شاه عباس سلطانی خودرای و باذکاوت در سرمین ایران بود. او توانست بر نیروهای خان‌خانی یا قبیله‌ای که کشور را قطعه‌قطعه کرده بودند پیروز شود و دولت مرکزی مقتدری به‌وجود آورد. وی اقتصاد در حال نابودی صفویه را با تامین امنیت، پول در گردش پایدار و پایه‌گذاری اقتصاد بی‌اندازه مترقی مجددا بنا کرد. با توجه به علل استراتژیکی و بازرگانی، و همچنین به دلیل آن‌که دیدگاهش روی به سوی جهان بیرون و بدون تعصب مذهبی بود؛ وی ارتباط وسیع با سرزمین مسیحی اروپا را ترغیب کرد. وی حامی هنرهای دیداری بود و به طرز بایسته‌ای، جایگاهی عظیم برای حکومتش در پایتخت تازه خویش اصفهان ایجاد کرد. او همچنین با بزرگ‌ترین ارتش نیرومند دوران خود، امپراتوری عثمانی جنگید و این ارتش را شکست داد.
نگاره شاه عباس، اثر یک نقاش ایتالیایی
موفقیت‌های عباس لقب «کبیر» را که در ایران بعد از اسم وی می‌آید و زبانزد خاص و عام است، به طور کل موجه جلوه می‌کند. وی تنها پادشاه دوران اسلامی ایران است که این لقب را به خود اختصاص داده است. این لقب وی را هم‌پایه سرسلسله نخستین امپراتوری ایران، کوروش کبیر در قرن ششم پیش از میلاد می‌کند و یادآور آن است که ایران به عنوان تمدنی مهم در حدور هزار و دویست سال قبل از استیلا و تغییر یافتن به اسلام توسط حمله اعراب در میانه قرن هفتم میلادی وجود داشته است. دیگر سلاطین بزرگ همزمان شاه‌عباس مشتمل بوودند بر اکبرشاه امپراتور مغولان هند، الیزابت اول ملکه بریتانیا، هنری چهارم امپراتور فرانسه و فیلیپ دوم پادشاه اسپانیا، شاه عباس به تمامی آن‌ها ارجحیت دارد.
با این وجود تا کنون هیچ شرح احوالی به زبان انگلیسی از شاه عباس به رشته تحریر درنیامده است. این اثر می‌کوشد بیان کند که به چه علت این مطلب مورد فراموشی واقع شده و شاه عباس نه فقط اهمیت زیادی برای ایران و دنیای اسلام دارد بلکه همچنین قسمتی از تاریخ اروپا است و به اندازه خودش دارای شخصیت منحصر به فردی است. بنابراین اکثر وقایع و توسعه‌طلبی‌ها که در خلال حکومت وی اتفاق افتاد، رابطه واضحی با زمان ما دارند.
پس از مقدمه مترجم و پیشگفتار، این کتاب در 20 فصل تنظیم شده است. مرده ریگ شاه عباس: خلق حکومتی شیعی، آشفتگی دوران کودکی و رسیدن به قدرت، عباس قدرت را در دست می‌گیرد، استرداد خراسان از دست ازبکان، حادثه‌جویان انگلیسی در خدمت شاه عباس، دفاع ناخوشایند خراسان، خلیج فارس و درگیری با عثمانی، شاه عباس عثمانیان را اخراج می‌کند، به دنبال متحدان اروپایی، فشار آوردن بر خلیج فارس و تبعید توده مردم و کشتن پسر، فتح انگلیسی-ایرانی: تصرف هرمز، پیروزی پایانی: فتح قندهار و بغداد، درگیری سفرا، ایلچی انگلستان و فوت شاه عباس، شاه عباس، بشر و سلطان، دربارر شاه عباس، پیوند میان حکومت و دین، اصفهان شهری که نصف جهان بود، شاه تاجر پیشه، شاه عباس و هنرها، سلاطین صفوی بعدی فصل‌های کتاب را تشکیل می‌‌دهند. پایان‌بخش کتاب نیز نتیجه‌گیری، کتابشناسی، نمایه و آلبوم تصاویر است.
سلطان محمود، شاه‌عباس یکم و شیخ. مینیاتوری مرقع از سده ۱۷ در موزه رضا عباسی.
دیوید بلو دانش‌آموخته رشته تاریخ در دانشگاه کمبریج، و ایران‌شناسی از دانشگاه سوآس لندن است. او قائم مقام مرکز ایران‌شناسی انگلیس در تهران در سال‌های 1968-1969 م. 1347-1348 ش. بود و در قسمت فارسی سرویس جهانی بی‌بی‌سی در سال‌های 1969-1971 م. 1971 م. / 1348-1350 ش. مشغول به کار شد. وی در ادامه به کار چاپ و نشر پرداخت و به عنوان خبرنگار سرویس جهانی بی‌بی‌سی در شهرهای برلین و وین مشغول به کار بود. او ویراستار بسیاری از آثار اصلی محققان اروپایی درباره ایران است.
