به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست تخصصی «زبان‌ فارسی در گسترۀ گیتی» امروز (یکشنبه 23 شهریورماه) با حضور غلامحسین غلامحسین‌زاده، رئیس انجمن استادان زبان وادبیات فارسی و بهادر باقری، معاون گسترش زبان‌فارسی و ایران‌شناسی در دانشگاه‌ها و مراکزعلمی خارج از کشور در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
 
غلامحسین غلامحسین‌زاده که نخستین سخنران این لایو اینستاگرامی بود با اشاره به جایگاه و اهمیت زبان گفت: زبان دریچه اندیشه است و وقتی ما زبان‌های مختلف داریم، یعنی دریچه‌های مختلفی رو به اندیشه باز است که البته این دریچه‌ها با هم متفاوت‌اند. از این رو، زبان‌های مختلف در عین حال که وسیله ارتباط انسان‌ها با یکدیگر هستند، از نظر نوع ارتباط متفاوت عمل می‌کنند.
 
وی ادامه داد: مثلا در زبان عربی، مذکر و مونث دستوری داریم؛ اما چنین چیزی در زبان فارسی نداریم و زمانی که می‌گوییم «او رفت» دیگر فرقی نمی‌کند که مرد باشد یا زن. در زبان روسی برای همین رفتن فعل‌ها متفاوتی داریم، یعنی اینکه شما با اتوبوس بروید یا ماشین یا قطار یا هواپیما با هم فرق می‌کند.
 
رئیس انجمن استادان زبان وادبیات فارسی در توضیح توانمندی‌های زبان‌های مختلف گفت: هر زبانی با توجه به توانمندی‌هایش اهمیت پیدا می‌کند. مثلا زبان انگلیسی از نظر علمی و آکادمیک اهمیت دارد؛ چراکه بیشتر مطالب علمی جهان به این زبان نوشته می‌شود. نقطه قوت زبان فارسی، اندیشیدن انسان درباره جهان و هستی و رابطه این‌ها با هم است. زبان فارسی در بیان مسائل عاطفی و درونی انسان بسیار تواناست و شاید بشود ادعا کرد که توانمندترین است؛ چراکه شاعران و نویسندگان به این مسائل اندیشیده‌اند و درباره همین مسائل نیز نوشته‌اند و از این رو می‌بینیم که خارجی‌ها نیز طالب آن شده‌اند تا به این میراث دست پیدا کنند.
 
وی افزود: برای همین است که می‌‌بینیم وقتی اقبال می‌خواهد از دغدغه‌هایش حرف بزند و شعر بنویسد از زبان فارسی استفاده می کند و به زبان اردو کاری ندارد یا شهریار با اینکه ترک‌زبان است، بهترین اشعارش را به زبان فارسی سروده است.
   
غلامحسین‌زاده معتقد است که باید از سه زاویه به زبان فارسی نگاه کرد و در این راستا گفت: «جاهایی که زبان فارسی تولید شده است»، «وضعیت آموزش زبان فارسی در ایران و جهان» و «خوانش زبان فارسی»، سه زاویه‌ای است که در گسترش زبان فارسی باید به آن نگاه کنیم. درباره زاویه اول باید بگویم که ما از نظر تولید زبان فارسی هیچ وقت محدود به جغرافیای امروز نبودیم و اگر کمی با دقت بنگریم متوجه می‌شویم که دور تا دور ما قلمرو زبان فارسی بوده و است.
 
وی ادامه داد: کسانی که به تولید زبان فارسی می‌پردازند، تنها در ایران نیستند و امروز نیز می‌بینیم که در افغانستان و تاجیکستان نیز اتفاقات قابل توجهی رخ می‌دهد. از طرفی مهاجرین را نیز داریم که در امریکا، اروپا و کشورهای دیگر کار چاپ می‌کنند و به رواج زبان فارسی می‌پردازند. از نظر خوانش هم وضعیت به همین شکل است. مخاطبان علاقه‌مند به ادبیات که می‌خواهند مسائل ادراکی، احساسی و فطری زبان فارسی را بهتر درک کنند، به یادگیری زبان فارسی می‌پردازند تا بیشتر لذت ببرند. این علاقه نه تنها در میان اهل فن که در میان عموم مردم جهان وجود دارد. برای مثال خیلی‌ها در جهان خیام را می‌شناسند؛ چراکه او سوالات انسان را به بهترین شکل ممکن بیان کرده یا سال‌هاست که در اروپا و امریکا مثنوی معنوی جزو پرفروش‌هاست.
 
