به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی، نویسنده، فیلسوف و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران، در همایش بزرگداشت ابن‌هیثم که چهارشنبه 16 دی‌ماه در تالار کنفرانس فرهنگستان علوم برگزار شد، با تجلیل از برگزارکنندگان همایش «جهان‌بینی نور؛گرامیداشت ابن‌هیثم» گفت: ابن‌هیثم اهل بصره بود و بین قرون چهارم و پنجم هجری قمری زندگی می‌‌کرد و مابقی عمر وی در مصر گذشته است؛ اما با توجه به ایرانی بودن بیشتر مردم بصره، به‌ احتمال‌ قوی ابن‌ هیثم نیز نژاد ایرانی دارد.
 
وی افزود: بهتر است به ابن‌ هیثم عنوان «مهندس فیلسوف» یا «فیلسوف مهندس» بدهیم، اما وی بیش از این‌که فیلسوف باشد، مهندس است. ابن سهلان ابو سهل کوفی از جمله دانشمندان فیزیک و شیمی هم‌عصر و پیش از ابن‌هیثم و در مجموع همه این افراد با ابن‌هیثم معاصر هستند. حدود 80 کتاب، مقاله و رساله به نام ابن‌ هیثم به ثبت رسیده که برخی از این آثار به دست ما رسیده است. یکی از آثار معروف ابن‌هیثم «الشکوک علی بطلمیوس» شامل مجموعه ایرادات وی به آراء بطلمیوس است.
 
دینانی ادامه داد: کتاب مهم دیگر ابن‌هیثم «المناظر» منتشر شده در مصر است. نور و به دنبال آن مسأله رؤیت و نظر در این کتاب بحث شده است. نگاه با نور میسر است و ابن‌هیثم در این کتاب آورده که اگر نور نبود رؤیت و نگاه میسر نمی‌شد. ابن‌هیثم می‌پرسد که حس بصر و نگاه کردن چگونه تحقق پیدا می‌کند، یعنی چطور آدمی می‌بیند؟ مسلما نگاه بدون نور امکان‌پذیر نیست. اما این نور با نگاه و دیدن چه نسبتی دارد؟ دو دیدگاه را در این رابطه مطرح می‌‌کند که هیچکدام را به قطعیت نمی‌پذیرد.
 
این چهره‌ ماندگار فلسفه اظهار کرد: گروهی معتقدند که نگاه با خروج نور از چشم حاصل می‌شود و به مرئی اصابت می‌کند و دیده می‌شود که به «نظریه خروج نور» شهرت دارد. نظریه «انعکاس» در مقابل این خروج نور مطرح شده است.بعد از اشکالاتی که به این دو نظریه مطرح می‌شود موضوع رنگ پیش کشیده می‌شود، البته در این مورد نیز این پرسش مطرح می‌شود که آیا رنگ همان نور است یا حاصل ذوق و نور است؟ ابن‌هیثم بر حس، اصالت ویژه‌ای قائل است.
 
وی گفت: تقابل بین ابن‌ هیثم ریاضی‌دان و مولانای عارف می‌بینم. ابن‌هیثم معتقد است که همه حس‌ها از چشم است و مولانا اصالت را به گوش می‌دهد همچنان که در مثنوی گفته: «بشنو از نی چون حکایت» می‌‌کند. هر دو درست استدلال می‌کنند؛ چشم  و گوش هر دو نقش دارند، اما خداوند در قرآن می‌گوید ابتدا می‌گوید «سمیعٌ‌ بصیر» خداوند مِی‌شنود. با تقابل این دو نور و صدا اهمیت پیدا می‌کند. اساس عالم هستی در بیرون از من نور و صدا و در درون من گوش و چشم.
 
دینانی افزود: اگر با دیدگاه ابن‌ هیثم موافق باشیم، این پرسش مطرح می‌شود که آیا معانی از جمله تفرقه، انفصال، حسن قبح، لطافت و محبت را نیز با دیدن درک می‌کنیم؟ وی معتقد است که به‌عنوان مثال، انفصال را با دیدن دو صورت در بصر درک می‌کند و اتصال را نیز بعد از درک اتصال دریافت می‌‌کند. درک اعداد نیز با انفصال و سپس ریاضیات درک می‌‌شود.
 
نویسنده کتاب «من و "جزمن"» اظهار کرد: ابن‌هیثم در ابتدای کتاب «المناظر» بعد از نام‌ خدا خطاب به مخاطبانش آورده است: «هر کتابی که می‌خوانید و هر صحبتی که می‌شنوید با او دشمنی بورزید» یعنی دستور دشمنی با کتاب می‌دهد. هدف اصلی ابن‌هیثم از این توصیه، منع از  پذیرش طوطی‌وار است و به‌عبارتی دیگر یعنی هر سخنی که می‌‌شنوی و می‌خوانی انتقادی برخورد کن و ادامه می‌‌دهد اما حالا که انتقاد می‌کنی، دچار غرور نشو.