر فرح نیازکار نیز در سخنان خود در آخرین شب از «هفت شب بر خوان سعدی» به موضوع زبان عتاب پرداخت و گفت: زبان عتاب زبان به چالش کشیدن رویدادهای برخواسته از ظلم و ستم معشوق است. زبانی که در واقع رویکرد جفاگونه معشوق را برنمی‌تابد، بنابراین اعتراض به گلایه، گاهی به شکوائیه و گاهی به تهدید لب به سخن می‌گشاید.
او افزود: این زبان مبین آن واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی است که در عصر و جامعه شاعر وجود دارد که اگر در کسوت عتاب سیاسی و اجتماعی خودش را نشان دهد که در گلستان سعدی با آن روبه‌رو می‌شویم، درواقع به‌نوعی زبان اعتراض به واقعیت‌ها و عملکردها و رویکردهای اجتماعی است که شاعر با آن روبه‌رو می‌شود.
این پژوهشگر و نویسنده، با بیان اینکه در غزل‌های سعدی با گونه‌ای زبان دیگر روبه‌رو هستیم که آن زبان عتاب عاشقانه است و ادامه داد: طبیعتا گستره این زبان می‌تواند تمام آن جامعه و حوزه عاشقانه سعدی را به‌عنوان یک شاعر عاشق دربربگیرد و گاهی آن‌قدر فراتر می‌رود که این زبان گونه‌ای انتزاعی به خود می‌گیرد.
وی معتقد است که در قرن هفتم نگاه عاشق به معشوق به گونه‌ای بوده است که همیشه عاشق در جایگاهی بسیار فرودین قرار دارد و افزود: این نوع نگاه نماد جان نثاری و خاکساری است در برابر معشوق و معشوق در یک جایگاه بسیار بالایی قرار دارد اما گاهی اوقات هنگامی که سعدی شکیبایی و صبرش لبریز می‌شود ناگزیر به تلخ‌گویی و درشتی روی می‌آورد.
به گفته نیازکار، سعدی به گونه‌ای معشوق را با صفات زیبا ستایش می‌کند که هیچ‌کس به جایگاه او دسترسی ندارد اما هم او در اوج عصبانیت و ناراحتی خطاب‌هایش کاملا متفاوت می‌شود. سعدی اگر سرزنش و تهدید می‌کند در واقع منظوری در دل و در ذهن می‌پروراند. آن همان زبان استغاثه است که در لابه‌لای نهایی این ابیات نهفته است و سعدی امیدوار است که این سرزنش‌ها بتواند معشوق را کمی متوجه او کند.
سخنران آخرین شب برنامه‌های یادروز سعدی با بیان اینکه گاهی زبان عتاب زبان مستقیم نیست، عنوان کرد: سعدی با زبانی غیرمستقیم ملامت و سرزنش خود را آغاز می‌کند. گاه عمدتا این زبان غیرمستقیم به گونه‌ای است که سعدی نقل قولی را از زبان غیر به میان می‌آورد و معشوق را متوجه گفت‌وگوهای دیگران در حادثه عشق او به معشوقش می‌کند. این زبان توام و همراه با یک رندانگی است که خاص سعدی است.
او ادامه داد: سعدی شاعری است که همیشه جان‌سپاری می‌کند، خاکساری می‌کند در پیشگاه معشوق و این همان رندی است که سعدی موضوعی که منظورش است و نمی‌خواهد به شیوه مستقیم به معشوق بگوید در میان می‌گذارد.
دکتر فرح نیازکار این زبان را زبان سعدی می‌داند، زبانی که در کنار زبان عاشقانه او گرچه ممکن است بسیار کم مسامت، اما در لابه‌لای غزلیات سعدی خود را نشان می‌دهد.
یادآور می‌شود: سلسلهگفتارهای یادروز سعدی به مدت 7 شب از ساعت 18 تا 22 از طریق صفحه مرکز سعدی‌شناسی به نشانی @sadishenasi در شبکه اجتماعی اینستاگرام پخش شد.
