ساجده اثنی عشری در ابتدای این نشست با اشاره به سابقه فعالیت خود در حوزه ادبیات گفت: حدود 20 سال پیش با شروع کار انتشارات شمع و مه کار خودم را در حوزه ترجمه شروع کردم و در ابتدا با ترجمه داستان‌های ساده وارد این حوزه شدم. این کار برای من کار سختی بود؛ چرا که پیش از این به تدریس می‌پرداختم اما کار ترجمه به من پیشنهاد شد و من آن را قبول کردم.
وی ادامه داد: کار ترجمه از زبان فارسی به زبان‌های دیگر کار سخت اما دلنشین بود. در ادامه مسیر مترجم‌های دیگری نیز به ما اضافه شدند و من متن ترجمه‌های آنها را می‌خواندم و به این شکل کار ادامه داشت.
این مترجم در توضیح ورود خود به عرصه ترجمه آثار دفاع مقدس گفت: در ادامه مسیر با پیشنهاد کتابی از جواد افهمی به نام «عشق فصل پایان» روبه‌رو شدم و به این شکل کارم را در حوزه دفاع مقدس شروع کردم. این اثر داستان روان و ساده‌ای داشت و ترجمه آن چندان مشکل نبود. در گام بعدی کتاب «روضه نوح» حسن محمودی به من پیشنهاد شد که کار متفاوتی بود. بعد از آن به سراغ ترجمه کتاب «آژیر قرمز» رفتم که مجموعه‌ای از آثار نویسندگان جوان بود و از این رو از این پیشنهاد استقبال کردم.
وی افزود: بیشتر کارهایی که به ترجمه آنها پرداختم پیشنهاد دوستان بود که من از آن استقبال کردم؛ اما به تازگی به سراغ کار «لم یزرع» محمدرضا بایرامی رفتم که این اثر را خودم انتخاب کردم و به نظرم یکی از آثار بی‌نظیر ادبیات ماست.
اثنی عشری در پاسخ به این سوال که چرا به سراغ آثار دفاع مقدس رفته است گفت: من به شهدا، رزمندگان و ایثارگران احساس دین دارم. اگر این مملکت با همه گرفتاری‌ها و مشکلاتش سرپا ایستاده و وضعیتش متفاوت از کشورهای منطقه است دلیلش فداکاری و رشادت‌های رزمندگان و شهداست. از این رو همه ما مدیون شهدا هستیم و باید تا حد توان در این حوزه فعالیت کنیم.
وی ادامه داد: ترجمه برخی آثار واقعا کار مشکلی است؛ چرا که ما در فارسی واژه‌ها و اصطلاحاتی داریم که در زبان‌های دیگر معنا ندارد. البته من به نویسنده‌های آثار متعهد هستم و بدون اجازه آنها اثر را تغییر نمی‌دهم. با این حال امکان دارد قسمتی از متن در ترجمه ذهنیت منفی ایجاد کند و با توجه به فعالیت‌های رسانه‌‌های غربی برای تروریست نشان دادن ما به نویسنده پیشنهاد می‌دهم که برخی عبارات را تغییر دهد. ما خودمان می‌دانیم که ایران کشوری نیست که در جنگ نامردی کند؛ اما غربی‌ها این را نمی‌دانند و باید تلاش کنیم که در ترجمه‌های خودمان این مفاهیم را انتقال دهیم.
این مترجم با اشاره به اینکه ضرورتی ندارد که حتما آثار فارسی توسط مترجمان خارجی ترجمه شود گفت: وجود دو مترجم برای ترجمه یک اثر ایرادی ندارد و کمک می‌کند که کار بهتر انجام شود اما اینکه حتما کار باید توسط مترجم خارجی انجام شود یا حتما باید در انتها یک مترجم خارجی کار را بخواند، قبول ندارم؛ چراکه کار توسط این افراد هم بدون مشکل نیست. برای مثال شاید این مترجمان متوجه برخی کلمات یا اصطلاحات نشوند یا حسی که من و همکاران فارسی زبانم به اتفاقات داریم را نداشته باشند.
وی ادامه داد: در نهایت باید گفت این که فکر کنیم یک ایرانی نمی‌تواند به تنهایی یک کار را ترجمه کند تفکر اشتباهی است. من ایده خاصی برای جاانداختن ادبیات دفاع‌مقدس بین مخاطبان خارجی ندارم اما به نظرم باید فعلا ترجمه کنیم و صبر داشته باشیم؛ چرا که نوپا هستیم و اگر صبر داشته باشیم و دست از تلاش نکشیم به نتیجه خواهیم رسید.