دیوید بلو می‌گوید: «این کتاب درمورد شخصیتی کلیدی و دوران بحرانی از تاریخ ایران مطالبی در برابر خواننده قرار می‌دهد، کشوری با اهمیت زیان در جهان که تاکنون نیز ادامه دارد. این کتاب مرهون تحقیقات گسترده‌ای است که در سه یا چهار دهه گذشته به سرعت صورت گرفته است. این قضایا نه تنها اطلاع ما را از دوره شاه عباس بلکه از کل دوره صفویه بسیار گسترش داده است منبع اصلی ایرانی من، تاریخ عالم آرای عباسی یا با عنوان «تاریخ جهان در خلال حکومت شاه عباس» بود که توسط مورخ رسمی وی، اسکندر بیگ منشی نوشته شده است و کل دوره سلطنت وی را تحت پوشش قرار می‌دهد.
اسکندربیگ کاتب دفترخانه سلطنتی بود و آن‌چنان که از عنوانش، منشی، مشخص است اکثرا با شاه بوده، تاریخ وی مشتمل بر زمان‌هایی است که شاه در حال جنگ بود و بنابراین بیشتر حوادثی را که بیان می‌دارد، به چشم دیده است. تاریخ‌نامه وزین وی علی‌رغم هویت «رسمی»اش تا کنون نیز از همه جهت بااهمیت‌ترین منبع ایرانی این دوره به حساب می‌آید. یکی از خصوصیت‌های اصلی اسکندبیگ به عنوان مورخ، شرافت وی است، به این دلیل که سعی می‌کند تا علل وقایع و رفتار مردم را بفهمد.»
.jpg)
خسرو خواجه نوری نیز دانش‌آموخته رشته تاریخ و مدرس تاریخ در دانشگاههای تهران است. همچنین مصحح نسخه‌های خطی و پژوهشگر اسناد فارسی است. همکاری با مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی و مرکز پژوهش کتابخانه مجلس شورای اسلامی در کارنامه وی جای دارد.
وی نیز بر مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته بر این باور است که: «بدون هیچ تردیدی شاه عباس صفوی یکی از شاخص‌ترین چهره‌های تاریخی ایران پس از اسلام است. پژوهشگران، دوران حکومت وی را به علت اصلاحات بنیادینش در زمینه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی و تحکیم روابط تجاری و سیاسی با دولت‌های اروپایی و همچنین مطرح شدن ایران در عرصه منطقه‌ای و جهانی، عصر شکوفایی ایران می‌دانند. نوشتن در مورد حیات سیاسی-فکری این پادشاه بزرگ با توجه به پیچیدگی‌های زندگی و زمانه وی کار بسیار دشواری است. دیوید بلو با تحریر این اثر نه تنها آگاهی ما را از دوران شاه عباس بلکع از تمامی عصر صفویه افزایش می‌دهد.
بلو برای نگارش این اثر، کتاب تاریخ «عالم آرای عباسی» را اساس کار خود قرار داده است، ولی با این حال رجوع و تکیه‌گاه وی در تحریر این اثر بیشتر گزارش‌های اروپاییانی است که از ایران دیدن کرده‌اند. مولف با برگزیدن عنوان فرعی «پاشاده بی‌رحمی که به افسانه مبدل گشت» درصدد است تا شاه عباس را فردی با ویژگی‌های متضاد توصیف کند. اگر او را پادشاهی خودرای خوانده، اما سپس وی را با ذکاوت معرفی کرده است.
هدف بلو در این کتاب، ارائه یک بررسی کلی و فراگیر از اصلاحات و اقدامات شاه عباس در زمینه‌های متفاوت و در عین حال شرح دگرگونی‌هایی است که در سایه اقتدار و اصلاحات وی به وقوع پیوست. سرانجام باید بیان داشت که کتاب دارای نثری روان و ساده است و نویسنده به دور از هرگونه تکلف و پیچیدگی، با استفاده از آثار سیاحان و سایر مورخان و محققان خارجی و داخلی بر غنای مطالب افزوده و اطلاعات جامعی از جامعه ایران عصر شاه عباس و تحولات روی داده در آن ارائه کرده است. افزون بر این مولف در قسمت پایانی اثر، کتابشناسی منابع و تحقیقات مربوط با دوران صفویه را آورده که راه‌گشای پژوهشگران است. همچنین اکثر مطالب مربوط به توصیف اماکن و آثار تاریخی، دیدار سفرا و نمایندگان کمپانی‌ها با شاه و مذاکرات رد و بدل شده میان آن‌ها به صورت داستان‌گونه روایت شده و همین امر جذابیت دوچندانی به اثر می‌بخشد.»
چاپ سوم «شاه عباس، پادشاه بی‌رحمی که به اسطوره مبدل گشت» در 405 صفحه، شمارگان 500 نسخه و بهای 30 هزار تومان از سوی موسسه انتشارات امیرکبیر منتشر شد.
نظر شما