دکتر فرح نیازکار نیز در سخنان خود در آخرین شب از «هفت شب بر خوان سعدی» به موضوع زبان عتاب پرداخت و گفت: زبان عتاب زبان به چالش کشیدن رویدادهای برخواسته از ظلم و ستم معشوق است. زبانی که در واقع رویکرد جفاگونه معشوق را برنمی‌تابد، بنابراین اعتراض به گلایه، گاهی به شکوائیه و گاهی به تهدید لب به سخن می‌گشاید.
او افزود: این زبان مبین آن واقعیت‌های اجتماعی و سیاسی است که در عصر و جامعه شاعر وجود دارد که اگر در کسوت عتاب سیاسی و اجتماعی خودش را نشان دهد که در گلستان سعدی با آن روبه‌رو می‌شویم، درواقع به‌نوعی زبان اعتراض به واقعیت‌ها و عملکردها و رویکردهای اجتماعی است که شاعر با آن روبه‌رو می‌شود.
این پژوهشگر و نویسنده، با بیان اینکه در غزل‌های سعدی با گونه‌ای زبان دیگر روبه‌رو هستیم که آن زبان عتاب عاشقانه است و ادامه داد: طبیعتا گستره این زبان می‌تواند تمام آن جامعه و حوزه عاشقانه سعدی را به‌عنوان یک شاعر عاشق دربربگیرد و گاهی آن‌قدر فراتر می‌رود که این زبان گونه‌ای انتزاعی به خود می‌گیرد.
وی معتقد است که در قرن هفتم نگاه عاشق به معشوق به گونه‌ای بوده است که همیشه عاشق در جایگاهی بسیار فرودین قرار دارد و افزود: این نوع نگاه نماد جان نثاری و خاکساری است در برابر معشوق و معشوق در یک جایگاه بسیار بالایی قرار دارد اما گاهی اوقات هنگامی که سعدی شکیبایی و صبرش لبریز می‌شود ناگزیر به تلخ‌گویی و درشتی روی می‌آورد.
به گفته نیازکار، سعدی به گونه‌ای معشوق را با صفات زیبا ستایش می‌کند که هیچ‌کس به جایگاه او دسترسی ندارد اما هم او در اوج عصبانیت و ناراحتی خطاب‌هایش کاملا متفاوت می‌شود. سعدی اگر سرزنش و تهدید می‌کند در واقع منظوری در دل و در ذهن می‌پروراند. آن همان زبان استغاثه است که در لابه‌لای نهایی این ابیات نهفته است و سعدی امیدوار است که این سرزنش‌ها بتواند معشوق را کمی متوجه او کند.
سخنران آخرین شب برنامه‌های یادروز سعدی با بیان اینکه گاهی زبان عتاب زبان مستقیم نیست، عنوان کرد: سعدی با زبانی غیرمستقیم ملامت و سرزنش خود را آغاز می‌کند. گاه عمدتا این زبان غیرمستقیم به گونه‌ای است که سعدی نقل قولی را از زبان غیر به میان می‌آورد و معشوق را متوجه گفت‌وگوهای دیگران در حادثه عشق او به معشوقش می‌کند. این زبان توام و همراه با یک رندانگی است که خاص سعدی است.
او ادامه داد: سعدی شاعری است که همیشه جان‌سپاری می‌کند، خاکساری می‌کند در پیشگاه معشوق و این همان رندی است که سعدی موضوعی که منظورش است و نمی‌خواهد به شیوه مستقیم به معشوق بگوید در میان می‌گذارد.
دکتر فرح نیازکار این زبان را زبان سعدی می‌داند، زبانی که در کنار زبان عاشقانه او گرچه ممکن است بسیار کم مسامت، اما در لابه‌لای غزلیات سعدی خود را نشان می‌دهد.
یادآور می‌شود: سلسلهگفتارهای یادروز سعدی به مدت 7 شب از ساعت 18 تا 22 از طریق صفحه مرکز سعدی‌شناسی به نشانی @sadishenasi در شبکه اجتماعی اینستاگرام پخش شد.
نظر شما