اثنی عشری در توضیح مسایل مالی فعالیت در این حوزه گفت: مساله مالی برای من هم مدنظر بوده است و بارها نیز درباره این موضوع فکر کردم اما با دلم به سراغ این کار آمدم و همیشه تنها به این فکر کردم که کار باید جلو رود و هیچ وقت در این حوزه بخش ریالی و مالی برای من مساله اصلی نبوده است.
وی ادامه داد: این روزها مشغول ترجمه رمان «لم یزرع» هستم و اگر تمام تمرکز و وقتم را صرف این اثر کنم، حدود 6 ماه دیگر تمام می‌شود. بعد از آن می‌خواهم به سراغ رمان «زمین سوخته» بروم البته با خانم درتا سواپا قرار گذاشتیم تا با هم ترجمه این اثر را شروع کنیم و او به لهستانی و من به انگلیسی اثر را ترجمه کردیم.
این مترجم گفت: مخاطب‌یابی کار ساده‌ای نیست و ما باید امروز تنها به فکر ترجمه صحیح آثار باشیم. ما در بحث دفاع مقدس همه جور موضوع و سلیقه‌ای داریم و می‌توانیم کارهای متنوعی عرضه کنیم اما من مترجم سراغ آثاری می‌روم که به نظرم از همه مهم‌تر هستند.
ما هنوز موفقیتی کسب نکردیم
افشین شحنه تبار که دیگر سخنران این نشست بود با اشاره به فعالیت انتشارات شمع و مه گفت: من از سال 1375 به انتشار کتاب در ایران پرداختم و از سال 2003 فعالیت نشرم را در کشور انگلستان آغاز کردم و از همان نخست روی ترجمه آثار دفاع مقدس تمرکز داشتم. دلیل برای این کار این بود که هم به این حوزه علاقه شخصی داشتم و هم فکر می‌کردم که دینم را باید به شهدا و رزمندگان ادا کنم. ادبیات جنگ از ژانرهای مهم در سراسر دنیاست و اگر عشق و جنگ را از ادبیات دنیا بگیریم دیگر از آن چیزی نمی‌ماند.
وی ادامه داد: ما 8 سال درگیر یک جنگ ناجوانمردانه بودیم، در این جنگ رشادت‌ها و از جان‌گذشتگی‌هایی فراوانی بوده است که در کتاب‌های مختلف آمده است. همه این داستان‌ها رئال (واقعی) هستند و در بیان آنها غلو نشده است. البته این فقط مخصوص ما نیست و در همه جای دنیا سربازان برای دفاع از خاک‌شان رشادت‌ها و جانفشانی‌های بسیاری انجام داده‌اند.
وی ادامه داد: من در طول این سال‌ها سعی کرده‌ام که همراه با کتاب، نویسنده و مترجم را هم با خودم به نقاط مختلف دنیا ببرم تا کارها را معرفی کنم که واقعا کار سختی است. ما در دنیا تنها هستیم و همه علیه ما هستند و نشان دادن این که همه این تبلیغات رسانه‌ها خلاف واقعیت است کار بسیار سختی است. یکی از نکاتی که در انتشار و عرضه کتاب‌های ایرانی به زبان‌ها مختلف مهم است این است که ما با منطقه آشنا باشیم وقتی می‌خواهیم یک اثری را در انگلستان چاپ کنیم باید در ابتدا ببینیم که چه نگاهی به ایران و جنگ دارد چرا که در هرکجا فضا متفاوت است.
این ناشر با اشاره به اهمیت نحوه عرضه کتاب در منطقه مقصد گفت: برای مثال هیچ وقت عراقی‌ها آثار ما را از دید مثبت نمی‌بینند. بنابراین روی منطقه هدف باید شناخت داشته باشیم. در گام بعد مترجمی را انتخاب کنیم که با دلش با ما همراه باشد. بعد از این تازه کار شروع می‌شود. ما در ایران تعداد اثر دفاع مقدس کم نداریم و از نظر کمیت وضعیت خوبی داریم؛ اما آثاری که قابلیت ترجمه داشته باشند بی‌نهایت کم است؛ چراکه در بیشتر آثار فضای عقیدتی وجود دارد و این فضای عقیدتی هیچ وقت در خارج از مرزها حس نمی‌شود. بنابراین ترجمه این آثار چون قابل درک نیست ضدارزشی می‌شود.
وی ادامه داد: باید روی این مسایل کوچک زیاد دقت کنیم و مسایل جنگ و حواشی آن را بنویسیم. اینکه بتوانیم آثار مناسب را شناسایی و ترجمه کنیم کار بسیار مشکلی است و این بحث نیز بحث مفصلی است که در اینجا وقت برای بررسی آن کم است.
