سعید باباوند، طراح و گرافیست در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: طراحی کتاب یعنی توجه به تمام اجزای کتاب. درواقع طراح باید تمام اجزای کتاب را به‌گونه‌ای سامان بدهد که بهترین کاربرد و بهترین وضعیت برای مصرف را داشته باشد.

وی افزود: طراح کتاب باید بر تمام مراحل انتخاب نوع کاغذ، نوع فونت، نوع جلد، فاصله سطرها از هم و... نظارت کامل داشته باشد. به عنوان مثال اگر یک کتاب دو هزار صفحه‌ای قرار است به مرحله نشر برسد، طراح باید نظر دهد که کتاب در چه قطعی کار شود تا مخاطب راحت‌تر بتواند آن را مطالعه کند و یا اینکه برای انتشار کتاب از چه نوع کاغذی استفاده شود تا وزن کتاب سنگین نشده و مخاطب آن را راحت در دست بگیرد.

باباوند در ادامه با اشاره به این نکته که تمام فاکتورهایی که مصرف کردن کتاب را آسان می‌کند در زمره مراحل طراحی کتاب است، گفت: در این سال‌ها بیشتر طراحی جلد کتاب مدنظر بوده است تا طراحی کتاب به معنای واقعی کلمه. هر چند از این کلام من نباید این نتیجه گرفته شود که طراحی جلد کتاب در جامعه ما وجود خارجی دارد.

این طراح و گرافیست اضافه کرد: چیزی درحدود هفت هزار و 500 ناشر در کشور فعالیت دارند که از این تعداد تنها حدود 100 ناشر هستند که به طراحی جلد کتاب اهمیت می‌دهند. این عدد نشان می‌دهد که ما در جامعه نشر کشور با یک شوخی به نام طراحی جلد کتاب روبه‌رو هستیم.

باباوند در ادامه گفت‌وگو به آمار طراحی جلد کتاب در ایران اشاره کرد: هر ساله چیزی نزدیک به 27 هزار عنوان کتاب چاپ اول در کشور منتشر می‌شود. با احتساب آمار کتاب‌های تجدید چاپ شده نیز نزدیک به 40 هزار عنوان کتاب سالانه روانه کتابفروشی‌ها می‌شوند. از این تعداد کتاب صرفا 700 عنوان آن طراحی جلد دارند. این آمارها را من بر اساس اطلاعات حاصل از برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های طراحی جلد کتاب بیان کردم.

این عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران ادامه داد: آخرین نمایشگاهی که از طراحی جلد کتاب برپا شد «سرو نقره‌ای»‌ بود که این نمایشگاه برای نخستین بار در ایران توانست نزدیک به 100 طرح جلد کتاب را کنار هم بیاورد. با احتساب درگذشتگان ما در همین تعداد نیز طراح جلد کتاب داریم. حال این تعداد طراح را با تعداد کتاب‌های چاپ اول منتشر شده در طول سال مقایسه کنید. 27 هزار عنوان در مقابل 100 نفر عدد بزرگی است.

باباوند در ادامه به تعداد واقعی طراحان کتاب در ایران نیز اشاره کرد و گفت: تعداد طراحان کتاب به معنای واقعی کلمه در ایران بسیار کم است. به طور کل می‌توانم بگویم که پدیده طراحی کتاب در ایران وجود خارجی ندارد و پدیده طراحی جلد کتاب نیز در یک فضای گلخانه‌ای حضور دارد.

مدیر هنری مجموعه 100 جلدی «یاد» درباره دلایل وضعیت نابسامان طراحی کتاب در ایران گفت: ناشران دغدغه‌ای درباره طراحی کتاب در ایران ندارند، اگر بازار این مساله ایجاد شود، می‌توان طراحان خوبی را در کشور پیدا کرد. وضعیت اقتصادی نیز در این مساله دخیل است. ناشر وقتی که طراحی کتاب را یک امر هزینه‌بر و تصنعی می‌داند و کار حروفچینی را با اندکی بالا و پایین کردن، طراحی به حساب می‌آورد، دیگر برای یک طراح یا مدیر هنری هزینه نمی‌کند.

باباوند افزود: این ناشران توجه ندارند که روند طراحی کتاب در فروش و خوانش بهتر کتاب موثر است. حتی طراحی کتاب هزینه‌های تولید را پایین می‌آورد. به عنوان مثال اگر کتابی از زیر دست طراح به چاپخانه رفت، قطعا تعداد صفحاتش اقتصادی می‌شود و این در  پایین آمدن هزینه‌های کتاب موثر است. اکثر ناشران درک‌شان از طراحی کتاب، یک مساله زرق و برق‌دار آبکی است.

درباره سعید باباوند
سعید باباوند طراح گرافیک، نویسنده، منتقد هنری و عضو انجمن صنفی طراحان گرافيک ايران است. او مدير هنری و طراحی مجلات، اقليم شفا، كتاب بيست و چهار، دوست نوجوانان، شاهد نوجوان، شاهد جوان، الفبا، حوزه هنری، روايت نزديک، كتاب بيست، فلک‌الافلاک، نشر فن، خط و ستاره‌های كوير بوده است.

باباوند همچنین با مراكز و ناشرانی چون، دفتر شعر جوان، انجمن موسيقی ايران، نشر مرواريد، حوزه‌ هنری، انجمن شاعران ايران، دانشگاه تهران، شاهد، حوا، نزديک، فردايی ديگر و مركز تحقيقات علوم اعصاب دانشگاه شهيد بهشتی، به عنوان طراح يا مديرهنری همکاری داشته است.

بیشتر بخوانید:

1) افشار مهاجر: طراحی کتاب وضعیت مناسبی ندارد/اگر رشته طراحی کتاب تاسیس شود فارغ‌التحصیلانش قطعا بیکار می‌مانند (اینجا)

2) عبدالحسینی: حروفچین‌ها جای طراحان کتاب را گرفته‌اند/ بررسی سیر تاریخی هنر کتاب‌آرایی در ایران (اینجا)

3) کریم‌مسیحی: مدیر هنری کتاب، سلیقه تصویری نسل خود را سامان می‌دهد/ طراحی کتاب در ایران وضعیت بدی ندارد (اینجا)