به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «از مدرسه تا دانشگاه» نوشته  محمد یمنی، استاد دانشگاه شهید بهشتی با حضور مقصود فراستخواه، عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی و رضا مهدی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم در سالن خیام خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. 

در ابتدای این نشست فراستخواه با اشاره به سخن ارسطو که «من استادم افلاطون را دوست دارم، اما حقیقت را از وی بیشتر دوست می دارم» گفت: «دکتر یمنی را دوست دارم برای اینکه حقیقت را دوست دارم.»

فراستخواه در ادامه با اشاره به شخصیت یمنی و به ویژه کتاب «از مدرسه تا دانشگاه» افزود: کتاب دارای دو بخش اصلی «از مدرسه» «تا دانشگاه» است که نویسنده در بخش اول یعنی «از مدرسه» به درستی به این نکته که ورود به مدرسه عدم تعادلی برای بچه‌ها ایجاد می‌کند اشاره کرده است. همچنین در همین بخش به اینکه ورود به مدرسه یک رویداد است، اشاره شده که نکته دقیق و درستی است.

این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه یمنی از یک سنت فکری تبعیت می‌کند، توضیح داد: امروزه دانشگاه‌های ما بی‌سنت‌اند، یا به تعبیری بی‌مدرسه‌اند، یعنی در واقع از یک سنت فکری برخوردار نیستند. سنت فکری داشتن برای دانشگاه و دانشجو یک ضرورت است، اما دکتر یمنی در یک دبستان انتقادی مطالعه می‌کنند. در کل کتاب خواننده با رویکرد انتقادی دکتر یمنی مواجهه می‌شود. 

وی با اشاره به برخی از ایرادات تایپی کتاب گفت: در بخشی از کتاب برخی ایرادات مانند نام کتاب «علم و تامل پذیری» بوردیو نوشته شده است درصورتی که درست آن «علم علم و تامل پذیری» است که امیدوارم در ویراست‌های بعدی اصلاح شود. 

عضو هیات علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی با بیان اینکه در متن توصیفاتی بدون مستندات آمده است، افزود: در متن کتاب، توصیفاتی آمده است که مستند نیستند که این پرسش مطرح می‌شود که به استناد چه روایتی می‌توانیم این را بگوئیم؟ مثلا درباره دانشگاه مونترال توصیفات بسیار مجذوبانه است. یا در جایی دیگر گفته شده است که در دانشگاه مونترال عقلانیت تام حاکم است، درصورتی که این عقلانیت تام به چه معنی است؟ یا همچنین گفته شده است که تجربه‌گرایی و پراگماتیست است، درصورتی که دلیل این امر گفته نشده است. 

فراستخواه یادآور شد: این موارد در هاله‌ای از ابهام هستند. اما در عین حال نویسنده مرتب به نقدهایی که می‌خواهد انجام دهد برمی‌گردد و رویکرد انتقادی دکتر یمنی مشهود است. در کتاب بخشی به نام پیشگفتارها آمده است که ضرورتی ندارد. در همین پیشگفتارها که مربوط به کتاب‌های دیگر است، ارجاع به کتاب مربوطه داده شده که باید تصحیح می‌شد. 

به گفته وی، کتاب حاضر در برگیرنده یک سلسله مباحثی است که یمنی با سنت خاص خود به آموزش عالی پرداخته است که این مباحث به شناخت ما از آموزش عالی بسیار کمک می‌کند. در واقع ما نیازمند رویکردی انتقادی مانند رویکرد دکتر یمنی در جامعه‌مان برای توسعه هستیم. 