شحنه تبار در توضیح دلایل دیده نشدن آثار فارسی در خارج از مرزها گفت: کتاب‌های ما در آن طرف مرز دیده نمی‌شود و مشکل اصلی ما این است که زحمت می‌کشیم، هزینه می‌کنیم و کتاب ترجمه می‌شود اما جایی که باید تلاش کنیم تا اثر دیده شود آن را رها می‌کنیم. حال ما در انتشارات شمع و مه بعد از پروسه چاپ کتاب برنامه‌های مختلفی را میگذاریم تا مخاطب خارجی با آثار ما آشنا شود. مثلا من سال‌ها با احمد دهقان کار کرده‌ام و بعد از انتشار آثارش با او در جلسات مختلفی حضور پیدا کرده‌ایم. برای خارجی‌ها مهم است که پای صحبت نویسنده بنشینند و صحبت‌های او درباره کتاب را بشنوند. برنامه‌های نمایشگاهی قسمتی از کار ماست و کار دیگر این است که در دانشگاههای مرتبط با ایران برنامه معرفی کتاب و صحبت با نویسنده را میگذاریم.
وی افزود: به خاطر دارم وقتی کتاب «من قاتل پسرتان هستم» از احمد دهقان چاپ شد برنامه‌ای را در لندن برگزار کردیم که این برنامه به حدی مثبت و خوب بود که خود آنها نیز تعجب کردند و حتی رسانه‌ای مانند بی‌بی‌سی بخش‌هایی از آن را پخش کرد. بعد از این اثر به سراغ کتاب «سفر به گرای 270 درجه» رفتم و در هشت شهر ایتالیا تور گذاشتیم و در دانشگاههای زیادی برنامه داشتیم و کار به قدری خوب جلو رفت که به مجلس ملی ایتالیا دعوت شدیم و در آن جلسه یکی از نمایندگان مجلس که خط به خط کتاب را خوانده بود از احمد دهقان و ما سوال کرد.
مدیر انتشارات شمع و مه در توضیح چگونگی مطرح کردن ادبیات دفاع مقدس گفت: اگر بخواهیم ادبیات دفاع مقدس را به خارجی‌ها معرفی کنیم باید در ابتدا زمینه‌های آن را فراهم کنیم و بعد می‌توانیم در لایه‌های آن به موضوعاتی مانند شیعه، جنگ، دفاع مقدس و مظلومیت‌مان را به دنیا بگوییم. نکته‌ای که سیستم دولتی به آن توجه ندارد و معمولاً مستقیم به سراغ موضوعات مختلف می‌رود و نتیجه هم نمی‌گیرد.
وی ادامه داد: ما بیشتر سعی می‌کنیم که برای معرفی کتاب‌ها در فستیوال‌ها شرکت کنیم نه در فضای نمایشگاهی؛ چراکه فضاهایی در آنجا وجود دارد که به مخالفت با ما می‌پردازد و سعی می‌کند واقعیت را خلاف آن چیزی که هست نشان دهد. به نظر من معرفی ادبیات ایران کار سختی است و معرفی ادبیات جنگ کاری سخت‌تر.
افشین شحنه تبار با اشاره به هزینه‌های زیاد ترجمه آثار ایرانی به زبان‌های خارجی گفت: یکی از مشکلات بزرگ ما در این مسیر هزینه‌های سرسام‌آور کار است. ناشر آلمانی با 300 یورو به انگلستان می‌رود و کتابش را معرفی می‌کند؛ اما من این کار را با 3 هزار یورو هم نمی‌توانم انجام دهم و علاوه بر این دائم نگران این موضوع هستیم که آیا ویزا به نویسنده می‌دهند یا نه و امروز قیمت دلار و یورو چند است. ما برنامه‌های زیادی در دانشگاههای مختلف جهان داشتیم که به دلیل همین ویزا ندادن یا برگزار نشد و یا خودم مجبور شدم به تنهایی به آن نشست بروم که بدون شک چنین رفتاری از اهمیت موضوع کم می‌کند.
وی ادامه داد: شاید کسی نداند اما هزینه ترجمه و چاپ یک کتاب 200 صفحه‌ای برای ما در آن طرف چیزی حدود 200 میلیون می‌شود و شاید به همین دلیل است که هیچ ناشری به سمت آن نمی‌آید و می‌بینیم که حتی ناشرانی که به نمایشگاه‌های خارجی مثل فرانکفورت می‌آیند همه آثارشان فارسی است. این کار، کاری نیست که شخص به تنهایی انجام دهد اما خوشبختانه تا به امروز صد و خورده‌ای کتاب بزرگسال ترجمه، چاپ و به دنیا معرفی کردیم. بیشتر ناامیدی‌های من در داخل کشور است تا در خارج چرا که در بیرون از مرزها تفاوتی ندارد که نویسنده از جنگ بنویسد یا مسایل اجتماعی یا نویسنده اصلاح‌طلب است یا اصولگرا.