این استاد دانشگاه با اشاره به وسعت کار شاعران و نویسندگان گفت: شاعران دریچه‌هایی رو به ما باز کردند که تا پیش از این برای ما فراهم نشده بود. شما توجه کنید که وسعت شناخت و فعالیت سعدی به قدری بوده است که یک فرد فرانسوی اسم پسرش را سعدی می‌گذارد و آن فرد در آینده رییس جمهور می‌شود. از این رو باید بگوییم که شاعران و نویسندگان ما مسائلی را مطرح کرده‌اند که کمتر مطرح شده است و مطالبی را گفته‌اند که هنوز که هنوز است، تازگی دارد. با توجه به همین دلایل، ما داوطلبان زیادی داریم که خواهان یادگیری زبان و ادبیات فارسی هستند تا فارسی بیاموزند و بتوانند این گنجینه‌ها را بشکافند و اصل حرف را مستقیم از زبان اصلی بیابند.
 
وی ادامه داد: زبان فارسی بازگوکننده فرهنگ ماست و به عبارتی زبان فرهیختگی است. اگر به هند و پاکستان سفر کرده باشید، می‌دانید که اگر کسی در این کشورها بتواند به زبان فارسی صحبت کند، نزد مردم یک فرهیخته فرهنگی محسوب می‌شود.
 
غلامحسین‌زاده با گلایه از برخی رفتارهای مسئولان دولتی اظهار کرد: اگر امروز می‌بینیم که جوانان درک فرهنگی عمیقی ندارند برای آن است که ما خوب به آنها آموزش نداده‌ایم و این روزها وضعیت ما در مدارس به شکلی شده که هر کس از راه می‌رسد ادبیات درس می‌دهد یا وقتی زمان برای درسی کم می‌آوریم از ادبیات کم می‌کنند. بدتر از این‌ها امسال متوجه شدم که در آگهی استخدام دولتی علاوه بر فارغ‌التحصیلان زبان و ادبیات فارسی، کسانی که مدرک حوزوی سطح دو و سطح سه نیز داشته باشند، می‌توانند به آموزش ادبیات بپردازند. واقعا برای من سوال است که این بزرگوران چه آموزشی در ادبیات دیده‌اند که قرار است ادبیات درس بدهند؟ آیا این افراد از تحولات ادبی آگاه هستند؟ آیا یک بارهم شاهنامه یا گلستان و بوستان را خوانده‌اند؟

وی ادامه داد: این‌هایی که خود از ادبیات نمی‌دانند چطور می‌خواهند ادبیات درس بدهند؟ اگر این عزیزان می‌خواهند درس دینی بدهند، بدهند. هیچ اشکالی هم ندارد اما نباید اجازه دهیم، شخصی که تحصیلات دینی دارد، ادبیات درس بدهد. واقعا برای من سوال است که مسئولان ما نمی‌دانند که چنین افرادی نمی‌توانند ادبیات درس بدهند؟ واقعا نمی‌دانند با این کار آسیب جبران‌ناپذیری به ادبیات و فرهنگ مملکت وارد می‌کنند. امیدوارم مسئولان هرچه سریع‌تر به خودشان بیایند و این اتفاق را اصلاح کنند.
 
رئیس انجمن استادان زبان وادبیات فارسی با اشاره به بازار کار فارغ‌التحصیلان رشته زبان و ادب فارسی گفت: ما در حال حاضر ما دانشجوی زبان و ادب فارسی تربیت می کنیم و اگر به این افراد کار ندهیم و همین کاری را هم که دارند از آنها بگریم، چه کار باید کنند؟ باور کنید اگر به این شکل عمل کنیم در آینده دیگر آدم‌های خوش ذوق هم به سراغ ادبیات نمی‌آیند. به عبارتی اگر ما عرضه نداریم آموزش دهیم، حداقل شرایط موجود را حفظ کنیم.

وی در پایان گفت: البته ما در انجمن در روزهای آینده بیانیه خواهیم داد و نامه خواهیم نوشت و اعتراض خودمان را اعلام خواهیم کرد اما این یک اصل ساده است که درس‌های تخصصی باید از سوی متخصصان آن حوزه آموزش داده شود.
 
دولتمردان بودجه را درست و به موقع به دست ما برسانند
بهادر باقری دیگر سخنران این نشست نیز صحبت‌های خود را با شعری از هوشنگ ابتهاج شروع کرد و گفت: خوشحالیم که ما امروز در وزارت علوم از وزارت خارجه نامه‌های متعددی داریم که کشورهای مختلف جهان خواهان تاسیس کرسی زبان و ادب فارسی در کشورشان هستند. از طرفی در حال حاضر حدود 207 کرسی زبان و ادب فارسی، ایران‌شناسی و شرق‌شناسی در نقاط مختلف دنیا داریم و این‌ها در حال افزایش هستند. ما پیش از انقلاب نیز به فکر آموزش زبان و ادب فارسی در جهان بودیم؛ اما سرعت حرکت‌مان خیلی کند و محدود بود؛ با این حال بعد از انقلاب، وزارت ارشاد و وزارت آموزش عالی به همراه سازمان فرهنگ و ارتباطات قدم‌های محکمی برداشتند و با دوره‌هایی که برای دانشجویان علاقه‌مند به زبان فارسی گذاشتند، به گسترش زبان فارسی در جهان پرداختند.