فراستخواه در پایان سخنانش با اشاره به رویکرد انتقادی دکتر یمنی بیان کرد: علیرغم رویکرد یمنی در کتاب که به خوبی مشهود است، اما در قسمتی از کتاب برای اصلاح آموزش عالی نگاهش به بالا است که فردی یا دستوری از بالا بیاید و آن را اصلاح کند. پرسش من از یمنی این است که آیا لازم نیست به جای اینکه ما نگاه‌مان به اصلاح از بالا باشد، به پائین و در سطح جامعه به این مسئله پرداخته شود؟ اولویت دادن افراطی به پژوهش در برابر آموزش
دیگر سخنران این نشست رضا مهدی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم بود. وی ابتدا با اشاره به اینکه به اقتضای کار و تخصصش بیشتر به بخش دوم کتاب یعنی قسمت «تا دانشگاه» می‌پردازد عنوان کرد: در کتاب به نگرش انتقادی اشاره شده است، اما هیچ اطلاع‌رسانی درباره نگرش‌های دیگر نشده است که بهتر بود این امر انجام می‌شد. عنوان مقاله دوم «زمینه‌های بررسی کارایی آموزش عالی» است درحالی که مقاله به زمینه‌ها نمی‌پردازد و درواقع به محتوی می‌پردازد. یا در جایی دیگر عنوان «کارهای درونی و بیرونی» آمده است، که مشخص نیست منظور از کارهای درونی و بیرونی چیست؟

وی افزود: دکتر یمنی در متن کتاب تفاوت بین دانشگاه و آموزش عالی را مشخص نمی‌کند و اینها در هم آمیخته‌اند. همچنین نقش مقاله مونترال در این کتاب معلوم نیست که اساسا چیست؟

مهدی در ادامه گفت: در مقاله چهارم این بخش، اولویت دادن افراطی به پژوهش در برابر آموزش به چشم می‌خورد و جای این مقاله باید قبل از مقاله مونترال می‌بود. همچنین روش رسیدن به این مسائل و به تعبیری چالش‌ها که در کتاب آمده است مشخص نیست؟ هرچند می‌دانم که یمنی دارای روش است اما در این کتاب روش رسیدن به مسائل مشخص نشده است.

وی بیان کرد: در کتاب مقاله‌ای به عنوان چالش‌های اساسی آموزش عالی نوشته شده است که اساسا چالش‌های استاد و دانشجو است، نه چالش‌های نظام کلی آموزش عالی، معتقدم که این مقاله می‌توانست اولین مقاله باشد و کتاب براساس آن چیدمان می‌شد. 

مهدی با بیان اینکه در کتاب روش رسیدن به نتیجه مشخص نشده است، یادآور شد: در کتاب بین سازمان و نهاد تفاوت قائل نشده است. همچنین میان رشتگی برنامه‌ریزی مشخص نشده است که منظور چیست.   

پاسخ به انتقادها
در ادامه این نشست یمنی نویسنده کتاب «از مدرسه تا دانشگاه» به برخی از پرسش‌ها پاسخ داد و گفت: ابتدا باید به زمان نگارش مقالات توجه شود. طبیعی است که این مقالات در زمان‌های گذشته نوشته شده‌اند و ضعف‌هایی هم دارد. همچنین اینکه فراستخواه به این نکته که دانش‌آموز یک رویداد است اشاره کرد، اما جالب این است که معلم خود قبلا این رویداد را تجربه کرده است. 

یمنی افزود: فراستخواه ضمن مواردی که بیان کردند در واقع سه چیز را به ما یادآوری و تدریس کردند که باید مورد توجه دانشجویان  باشد. ابتدا ایشان ما را به شیوه خواندن توجه دادند، دوم سنت علمی را مطرح کردند که بسیار مهم است و سوم اینکه آموزه چگونه نقد کردن را بیان کردند و گفتند که نقد به معنای مچ‌گیری نیست، چیزی که متاسفانه در دانشگاه‌های ما متدوال شده است. من در ادامه سخنان ایشان می‌توانم بگویم که دانشگاه‌های ما در بهترین حالت دانش‌بان هستند. 

وی افزود: درباره نکته‌ای که فراستخواه درباره عقلانیت تام فرمودند باید بگویم من با نگاه انتقادی به آن پرداخته‌ام و به همین دلیل آن را داخل گیومه گذاشته‌ام و معتقدم که عقلانیت تام اصلا ممکن نیست. معتقدم که عقلانیت تام اصلا عملی نیست.

استاد دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به نقد «مهدی» مبنی بر نبودن روش در مقالات گفت: درست است که روش مشاهده نمی‌شود اما یک نوع روش دارد اما معتقدم که نباید خودمان را اسیر روش کنیم.