مدیر انتشارات شمع و مه با اشاره به وضعیت کتاب‌های دفاع مقدس در جهان گفت: ما هنوز موفقیتی کسب نکردیم چرا که کاری انجام نشده و کارهایی هم که انجام شده واقعا هیچ است. این هشت سال دفاع مقدس طولانی‌ترین جنگ قرن بوده است و بعد از جنگ جهانی بیشترین کشته را داشته است و حال باید بگوییم که ما برای جنگی با این حجم از اهمیت هیچ کاری نکرده‌ایم. شاید کارهایی انجام شده باشد اما به نسبت هیچ است. ما نویسندگان خوبی داریم که قلم خوبی دارند و داستان‌پردازان خوبی هم هستند که حتی می‌شود از روی داستان‌های آنها فیلم ساخت اما واقعیت این است که ما برای معرفی این افراد هیچ کاری نکرده‌ایم.
وی ادامه داد: درست است که در بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس آثار دسته‌بندی شده است اما به نسبت کشور عراق که طرف مقابل ما در این جنگ بود هیچ کاری انجام نشده است. همین عراق آثار بسیار مغرضانه‌ای دارد که با تبلیغ و قبول ناشران درجه یک خارجی در دنیا مخاطب پیدا کرده است و به این شکل واقعیت را تغییر داده‌اند. حال در مقابل ما آثاری داریم که همه براساس منبع به واقعیت می‌پردازند؛ اما معرفی نشده‌اند و نمی‌توانیم امروز فریاد بزنیم که حق با ما بوده است. یکسری آثار هم ترجمه شده که مخاطب خارجی وقتی صفحه اول آنها را می‌خواند کتاب را کنار می‌گذارد چرا که پر از ایراد است.
افشین شحنه تبار در توضیح دلایل ورود نکردن به ژانر کودک و نوجوان گفت: ما تا این لحظه در ژانر کودک کم‌کار بوده‌ایم چرا که این حوزه حوزه‌ای تخصصی است. البته کتاب‌های بسیار خوبی ما در این حوزه داریم که قابلیت ترجمه دارند اما باید این را بگویم که ورود به این حوزه سخت‌تر است؛ چرا که تزریق مفهومی از جنگ 8 ساله در ذهن نوجوان و کودک خارجی کار سختی است؛ آن هم نوجوانان و کودکانانی که حتی با کارهای خودشان هم ارتباط نمی‌گیرند. دانشجویان نیز سخت تحت تاثیر فضای رسانه‌ای هستند و وقتی درباره جنگ صحبت می‌کنیم به نکاتی می‌پردازند که در رسانه‌ها شنیده‌اند. واقعیت این است که ما در بحث مدیا در خارج از ایران خیلی ضعیف هستیم و فضا برایمان بسیار سنگین است؛ در چنین شرایطی قبل از توضیح درباره ادبیات باید به آنها بفهمانیم که مسایل اشتباه به گوش‌شان رسیده است.
وی ادامه داد: من روزی را می‌بینم که آثار ما در دنیا دیده می‌شود؛ اما برای این کار باید دوام بیاوریم. به نظرم کارهای نصفه و نیمه ما در آینده دیده خواهد شد. البته اگر درست کار کنیم. در این کار هیچ وقت توقع سود مالی نباید داشته باشیم و باید از زندگی خود بزنیم چرا که کار ترسناکی است و آدم باید در این حوزه از خودگذشتگی داشته باشد و گوشش را روی کنایه‌ها ببندد. من یک روزی می‌گفتم که کتاب‌هایمان باید در کتابفروشی‌های انگلستان باشد و همه می‌خندیدند اما امروز این اتفاق رخ داده و ما در کتابفروشی‌های انگلستان قفسه ادبیات ایرانی داریم. امروز تمامی کتاب‌های ما در آمازون موجود است و برنامه‌های مختلفی را در نقاط مختلف دنیا داریم که اگر کرونا نبود الان مشغول برگزاری آنها بودیم.
این ناشر در پایان گفت: همان طور که خانم اثنی عشری توضیح دادند این روزها مشغول کار ترجمه کتاب «لم یزرع» هستیم و من علاقه دارم که در گام بعدی به سراغ رمان «دختر لوتی» شهریار عباسی برویم که حاشیه جنگ را به زبان ساده بیان کرده است.
نظر شما