وی ادامه داد: ما در وزارت علوم حدود 300 استاد به کشورهای دیگر اعزام کرده‌ایم و در خیلی از دانشگاه‌ها استادان بومی داریم که به آموزش زبان می‌پردازند. از 207-208 کرسی که در جهان به زبان فارسی می‌پردازند، ما با حدود 80 کرسی ارتباط داریم و چندین کرسی دیگر نیز خواهان استاد هستند. ما در این مسیر اوج و فرودهای بسیاری داشته‌ایم اما در کل این حرکت رو به جلو بوده است.
   
این استاد دانشگاه در تشریح تلاش‌های انجام شده اظهار کرد: در این مسیر بودند استادان فداکاری که برای آموزش زبان فارسی به کشورهایی رفتند که ناامن بود و امنیت جانی نداشتند. این نکته را نیز باید یادآور شوم که ما استادان را تنها با هدف آموزش زبان اعزام نمی‌کنیم؛ بلکه هر کدام از عزیزان نمایندگان فرهنگی ما در آن کشور هستند تا بتوانند جهانیان را با فرهنگ والای ایرانیان آشنا کنند.
 
وی ادامه داد:‌ انگیزه یادگیری زبان در کشورهای مختلف متفاوت است، برای مثال ما در کشور چین 12 کرسی زبان و ادب فارسی و 15 کرسی ایران‌شناسی داریم و این‌ها هدف‌شان بیشتر اقتصادی است تا با آموزش زبان بتوانند ارتباطات اقتصادی با کشور ما برقرار کنند. اما عکس این نیز وجود دارد و برای مثال در پاکستان چیزی حدود 70 سال قبل از ایران آموزش زبان فارسی داشته‌اند تا بتوانند فرهیخته تربیت کنند.
 
معاون گسترش زبان‌فارسی و ایران‌شناسی در دانشگاه‌ها و مراکزعلمی خارج از کشور وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به انگیزه‌های یادگیری زبان فارسی گفت: راه آموزش زبان متفاوت است؛ برای مثال در آمریکای لاتین خیلی‌ها به واسطه سینما زبان فارسی را می‌آموزند؛ چراکه در آنجا خیلی‌ها کیارستمی، حاتمی‌کیا، بیضایی و مجیدی را می‌شناسند و می‌آیند زبان یاد بگیرند تا بهتر این سینما را درک کنند. در این کشورها کسانی را داریم که به صورت خودآموز زبان فارسی را یاد گرفته‌اند و امروز فارسی صحبت می‌کنند. یا ما در اصفهان دانشجویی را داشتیم که عاشق عرفان بود و از این رو زبان فارسی را یاد گرفت و بعد یکی از آثار ارزشمند ما را به زبان مادری ترجمه کرد.
 
وی ادامه داد: همه این‌‌ها این نکته را به ما یادآور می‌شود که این حرکت نباید کند شود و ما باید رو به جلو حرکت کنیم. متاسفانه ما گاهی در اعزام یک استاد به مشکل می‌خوریم و بعد از آن کار سخت می‌شود و ما یک ترم تحصیلی و یک کرسی را از دست می‌دهیم. بنابراین اگر دولت‌مردان صدای من را می‌شنوند از آنها تقاضا دارم که بودجه را درست و به موقع به دست ما برسانند تا سال به سال شاهد افزایش کرسی‌های زبان فارسی در جهان باشیم.
 
باقری با اشاره به وضعیت آموزش زبان فارسی برای خارجی‌ها در داخل کشور گفت: ما در 15-16 دانشگاه دولتی و آزاد، مراکز آموزش زبان فارسی برای خارجی‌ها داریم و در هفته‌ای که گذشت نیز، افتتاح مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه تربیت معلم را داشتیم. اگر اشتباه نکنم در حال حاضر ما حدود 30 هزار دانشجوی خارجی در کشور داریم که همه این‌ها در ابتدا دوره‌های آموزش زبان فارسی را طی کرده‌اند.
 
وی در پایان گفت: ما باید مسیر آموزش را به شکلی طی کنیم که در آینده نزدیک شاهد فعالیت ایران‌شناسان بزرگی در کشورهای خارجی باشیم تا این افراد ایران و ایرانی را به درستی به جهانیان معرفی کنند. ما در حال حاضر تقریبا در تمام دنیا کرسی زبان فارسی داریم؛ اما ارتباط ما با این کرسی‌ها به رابطه کشورها برمی‌گردد؛ با همه این تفاسیر این آمادگی را داریم تا به هر جایی که نیاز است، استاد اعزام کنیم.