دیگرخواهی امری اخلاقی است که به خودی خود اتفاق نمی‌افتد
محسن هجری در آغاز پنل سوم این همایش با ارائه مطلبی با عنوان از دیگرخواهی تا دیگرستیزی در ادبیات به تاثیر تحولات سیاسی برا ادبیات پرداخت و گفت: وقتی بحث دیگرخواهی را مطرح می‌کنیم به ناچار به امری آرمانی اشاره می‌کنیم. چون نهاد انسان مبتنی بر منفعت‌طلبی فردی است و این مساله از زمان تولد انسان با نهادش گره خورده است. اما دیگرخواهی امری اخلاقی است که به خودی خود اتفاق نمی‌افتد و برای آن باید تلاش کرد و نیاز به کار فکری دارد.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه دیگرخواهی امری آرمانی است که در بستر اجتماعی دچار فروپاشی شده است، به بررسی تاریخچه این فروپاشی پرداخت و گفت: فروپاشی بلوک شرقی در سال ۱۹۹۱ اتفاق افتاد. گذشته از فروپاشی سیاسی چیزی به عنوان شعار و آرمان در بلوک شرقی دنبال می‌شد که شاکله اخلاق در این کشورها ازجمله ایران بود و عبارت بود از تلاش برای احیای عدالت و حق و حقوق فرودستان و تامین معیشت انسان‌ها و اینکه دیگران هم زندگی مناسب داشته باشند و این موضع با اینکه منحصر به تفکر مارکسیستی نیست اما بلوک شرق این تفکر را در دنیا پشتیبانی می‌کند.
دیگرخواهی امری آرمانی است
وی با بیان اینکه نگاه عدالت محور نگاهی جهانی است و باید در تمامی کشورها بدون توجه به ملیت و نژاد دنبال شود، افزود: درواقع بینش جهان‌وطنی پروتری به معنای جست‌وجوی منافع طبقه کارگر در همه ملیت‌ها است. اما اینها جریان‌هایی بودند که مذهبی بودند اما تحت تاثیر سرمشق عدالت‌خواهانه آرمان‌های خود را بازتعریف می‌کردند و این حس مشترکی بود بین همه افرادی که عدالت را جست‌ؤجو می‌کردند. و از منافع خود عبور می‌کردند و به منافع دیگری فکر می‌کردند.
به گفته هجری بازتاب روانی فروپاشی این بود که نگاه عدالت‌خواهانه دچار تزلزل و فرپاشی شد. البته این نگاه دیگرخواهانه علاوه بر بلوک شرقی در بلوک غربی هم وجود داشت و شاهد جریان‌های حامی حقوق بشری در غرب بودیم. اما با توجه به مقالاتی که در این زمینه منتشر شد و بعضی معتقد بودند بعد از فروپاشی بلوک شرقی، در غیاب نگاه جهان‌وطنی و عدالت‌محور این احتمال وجود دارد که نگاه‌های ملی و قومیتی احیا شود و زمانی که نویسنده می‌خواهد اثری را خلق کند این مساله ایفای نقش می‌کند و هیچ متنی بدون تاثیرپذیری از فرامتن شکل نمی‌گیرد.
هجری در ادامه به برخی آثار شاخص ادبیات کودک و نوجوان مانند ماهی سیاه کوچولو، شازده کوچولو و جاناتان مرغ دریایی و تحلیل مقوله دیگری در این آثار پرداخت.
چرا باید قلبمان برای دیگری بتپد؟
به گفته هجری در ایران دوسال بعد از امضای قطعنامه در سال 1989 شاهد فروپاشی بلوک شرق در سال 1991 بودیم که سبب نوعی انفعال در افرادی شد که سال‌ها با نگاه دیگرخواهانه فعالیت کرده بودند.
این نویسنده با اشاره به اینکه امروزه دیگری به عنوان کسی مطرح می‌شود که حق و حقوق «من» را ضایع می‌کنند، افزود: در این همایش باید به این سوال پاسخ داده شود که چرا باید قلبمان برای دیگری بتپد؟ بحث ما سرمخاطبی است که اولویتش خواسته‌ها و تامین نیازهای خودش است و دیگری برایش اهمیت زیادی ندارد و در اولویت نیست. وقتی آرمان دیگرخواهی دچار فروپاشی شد ما با مخاطبی روبه‌رو شدیم که مانند نویسنده دچار سردرگمی است. به همین دلیل نویسنده برای بیان برخی مفاهیم مجبور ست به دنیای فانتزی و خیال پناه ببرد تا مخاطب اثر را پس نزند.
نظر شما